दिनभर हिडेर आउँदा पनि किन्न पाइँदैन अन्न

जाजरकोट : पाँच घन्टा पैदल हिँडेर खाद्य डिपो आएका बारेकोट गाउँपालिका-३ का दलजीते कामी चामल नपाएपछि निराश भएर रित्तै फर्किए । घरमा अन्न सकिएपछि उनले गाउँभरि अन्न खोजे तर पाएनन्।गाउँमा नपाएपछि नायकवाडाको घाटमा रहेको खाद्य संस्थानको डिपोमा चामल लिन आएका थिए । ‘डिपोमा पनि चामल नभएको भन्दै दिनुभएन’, उनले भने, ‘खाद्यान्न किन्न टाढा जाने पैसा छैन । नजिकै पाइँदैन । अब कसरी छाक टार्ने हो ।’

आफ्नै खेतबारीबाट उत्पादन गरेको घरको अनाज सिद्धिएको र डिपोमा चामल नभएपछि दलजीतको परिवार समस्यामा परेको छ ।त्यस्तै, बारेकोट ५ का जयधने सार्कीले गाउँमा उत्पादित अन्न सकिएको र नायकवाडाको घाटमा रहेको खाद्य डिपोमा पनि चामल नभएपछि गाउँमा खाद्य संकट परेको बताए ।उनले भने, ‘न त खाद्य डिपोमा चामल पाइन्छ न गाउँमै, अब के गरेर गुजारा चलाऊँ । जहान परिवार पाल्नै गाह्रो भइसक्यो ।’

नायकवाडाको घाट खाद्य डिपोमा लामो समयदेखि खाद्य आपूर्ति नहुँदा दलजीते र जयधनेजस्तै बारेकोटका हजारौं नागरिक खाद्य संकटको चपेटामा छन् ।खाद्य संकटले गरिब, दलित र सीमान्तकृत समुदायलाई असर परेको छ । चाडवाड आइरहेको छ । दुई छाक टार्न पनि उनीहरूलाई निकै सकस परेको छ । कतिपयले भने दुई दिन पैदल हिँडेरै सदरमुकाम खलंगाबाट चामल लिने गरेका छन् । सदरमुकाम जाँदा चामल किन्ने पैसाजत्तिकै थप खर्च लाग्ने गरेको छ ।

बारेकोट गाउँपालिका जुम्लासँग सिमाना जोडिएको दुर्गम स्थान हो । यो गाउँपालिकामा खाद्यान्न उत्पादन न्यून हुने गरेको छ । साउन, भदौमा यहाँ बर्सेनि खाद्य संकट पर्ने गरेको स्थानीय शिक्षक गोरखबहादुर सिंहको भनाइ छ ।

यतिबेला बाटोघाटो बिग्रिएकाले खाद्यान्न ढुवानीमा निकै समस्या पर्ने गरेको छ । यहाँका मानिस मोटर चढ्न दुई दिन पैदल हिँड्नुपर्छ । नयाँ बाली नपाकेको, पुरानो अन्न सकिएको, स्थानीय पसलमा ढुवानी समस्याले खाद्यान्न मौज्दात नरहेकाले यो क्षेत्रमा खाद्यान्न अभाव भएको सिंहले बताए ।

सरकारले घाट खाद्य डिपोका लागि एक हजार क्विन्टल चामलको कोटा स्वीकृत गरेको छ । उक्त कोटाको चामललाई सरकारले ढुवानी अनुदान दिने भएकाले स्थानीयलाई चामल निकै सस्तो पर्ने गरेको छ । अन्य व्यापारीले लिएको संस्थानको चामल आधा सस्तो पर्ने गरेको छ । तर, जतिबेला गाउँमा संकट पर्छ त्यतिखेरै डिपोमा चामल अभाव हुने गरेको स्थानीयको भोगाइ छ ।

संस्थान जाजरकोटका निमित्त प्रमुख रामप्रसाद पौडेलले वारेकोटमा खाद्यान्न माग निकै रहेको बताए । उनले गत वर्षको मौज्दात चामल सकिएर २२ क्विन्टल मात्र बाँकी रहेको र थप चामल आउन केही समय लाग्ने बताए । डिपोमा चामल ढुवानीका लागि टेन्डर आह्वान भइसकेकाले दशैअघि नै डिपोमा चामल पुग्ने उनले बताए ।

बारेकोट खाद्य असुरक्षित गाउँपालिकाका रूपमा रहेको कृषि विकास कार्यालयले जनाएको छ । उक्त गाउँपालिकामा आगामी तीन महिना खाद्य संकट चुलिँदै जाने कार्यालयको अनुमान छ ।

सदरमुकाममा बिक्दैन, गाउँमा पुग्दैन

केही वर्षअघि सदरमुकाम खलंगामा समेत खाद्यान्न हाहाकार हुन्थ्यो । तर, अहिले अवस्था फेरिएको छ । तर, गाउँमा भने खाद्यान्न निकै समस्या हुने गरेको छ । ‘१० वर्ष अघिसम्म सदरमुकाममा चामल लिन नेताहरूको सिफारिस लगाउनुपथ्र्यो । त्यही सिफारिसको आधारमा प्रमुख जिल्ला अधिकारीले कुपन दिन्थे अनि खाद्य संस्थानले ५ किलो चामल दिन्थ्यो’, स्थानीय ओमप्रकाश राठौरले भने, ‘तर अहिले खाद्य संस्थानको सदरमुकामको चामल बिक्री हुन छाडेको छ । खाद्यको चामल र बजारको चामलको भाउ उस्तै छ । गुणस्तरको हिसाबले बजारको चामल राम्रो छ । त्यही भएर मानिसले खाद्यको चामल किन्न छाडेका छन् ।’

छिन्चु-जाजरकोट सडक बनेसँगै सदरमुकामको खाद्यान्न समस्या हटेको हो । सदरमुकामसम्म बाटो पिच गरिएको छ । तर, जिल्लाका ग्रामीण भेगमा भने खाद्यसंकट प्रत्येक वर्ष चुलिँदै जान थालेको छ । खेतीयोग्य जमिन भिरालो भएकाले बाढी-पहिरोले मासिँदै गएको, जनसंख्या वृद्धि भएको, खेतीकिसानी गर्ने युवा विदेश पलायन भएका कारण उत्पादनमा वृद्धि हुन सकेको छैन । कतिपयका पाखोबारी बाँझै छन् ।

बारेकोट रामीडाँडाका नन्दलाल ज्योतिले भने, ‘केही वर्ष पहिलेका मानिस गाउँमै उत्पादित कोदो, फापर, गहुँ, मकै, जौलगायत खाद्यान्न सेवन गर्ने गर्थे । मिहिनेत गरेर आफ्नै बारीमा फलाउँथे । वर्ष दिनभरि खान पुग्थ्यो तर अहिलेका पुस्तामा श्रम गर्ने बानी हटिसक्यो । सबैमा भाते बानीको विकास भयो । युवाजति विदेश गएकाले गाउँमा केटाकेटी, वृद्धवृद्धा र महिला मात्र छन् । जसले गर्दा खेतीपाती गरेर खाने चलन हराउन थालिसकेको छ ।’

सरकारले जिल्लाका चार स्थानमा खाद्य डिपोको व्यवस्था गरेको छ तर सबै डिपो अहिले रित्तै छन् । बारेकोटको घाट, रग्दाको चौखा, दशेरा र पजारुको घोगीमा रहेका खाद्य डिपोमा चामल नहुँदा स्थानीय निकै समस्यामा परेका छन् । चाडबाड नजिकिँदै छन् । दसैंलगायत चाडलाई ध्यानमा राख्दै तत्काल डिपोमा चामलको व्यवस्था गर्न स्थानीयले माग गरेका छन् ।