पहिलो किताबको कहानी

म तँलाई अच्छासित चिन्छु बे । तेरो नाम नयनराज पाण्डे हो । कथा-कहानीका झन्डै एक दर्जन किताब लेखिसकिस् । दुई-चार सयले चिन्छन् पनि होला तँलाई । तर, तँलाई मैले जति कसैले पनि चिन्दैन । एक दर्जन जति किताब छापियो भनेर तैंले जति नै गर्व गरे पनि तैंले आफ्नो पहिलो ‘नाबेल' छाप्ने बेलामा के कति लफडा गरेको छस्, त्यो मलाईबाहेक अरू कसलाई थाहा छ ? भन्दिऊँ सबैलाई तेरो बारेमा ? खोल्दिऊँ तेरो पोल ?

...
नेपालगन्जको सुर्खेत रोडमा तेरो हेडमास्टर पिताजीले बनाएको दुईतले पक्की घरको पहिलो तलामा बस्थिस् तँ । पूर्वतिर सडक भएकोले त्यतै फर्केको थियो तेरो घर र माथिल्लो तलाको सबैभन्दा पूर्वतिरकै कोठामा बस्थिस् तँ । वैशाख, जेठको गर्मीमा खल्खली पसिना बगाउँदै लेखेको होस् तैंले आफ्नो पहिलो उपन्यास ।

नाम राखिस्- ‘नांगो मान्छेको डायरी' । डायरी शैलीको यो उपन्यास काठमाडौंजस्तै महानगरमा बस्ने एउटा बेरोजगार मान्छेको बारेमा लेखेको थिइस् तैंले । तँलाई त अहिले सबैले तराई-मधेसको कथा-कहानी लेख्ने लेखक भन्छन् । तर, पहिलो उपन्यासमा तैंले आफ्नो गाउँ-ठाउँ या तराई-मधेसको कुरा किन लेखिनस् बे ? पहिलोमा मात्र किन ? दोस्रो र तेस्रो उपन्यासमा पनि तैंले मधेसलाई टच पनि गरिनस् । किनभने त्यतिखेर तेरो दिमागमा काठमाडौं या सहरको कथा लेख्यो भने मात्र राष्ट्रियस्तरको लेखक भइन्छ भन्ने तगडा भ्रम थियो । तँ त्यसैले भरमाई गएको थिइस् । तराई या गाउँठाउँको कहानी लेख्दा ‘आञ्चलिक लेखक' भनेर समालोचकहरूले अर्को कित्तामा राखिदेलान् भन्ने त्राही थियो तँ लठुवालाई । आञ्चलिकता पनि साहित्यको विशिष्ट स्वभाव हो भन्ने चेतना तेरो खोपडीमा घुसेकै थिएन । तँलाई त बस्, लेखक बन्नु थियो ।

‘नांगो मान्छेको डायरी' भन्ने किताब तैंले एउटा डिमाइ साइजको डायरीमै लेखेको थिइस् । त्यसको कभर हरियो रङको थियो भन्ने अहिले पनि याद छ तँलाई । नास्तिक हुँ भन्छस् अचेल । तर, तैंले त्यति बेला पाण्डुलिपिको पहिलो पानामा बडेमानको ‘ॐ' लेखेको थिइस् । साले, बाहुन भन्छस् आफूलाई । तर, जीवनमा तैंले के-के अभक्ष घिचिस् भन्दिऊँ सबलाई ? काठमाडौंको ठमेलको कोतो रेस्टुरेन्टमा गएर तैंले के-को मासु हसुरिस् भन्दिऊँ ? कुरा लगाइदिऊँ विश्व हिन्दू परिषद्मा गएर ? तँ त डाइरेक्ट रौरव नरकमा जान्छस् बे । एक दर्जन गाई दान गरे पनि तेरो पाप काटिनेवाला छैन ।
...
तैंले उपन्यासको पाण्डुलिपि गगनगन्जमा बस्ने सनत रेग्मीलाई देखाइस् । उनले ‘अच्छा छ' भनिदिए । तँ फुर्किहालिस् । त्यति बेलाका चर्चित कथाकार नन्दराम लम्सालले पनि ‘राम्रो छ' भनेपछि तँ आकाशमा उड्न थालिहालिस् । लगभग सात हजार शब्दको किताब थियो त्यो । त्यत्रो त कथा नै हुन्छ । तैंले लघु-उपन्यास भनिस् । त्यति सानो साइजको किताबमा पनि पच्चीस च्याप्टर छ । कुनै-कुनै च्याप्टर त सात-आठ लाइनको पनि छ । के तैंले उपन्यासकार हुने रहरले त्यत्रो पिद्दी साइजको किताबलाई उपन्यास भनेको होस् ? तर, तँलाई लाग्यो, कृशकाय भए पनि त्यो कथाको भित्री बनोट उपन्यासकै पाराको हो ।

त्यसैले तैंले उपन्यास भनिदिइस् । पछि उपन्यासको भूमिकामा डा. ध्रुवचन्द्र गौतमले लेखिदिनुभयो, ‘यस्तो प्रश्न उठ्न सक्छ, यो उपन्यास उपन्यासिका किन हो, एउटा लामो कथा किन होइन ? मलाई यसमा भन्नु के छ भने, यसको पृष्ठगत लम्बाइ जतिसुकै भए पनि यसको आन्तरिक विस्तार एउटा उपन्यासकै छ । त्यसैले यसलाई लामो कथा भन्न मिल्दैन ।'
बस्, धु्रवचन्द्र गौतमजस्ता स्रष्टाले यति लेखिदिएपछि तैंले निःसर्त उपन्यासकारको पगरी पाइहालिस् । मोज भो तँलाई ।

...
लेखक गोविन्द गिरी प्रेरणासित तेरो चिनजान थियो । उनले आफ्नो छोराको नाम राखेर अनुभव प्रकाशन पनि खोलेका थिए । अशेष मल्ल र किशोर पहाडीको ‘कथाकोण' शीर्षकको संयुक्त कथासंग्रह त्यही प्रकाशनबाट छापिइसकेको थियो । उनले तेरो लघु-उपन्यास छाप्ने रुचि देखाए । पहिलो उपन्यास नै काठमाडांैबाट छापिने भएपछि तँ भुइँमा न भाँडोमा भइहालिस् । तर, आर्थिक समस्या तेर्सियो । एक हजार प्रति उपन्यास छाप्न दुई हजार लाग्ने भयो । एक हजार गोविन्द गिरी प्रेरणाले बेहोर्ने र बाँकी एक हजार तैंले बेहोर्नुपर्ने भयो । यसअघि तैंले ‘सिर्जना' नामक पत्रिका निकाल्ने नाममा पिताजीको दुई तीन हजार रकम डुबाइदिइसकेको थिइस् । त्यसैले तैंले पिताजीसित पैसा माग्ने हिम्मतै गरिनस् ।

नगर पञ्चायतको चुनावको बेला थियो । एकजना मुस्लिम नेता तेरो घरमा आए । तेरो पिताजीसित उनको राम्रै चिनजान थियो । बडेमानको भुँडी, मध्यम उचाइको शरीर र आत्मीय अनुहार । नेपाली मीठो बोल्थे । त्यस भेगका पञ्चायत पक्षधर चर्चित नेता फत्तेसिंह थारूका खास मान्छे थिए तिनी । केही वर्षअघि फत्तेसिंह थारू नेपालगन्ज आएका बेला उनैले एक थान फोन तेरो घरमा जडान गराइदिएका थिए । फोन आएपछि तेरो फूर्तिफार्ती नै अर्कै भएको थियो ।

त्यस बखत सोझै नम्बर डायल गरेर बातचित गर्न पाइँदैनथ्यो । फोन उठाएपछि अपरेटरले नम्बर सोध्थे र त्यसपछि मात्र उनले कुरा गर्न चाहेको ठाउँमा फोन जोडिदिन्थे । तिनताक तेरै घरबाट तेरो एउटा बालसखाले अञ्चलाधीशको निवासमा फोन गरेर उनकी छोरीलाई ‘आई लभ यु' भनिदिएपछि सानोतिनो लफडा नै भएको अझै याद छ मलाई । मलाई तेरो सबै खुराफात थाहा छ ।

पछि उनी तेरो पिताजीको स्कुलको सञ्चालक समितिका सदस्य या अध्यक्ष पनि थिए । पिताजीमार्फत लेखनमा तेरो रुचि रहेको उनले थाहा पाए । तेरो उपन्यास छाप्न पैसाको आवश्यकता परेको पनि उनले चाल पाए । उनले भने, ‘चुनावका लागि मेरो घोषणापत्र लेखिदेऊ, म पैसा दिन्छु ।'

तैंले कुरो मानिहालिस् । क्याम्पसमा नेविसंघको राजनीतिमा लागेको थिइस् । तर, किताब छाप्ने रहरका लागि तँ मण्डलेको चुनावी घोषणापत्र लेख्न तयार भइस् । छपाइखर्च पाउने लोभमा तेरो आदर्शले सुसाइड गर्‍यो । त्यसैले लेखकहरू इमानदार, नैतिक र सच्चरित्र हुन्छन् भन्ने कुरामा तेरो ताल देखेरै विश्वास छैन मलाई । एकेडेमीमा प्राज्ञ बन्न विभिन्न पार्टी कार्यालय र नेताहरूको घरघरमा चहार्ने अवसरवादी लेखकहरूको बहुतै ठूलो जमान पनि देखेको छु मैले । पेन्सन पनि खाने र आजीवन प्राज्ञको भत्ता पनि हसुरेर दोहरो सुविधामा रजाइँ गर्ने लोभीपापी र चुतियाहरू प्रतिष्ठित लेखक भनेर पुजनीय हुने समाज न हो यो । तँ पनि कौन सा इमानदार होस् ।

तँ नेताजीको रानीतलाउनिरको घरमा गइस् । सडकसँगै जोडिएको घर थियो उनको । त्यो दिन तँ उनको घर पुग्दा आँगनमा दरी ओछ्याएर बिहानको नमाज पढिरहेका थिए उनी । नमाज सकेर उनले दरी पट्याएर कुनातिर राखे र तँलाई उत्साहसाथ अँगालो हालेर आफ्नो निजी शयनकक्षमा लगे । तँ उनको आत्मीयताबाट प्रसन्न भइस् ।

शयनकक्षमा तख्तामा उनको ओछ्यान लागेको थियो । नजिकै स्टुल थियो, जसमा स्टिलको जगमा पानी भरेर राखिएको थियो । माथि ओरिएन्ट कम्पनीको सिलिङ फ्यान ठूलो हल्लीखल्ली गर्दै फनफनी घुमिरहेको थियो । भित्तामा मक्का मदिनाको फोटोवाला क्यालेन्डर पनि झुन्डिएको थियो, जसमा ऊर्दुमा कुरानका केही पंक्ति लेखिएका थिए सायद ।

सडकतिरका झ्यालहरू पूरै बन्द थिए । पूर्वतिरका झ्यालका खापा पनि पूरै खोलिएका थिएनन्, त्यसैले कोठामा उज्यालो राम्ररी पस्न पाएको थिएन । कोठामा भित्री ढोका पनि थियो, जो अर्को कोठा या प्यासेजमा खुल्थ्यो । घर निकै पुरानो खालको थियो । भित्र लगाइएको हरियो रङ फिक्का भइसकेको थियो र भित्ताका प्लास्टरहरू उप्किन थालिसकेका थिए । सिलिङमा पनि प्लास्टर उप्किएर इँटा र फलामे छड देखिन थालेका थिए । एउटा अँध्यारो युगको साक्षीझैं देखिन्थ्यो त्यो घर, जो अब चाँडै ढल्ने तरखरमा छ । त्यो घर ढलेसँगै मानौं बदलिने छ त्यो अँध्यारो युग, फेरिनेछ नेपालको राजनीति । उज्यालो छाउनेछ नेपालमा ।

कवि रिमालले भनेकै थिए— एक युगमा एक दिन एक चोटि आउँछ । कवि रिमालले त बहुतै सपना देखाएका थिए कवितामा । तर, कविताले देखाउने सपना सजिलै कहाँ पूरा हुँदो रहेछ र ! हजारौंको त्याग र बलिदानपछि केही नेता र टाठाबाठाको सपना त पूरा हुने रहेछ । तर, आमजनताको सपना तिनको आँखाबाट हत्तपत्त बाहिर आउन सक्दो रहेनछ । आफ्नै सपनाबाट तर्सिन थालेका तिनै जनता जनार्दनतिर हेरेर रात्रि भोजनपश्चात् सुविधासम्पन्न घरको अध्ययनकक्षमा बसेर कर्ण शाक्यहरू लेखिरहन्छन्, ‘भैया, सकारात्मक सोच राख । एक दिन नेपाल सुन्दर हुनेछ ।'

तँ नेताजीको शयनकक्षमा पुगिस् । तर, त्यो उनको शयनकक्षमात्र थिएन, पाहुनाहरू बसाल्ने बैठक पनि थियो । किनभने कोठाको एउटा कुनामा प्लास्टिकको जाली बुनेर बनाइएको सोफा पनि थियो, जसमा चकटी राखिएको थिएन । सोफाअगाडि आकाशी रङको सनमाइकावाला टि-टेबल पनि थियो ।
उनले तँलाई साथीलाईझैं अँगाल्दै र पिठ्यूँतिर सुम्सुम्याउँदै सोफामा बसाले र तेरो गालामा चिमोट्दै भने, ‘मान्छे त यति लल्लु छौ । गाला यति मुलायम छ । ठीकसँग मुछ पनि आएको छैन । तर, तिमी त किताब लेख्ने भइसकेछौ ।'

तँ गमक्कै परिस् ।
‘कस्तो किताब लेखेको छौ ? ', उनी पनि तँसँगै सोफामा बसे र सोधे ।
‘उपन्यास', तैंले उत्साहसाथ जवाफ दिइस् ।
‘अच्छा, नाबेल लेखेको ? प्यार मुहब्बतको कहानी छ ? ', उनले फेरि तेरो ढाडतिर सुम्सुम्याए । तँ अलिक असहज भइस् ।
‘बेरोजगार मान्छेको कथा हो', तैंले उपन्यासको विषयतिर संकेत गर्दै भनिस् । नेताजी तेरो कुरा सुनेर एकछिन चुप लागे । तर, एकैछिनमा अनुहार उज्यालो पारेर भने, ‘नाबेल म पनि पढ्छु । रानु, गुलशन नन्दा र वेदप्रकाश शर्माको सबै पढेको छु ।'

अनि सोधे तँसित, ‘इब्ने सफीको पढेको छौ ? '
तैंले पढेको थिइनस् ।
‘पढ तिमीले पनि इब्ने सफी । तगडा जासुसी लेख्छ । दिमागको ढक्कन खोलिदिन्छ ।'
‘हस्, पढ्छु ।', तैंले आज्ञाकारी बालकले झैं जवाफ दिइस् । उनी झन् उत्साहित भए ।

‘नाबेलमा अलिक प्यारमोहब्बतको कुरा लेख्नुपर्छ । चुम्माचाटी पनि देखाउनुपर्छ । हिरोहिरोइनको बेडसिन पनि राख्नुपर्छ । अनि नाबेल हिट हुन्छ ।'
तँ केही बोलिनस् । उनको र तेरो साहित्यिक समझ फरक छ भन्ने कुरा तैंले बुझिसकेको थिइस् । तँ अब कुराकानीको विषय परिवर्तन होस् भन्ने चाहन्थिस् । उनी भने नाबेलकै कुरा गर्न चाहिरहेका थिए ।

‘बेडसिन राख्यो भने किन नाबेल हिट हुन्छ थाहा छ ? ', उनले प्रश्न गरे तँसित । तर, उनले तेरो जवाफ पर्खिएनन् । तेरो कम्मरमुनि इशारा गरेर आफैंले जवाफ दिए, ‘किनभने त्यस्तो सिनले लौन्डाहरूको नुनीमा असर गर्छ र लौन्डियाहरूलाई पनि त्यस्तो कुरा बहुत मजा लाग्छ । त्यसैले त्यस्तो नाबेल सबैले छुपछुपकर पढ्छन् ।'

तँ केही बोलिनस् । उनले प्रसंग फेरे ।
‘अच्छा, अब मेरो पर्चा लेखिदेऊ ।'

उनले अर्को कोठातिर टाउको फर्केर चिच्याए र कसैलाई बोलाए । एउटा केटो आयो । छोरो हो या काम गर्ने केटो, तैंले चिनिनस् । केटोलाई उनले कपी र डटपेन ल्याउने आदेश दिए । केटोले एकैछिनमा लिएर आयो । उनले आफ्नो चुनावी पर्चामा लेख्ने कुराहरू भने । तंैले भाषा मिलाएर लेख्न थालिस् । तर, उनको घोषणापत्र लेखिदिँदै गर्दा त्यो हरामी नेताका अश्लील हातहरू तेरो जीउमा सल्बालाउन थालेको तैंले अनुभव गर्न थालिस् । तँलाई उनको स्पर्शले दिगमिग भइरहेको थियो ।

‘तिमी त बहुत अच्छा लेख्दो रहेछौ । मान्छे पनि यस्तो पप्पु छौ । अब अर्को नाबेल बहुत सेक्सी लेख्नू । छाप्ने पैसा म मिलाइदिन्छु । त्यसमा केटा र केटीको बेडसिन पनि राख्नू ताकि सबैले आफ्नो आफ्नो नुनी यसरी समातेर तिम्रो नाबेल पढून् ।'

उनले पाइन्टमाथिबाटै तेरो जननेन्द्रिय च्याप्पै समाते । नेताजीको व्यवहार तेरो कल्पनाभन्दा बाहिरको कुरा थियो । तँ आत्तिइस् । पसिनापसिना भइस् । तैंले उसको नियत बुझिहालिस् । तैंले खै, के-के बहाना बनाइस् । जुरुक्क सोफाबाट उठिस् । घोषणापत्र र डटपेन उनको जिम्मा लगाएर तँ त्यहाँबाट टाप कसिस् । एकैपटक घरमा आएर सास फेरिस् ।

अब तैंले ती नेताबाट पैसा पाउने कुरै भएन । तेरो किताब छापेर उपन्यासकार हुने सपनाको महल गड्गडाएर ढल्यो । खुच्चिङ !

...
तर, चुनावको मौसम भएकोले तँलाई फलिफाप भयो । विविध परिस्थितिवश प्रधानपञ्चका पञ्चायत पक्षधर अर्का उम्मेदवार फेरिए । नयाँ उम्मेदवार पनि तेरो घरमा आए । उनले पनि तेरो साहित्यिक अभिरुचि थाहा पाए । उनी पहिलेदेखि नै नगरपञ्चायतमा कार्यवाहक प्रधानपञ्च थिए । उनले एक हजार दिने भए तँलाई । तर, सर्त राखे, ‘नयन बाबुले मेरो प्रचारप्रसार गरिदिनुपर्छ ।'

तैंले नाइँ भन्न सकिनस् । ‘हुन्छ' भनिदिइस् । तैंले आर्थिक सहायताको लागि निवेदन दिइस् । उनले तोक लगाइदिए । एक हजार पाइस् । मण्डले नेताले दिएको त्यो एक हजार तैंले प्रकाशकलाई पठाइदिइस् । तेरो उपन्यास छापिने भयो ।

तेरो वार्डको चुनावको बुथ तेरै घरपछाडिको आँपको बगंैचामा थियो । त्यो त्यही बगैंचा थियो, जहाँ बाल्यकालमा भूत लाग्छ भनेर तँ जान डराउँथिस् । तँ नेपाली कांग्रेसको तर्फबाट बुथमा खटिइस् । दिउँसोतिर तँलाई सहर्ष एक हजार दिलाइदिने ती नेता बुथ निरीक्षण गर्न आए । तँलाई अर्को पार्टीबाट खटेको देखेर उनले अँध्यारो अनुहार लगाए र भने, ‘तिमीले त तगडा धोका दियौ बे ।'

तेरो ‘बोल्ती बन्द' भयो । तैंले शिर उठाएर उनीतिर हेर्नै सकिनस् । उनले त्यसभन्दा बढ्ता केही बोलेनन् । तर, जति शब्द बोले, त्यति नै शब्द तेरो कानमा तातो फलाम भएर पसे । ती शब्दहरू कानमै मात्र पनि बसिरहेनन्, तेरो मुटुमा तीर बनेर पसे र तँलाई आहत बनाए । जति गफ लगा दोस्त ! तर, पहिलो किताब तैंले धोकाधडी गरेरै छापेको होस् । जीवनमा उन्नति गर्लास् । नाम पनि कमाउलास् । तर, यस्तो घटिया धोकाधडीको टिस तेरो मुटुमा रही नै रहनेछ ।

आफ्नो पहिला उपन्यासको भर्‍याङ उक्लिएर तँ साहित्यमा त लागिस् । तर, तेरो पहिलो उपन्यास प्रकाशनसित दुइटा अश्लील घटनाक्रमहरू जोडिएका छन् । नेताजीको अश्लीलता त लेखिस् । तर, एक हजारको लागि तैंले प्रतिगामी विचारको अर्को नेतासित जसरी साँठगाँठ गरिस्, तेरो त्यो व्यवहार पनि कम फोहोर होइन । कम अश्लील होइन । अब त्यस्तो नगर्नू !

अब तेरो पहिलो किताबको कहानीको क्लाइमेक्स सुन् दोस्त !
जुन नेताले तँलाई एक हजार दिए, तिनले चुनाव जितेनन् । अर्को नेता, जसले तँसित अश्लील हर्कत गरे, ती नेता तेरो उपन्यास छापिनुअघि नै हर्ट अट्याक भएर अल्लाहको प्यारा भए । तैंले सायद बिर्सिसकिस् । तर, मलाई याद छ, तँ तिनको ‘जनाजा'मा सामिल भएको थिइनस् ।