सवा करोड लिटर मदिरा आयात

काठमाडौं : नेपालमा मदिरा पारखी बढ्दै गएपछि आयात पनि उच्च वृद्धि भएको छ । आर्थिक वर्ष २०७३÷०७४ मा एक करोड २४ लाख ४१ हजार लिटर मदिरा तथा मदिरा बनाउने कच्चा पदार्थ भित्रिएको छ । एक वर्षमा आयातीत मदिराको मूल्य तीन अर्ब १२ करोड ८८ लाख रुपैयाँ छ । अघिल्लो वर्ष दुई अर्ब २० करोड रुपैयाँको मदिरा तथा कच्चा पदार्थ भित्रिएको थियो ।

नेपालमा तयारी मदिराभन्दा मदिरा बनाउने कच्चा पदार्थ बढी भित्रिने गरेको भन्सार विभागले जनाएको छ । गत वर्ष विभिन्न मुलुकबाट १८ लाख ३९ हजार लिटर तयारी मदिरा भित्रिएको छ । मदिरा बनाउन पनि एक करोड ६ लाख लिटर कच्चा पदार्थ आयात गरिएको छ । कच्चा पदार्थको मूल्य मात्रै एक अर्ब ९१ करोड छ । मुलुकभित्र मदिरा उद्योग बढेसँगै कच्चा पदार्थको आयात बढ्दै गएको हो । नेपालमा मदिरा उत्पादन बढे पनि कच्चा पदार्थ विदेशबाटै आयात गर्नुपर्ने बाध्यता छ।

 

मुलुकभित्र प्रशस्त मदिरा उत्पादन गर्ने उद्योग थपिरहेका छन् । वैधानिक रूपमा मदिरा उत्पादन गर्ने उद्योग ८५ पुगिसकेको मदिरा उत्पादक संघका अध्यक्ष रवी केसी बताउँछन् । घरघरमा बनाइने मदिराको लेखाजोखा नै छैन । तर, पनि मदिरा बनाउने कच्चा पदार्थ विदेशबाटै आयात गर्नुपर्ने हुनाले ले आयात बढ्दै गइरहेको छ । पछिल्लो पाँच वर्षको मदिरा र कच्चा पदार्थ आयातले मदिरा सेवनकर्ता बढेको देखाउँछ । आव ०६९÷७० एक अर्ब ७६ करोड रुपैयाँ बराबरको मदिरा र कच्चा पदार्थ भित्रिएको थियो । आव २०७३÷७४ सम्म आइपुग्दा सवा तीन अर्ब पुगिसकेको छ ।

नेपाल मदिरा उत्पादक संघका अध्यक्ष रवी केसीका अनुसार बजारमा घरेलु, मिडल क्लास, अपर क्लास, प्रिमियम क्लास मदिरा उपलब्ध छन् । ‘प्रिमियम क्लासको मदिरा अधिकांश विदेशबाट आयात गरिन्छ’, उनले भने, ‘प्रिमियमभन्दा तलको मदिरा धेरैजसो नेपालमै उत्पादन हुन्छ ।’ अहिले पनि नेपालमा घरेलु मदिराको खपत अत्याधिक बढी हुने गरेको छ । स्वदेशमा उत्पादित मदिरामध्ये करिब ५० प्रतिशत हिस्सा घरेलु मदिराको भएको उनी बताउँछन् । प्रिमियम क्लासमा रेड लेवल, ब्ल्याक लेवल, गोल्ड लेवल, सिवास रिगल, रोयल सल्युट, ब्लु लेवललगायत पर्छन् । दरबारमार्गमा रहेको ग्रिनलाइनमा पाँच लाख रुपैयाँ पर्ने कोन्याक लुई १३ पनि छ । उच्च घरानिय बर्गले पिउने मदिरा अधिकांश विदेशबाट आयात गरिन्छ । ‘नेपालमा खपत हुने अपर र प्रिमियम क्लासका मदिरामध्ये करिब ८० प्रतिशत विदेशबाट भित्रिन्छ’, केसीले भने, ‘घरेलु र मिडल क्लास मदिरामा स्वदेशी उत्पादनले करिब ७०÷७५ प्रतिशत बजार ओगटेको छ ।’

पछिल्लो समय नेपालमा ह्विस्की उत्पादन सुरु भइसकेको छ । नेपालमा उत्पादित वल्र्ड दरबारले विदेशी ब्रान्ड रेड लेवल, ब्ल्याक लेवल, भ्याट ६९ लगायत ह्विस्कीको बजार हिस्सा खोस्दै गइरहेको मदिरा व्यवसायी बताउँछन् । नेपालमा पछिल्लो समय वल्र्ड दरबार निकै लोकप्रिय छ । नेपाली भोड्का ब्रान्ड रोयल स्ट्याग, ८८४८ लगायतले विदेशी भोड्का प्रतिस्थापन गरिरहेका छन् । नेपालमा खपत हुने वाइन र बियर अधिकांश स्वदेशमै उत्पादित हो । घरेलु बजारमा वाइन र बियरका ब्रान्ड थपिने क्रम तीव्र छ ।

कुनै समय हाइक्लासका मानिने रेडलेवल, भ्याट ६९, ब्ल्याक लेवल, सिवास रिगललगायत मदिरालाई प्रतिस्थापन गर्ने खालका मदिरा पनि नेपालमा उत्पादन हुन थालेको छ । यो मदिरा अहिले मध्यम वर्गले पिउन थालेका छन् । अहिले सिंगल माल्टका विभिन्न रेन्ज धनाढ्य वर्गको ड्रिङ्स बन्न पुगेको छ । अरु थुप्रै प्रिमियम ब्रान्ड नेपाल भित्रिरहेका छन् । नेपालमा एक लाख रुपैयाँभन्दा माथि पर्ने दर्जन ब्रान्डका मदिरा उपलब्ध छन् । यी मदिरा धनढ्य मदिरा पारखीले पिउने गर्छन् । अझ बढी गिफ्ट दिनका लागि प्रयोग हुँदै आइरहेको छ ।

नेपालमा मध्यम वर्गका उपभोक्ताको मागलाई मध्यनजर गर्दै मदिरा उत्पादन गर्ने उद्योग धमाधम बढी छन् । बर्सेनि नयाँ ब्रान्ड थपिने क्रम जारी छ । रुस्लान भोड्का, रोयल स्ट्यागट, वल्र्ड दरबार, ८८८४, ब्लेन्डर्स प्राइड, एन्टीकुइटी, खुकुरी रम लगायत केही नेपाली ब्रान्ड लोकप्रिय छन् । हालैमात्र बजारमा प्रवेश गरेको लेली ब्रान्डको वाइन चर्चित बनिसकेको छ । ह्विस्की, बियर, भोड्का, वाइन, रमलगायत सबै प्रकारका मदिराको नयाँनयाँ ब्रान्ड थपिइरहेका छन् । नेपाली मदिरा उत्पादकले विदेशबाट कच्चा पदार्थ भित्र्याएर स्वदेशी ब्रान्डमा मदिरा उत्पादन गर्छन् ।

गत वर्ष नेपालमा सात करोड १४ लाख रुपैयाँको बियर आयात भएको छ । यस्तै, २६ करोड ७३ लाख रुपैयाँको वाइन भित्रिएको देखिन्छ । २७ लाख रुपैयाँ बराबरको रम आयात गरिएको छ । उल्लेखित मदिरामा नेपाल करिब करिब आत्मनिर्भर भइसकेको छ । महँगो प्रिमियम क्लासका ह्वीस्की, ब्रान्डीलगायत मदिरा विदेशबाट धेरै आयात भएको छ ।

नेपालमा प्रिमियम ह्विस्की र ब्रान्डी बनाउन सहज छैन् । ह्विस्की र ब्रान्डी पूर्णरूपमा प्राकृतिक तबरले उत्पादन गरिन्छ । लामो प्रकृयाबाट वर्षौं लगाएर उत्पादन गरिने भएकाले नेपालमा तत्कालै सम्भव नभएको व्यावसायी बताउँछन् । यी मदिरा इटाली, फ्रान्स, स्पेन, पोर्चुगल, बुल्गेरिया, चिली, साउथ अफ्रिका, स्वीडेन, डेनमार्क, क्युवा, ब्राजिल, इक्वेडरलगायत मुलुकबाट महँगा रक्सी भित्रिन्छ ।
नेपालका पाँचतारे होटलदेखि भट्टी पसलसम्म मदिरा पाइन्छ । केही वर्षअघिसम्म परिवार र आफन्तसँग लुकेर मदिरा सेवन गर्नुपर्ने हुन्थ्यो । महिला मदिरा सेवन गर्दैनथे । अचेल परिवारसँगै बसेर मदिरा सेवन गर्ने संस्कृति बढेको छ । महिला मदिरा सेवनमा अगाडि सर्न थालेका छन् । मदिरा बिनाको भोज भतेर अपूरो हुन थालेको छ । यसले नेपालमा मदिरा बिक्री ह्वात्तै बढाएको व्यवसायी बताउँछन् ।

भन्सार विभागका अनुसार नेपालमा चीन, फिलिपिन्स, सिंगापुर, मेक्सिको, बेल्जियम, फ्रान्स, जर्मनी, आयरल्यान्ड, इटाली, नेदरल्यान्ड्स, बेलायत, स्विट्जरल्यान्ड, अस्ट्रेलिया, जापान, भारत, दक्षिण अफ्रिका, अर्जेन्टिना, चिली, पोर्चुगल, स्पेन, अमेरिका, न्युजिल्यान्डलगायत मुलुकबाट मदिरा भित्रिन्छ । यस्तै, मेक्सिको, पोल्यान्ड, सिंगापुर, यूएई, स्वीडेन, ब्राजिल, कोरिया, रसिया, डेनमार्क, फिलिपिन्स, चेक रिपब्लिक, थाइल्यान्ड, इक्वेडर, बुल्गेरिया, भ्याटिकन सिटी, रोमानिया, युक्रेन, क्यानडा, पोल्यान्ड, क्युवा, श्रीलंका, आइसल्यान्ड, इरान, टर्कीबाट पनि विभिन्न ब्रान्ड र गुणस्तरको मदिरा आयात गरिँदै आएको छ ।