टेक्सटायलको ग्राफमा उतारचढाव छ
पवन गोल्यान
अध्यक्ष, धागो उत्पादक संघ
नेपालमा टेक्सटाइल उद्योगले धेरै उतारचढाव बेहोरेका छन् । बजार नपाउँदा ठूला उद्योग बन्द हुन पुगे । सरकारी स्वामित्वको हेटौंडा कपडा उद्योगसहित निजी लगानीका ठूला उद्योग अन्नपूर्ण टेक्सटायल, अशोक टेक्सटायल, स्टार टेक्सटायल, गणपति टेक्सटायल र शाह उद्योग बन्द भए । चोरीपैठारीको मालसँग प्रतिस्पर्धा गर्न नसकेर उद्योग बन्द भएका हुन् । अहिले भएका उद्योग पनि संकटमै छन् ।
केही वर्षदेखि निरन्तर उकालो लागेको टेक्सटाइलको ग्राफ पछिल्लो एक वर्षमा फेरि ओरालो लागेको छ । मेसिन थपिने क्रम रोकिएको छ । कपडा/तयारी पोसाकको अवैध पैठारी नियन्त्रण भए ग्राफ उकालो लाग्ने निश्चित छ । संसारभरि टेक्सटायल उद्योगलाई सरकारले संरक्षण दिन्छ । किनकि, जनताका लागि अत्यावश्यक वस्तु कपडा उत्पादन गर्ने उद्योगले ठूलो मात्रामा रोजगारी पनि सिर्जना गर्छ ।
राज्यको प्राथमिकतामा पारिनु पर्छ
शशिकान्त अग्रवाल
सञ्चालक, रिलायन्स स्पिनिङ मिल
भारतमा टेक्सटायल उद्योगको विकासमा सरकारले वार्षिक ३० हजार करोड भारु टेक्सटायल अपग्रेडेसन फन्ड (टीयूएफ)लाई दिन्छ । यसले टेक्सटायल उद्योगको विकास तथा प्रतिस्पर्धी क्षमता बढाउन सुलभ दरमा कर्जा दिन्छ । हामीकहाँ अवैध रूपमा भित्रिने विदेशी सामानले स्वदेशी उद्योग धरासयी बन्दासमेत चासो लिइएको छैन । भारतमा कपडा मन्त्रालय हुनुले पनि यसलाई दिइने प्राथमिकता अनुमान गर्न सकिन्छ । हामीकहाँ अवैध पैठारी मात्र नियन्त्रण होस्, टेक्सटायल उद्योग गज्जबले फस्टाउनेछ ।
भ्यालू एड हुने र धेरैभन्दा धेरै रोजगारी सिर्जना हुने भएकाले सरकार तात्नैपर्छ । टेक्सटायल बोर्ड गठन गरेर उद्योगको समस्या खोतलेर सम्बोधन हुने प्रणाली विकास गरियोस् । टेक्सटायल फस्टाए प्रत्यक्ष विदेशी लगानी पनि भित्र्याउन सकिन्छ । बजार ठूलो छ, आयातमा निर्भर छ । यसैले प्रत्यक्ष विदेशी लगानी भित्र्याउन सकिन्छ । अवैध पैठारी नियन्त्रण र सुरुको चरणमा संरक्षण चाहिन्छ, उद्योग फस्टाएपछि आफै प्रतिस्पर्धा गर्छन्, संरक्षण चाहिन्न । नेपालमा निकट भविष्यमै ठूलो परिमाणमा बिजुली उत्पादन हुँदै छ । उत्पादित बिजुली खपतका लागि पनि मुलुकभित्र ठूलाठूला उद्योग चलाउनुपर्छ । स्पिनिङ मिलले ठूलो विद्युत् खपत गर्न सक्छन् । यस्ता उद्योगको विकास तथा विस्तारमा राज्यले ध्यान दिनुपर्छ ।
हामी एक्स्पोमार्फत आफै बजारीकरणमा जुटेका छौं । जसरी नेपाली जुत्ताको बजारीकरणमा मेलाले भूमिका खेल्यो, त्यही अवस्था स्वदेशी टेक्सटाइलमा ल्याउन खोजिरहेका छौं । हामी नेपाली कपडाबारे जानकारी गराउँछौं, जुत्तामा जस्तै कपडामा पनि उपभोक्तालाई विश्वस्त गराउन प्रयास गर्छौ । मेलामार्फत नेपाली कपडा राम्रो छ, आफ्नै उत्पादन प्रयोगमा ल्याऊँ भनेर लहर सिर्जना गर्ने हाम्रो उद्देश्य हो ।
बजार सम्भावना प्रशस्त छ
विष्णु न्यौपाने
उपाध्यक्ष, धागो उत्पादक संघ
एकताका नेपालमा थुप्रै कपडा उद्योग थिए । ती उद्योग शिथिल बन्दै गए । धेरै उद्योग त बन्द नै हुन पुगे, सञ्चालनमा रहेका उद्योग पनि बल्लतल्ल चलिरहेका छन् । भारत, चीनबाट न्यून बीजकीकरण र चोरीपैठारी गरेर तयारी कपडा भित्रिन थालेपछि नेपाली कपडा उद्योग मर्दै गएका हुन् ।
विश्वभर टेक्सटायल उद्योगलाई ‘मदर इन्डस्ट्री’का रूपमा लिइन्छ । एक टन धागोले २० हजार मिटर कपडा बनाउँछ, २० हजार मिटर कपडा बनाउन ठूलो संख्यामा कामदार चाहिन्छ । यसमाथि थोरै लगानी गरेर आफै उद्यमी पनि बन्न सकिन्छ । एक/एक लाख रुपैयाँ पर्ने तान राखेर पनि टेक्सटाइल उद्योग चलाउन सकिन्छ । एउटा तानले उद्यमीमात्र बनाउँदैन, दुईजनासम्मलाई रोजगारी पनि दिन सक्छ । यसैले टेक्सटाइलको रोजगारी सिर्जना गर्ने अनुपात उच्च छ । यो उद्योग देशसुहाउँदो पनि छ ।
अहिले यहाँ खपत हुने कपडाको १० प्रतिशत पनि उत्पादन हुँदैन । बजार सम्भवना प्रशस्त छ । हामीसँग अझै पनि श्रम लागत सस्तो छ । सबै किसिमका धागो उत्पादन गर्न उद्योग सक्षम छन्, माग नभएका धागो उत्पादन नगरिएको मात्र हो । मेरो उद्योग (जगदम्बा स्पिनिङ) मा कटन धागो उत्पादन हुँदैन । तर, एउटा थपिदिए कटन धागो उत्पादन गर्न सकिन्छ । स्पिनिङ मिल जुसरजस्तै हो, जुन फलफूल हाल्यो, त्यस्तै जुस आउने । धागो तथा कपडा उद्योगको विकासमा सरकारी निकाय सक्रिय हुनुपर्यो । राजस्व कसरी बढाउने भन्नेमात्र सोच्नुभएन, उद्योग कसरी फस्टाउँछन् भनेर पनि सरकारले सोच्नुपर्यो । यस विषयमा नेता/कर्मचारीतन्त्रले सोच्न थालिदिए पुग्छ । राजस्व त स्वतः बढिहाल्छ । उत्पादन लागत कम गरेर आन्तरिक खपत बढाउन र आयात प्रतिस्थापन गर्न कुनै मन्त्री र सचिवको ध्यान गएन । हाम्रो सरकारका विदेशस्थित कूटनीतिक नियोगले पनि नेपाली वस्तुको निर्यातमा पहल गर्नुपथ्र्यो, त्यो पनि देखिएको छैन । विदेशस्थित नेपाल कूटनीतिक नियोगले नेपाली वस्तु निर्यात गर्ने वातावरण बनाउनुपर्छ ।
चोरीपैठारी रोकिनुपर्छ
रामकृष्ण संघई
सञ्चालक, त्रिवेणी टेक्सटाइल
सरकार जहिले पनि निर्यात बढाउने भन्छ । र, भाषणमात्र गर्छ । धागो उद्योग निर्यातमा अग्रणी छन् । यहाँ उत्पादित धागोको ८० प्रतिशत निर्यात हुन्छ । नेपाली धागो भारत, बंगलादेशदेखि टर्कीसम्म पुग्छ । बाँकी २० प्रतिशत स्वदेशी टेक्सटाइल उद्योगमा खपत हुन्छ । यसको अर्थ हामी निर्यातको भरमा उद्योग चलाउँदै आएका छौं । स्वदेशी टेक्सटायलका लागि ९० प्रतिशत धागो यहीँका उद्योगले आपूर्ति गर्छन् । बाँकी १० प्रतिशत आयात हुन्छ, त्यो पनि माग कम भएको हामीले उत्पादन नगरेको कारणले हो । धागो निर्यात भइरहेकाले उद्योग राम्रै चलेका छन् । तर आन्तरिक खपत कम भएकाले जोखिम छ । भोलि टर्कीमा निर्यातको समस्या पर्यो भने यहाँका धागो उद्योग समस्यामा परिहाल्छ । यसैले धागो उत्पादक संघ आन्तरिक खपत बढाउने अभियानमा छ । यसका लागि टेक्सटायल उद्योग फस्टाउनुपर्छ । यसैले हामीले एक्स्पो आयोजनाको पहल गरेका हौं ।
टेक्सटायल उद्योग फस्टाए धागो उद्योग पनि फस्टाउँथ्यो । तर टेक्सटायल उद्योग फस्टाउने वातावरण भएन । मेरो त्रिवेणी टेक्सटायल उद्योग जेनतेन चलेको छ । उद्योगमा कार्यरत तीन सयजनाको रोजगारीका लागि उद्योग चलाइदिएको मात्र हो । तैपनि हामीले सेन्थेटिक्स कपडा, सर्टिङ/सुटिङ, झुलमा प्रयोग हुने कपडा आदि उत्पादन गरिरहेका छौं । आन्तरिक खपतका हिसाबले धागो उद्योग पनि राम्रो भन्न मिल्दैन, धागो निर्यात हुने भएकाले स्पिनिङ मिल राम्रै चलिरहेका छन् । तर, भोलि निर्यात हुन छाड्यो भने समस्यामा परिहालिन्छ ।
अनुदान चाहिन्छ
उत्तम गौतम, सचिव, धागो उत्पादक संघ
स्पिनिङ र टेक्सटायल उद्योगमा श्रमिक समस्या पनि छ । सबैजसो कामदार राजनीतिक पार्टीसँग आबद्ध छन् । अर्को समस्या विद्युत् आपूर्तिको हो । ठूला स्पिनिङ मिल, टेक्सटायल उद्योगमा बिजुली गइरहँदा धागो र कच्चापदार्थ बिग्रिन्छ । अवैध पैठारीको समस्या एकातिर छँदै छ । कपडामात्र होइन, धागो पनि चोरीपैठारी भएर भित्रिन्छ ।
यहाँ सञ्चालित कपडा, निटिङ, होजियारी, स्वेटर उद्योगले स्थानीय धागोमात्र प्रयोग गरी खपत बढाउन सक्छन् । दाल तेस्रो मुलुकमा निर्यात गर्दा सरकारले अनुदान दिन्छ, धागो निर्यातमा भने त्यस्तो सुविधा छैन । धागोले पनि डलर कमाउने हो, दालले पनि डलर नै कमाउने हो । २० लाखको हस्तकला निर्यात गर्नेलाई सम्मान (सीआईपी) दिइन्छ । जब कि दुई सय करोडको धागो निर्यात हुँदा धागो उद्योग सीआईपी सम्मानको लिस्टमा पर्दैनन् ।
प्रतिक्रिया दिनुहोस !
