मुटु जोगाऔं

पचास कटेका व्यक्तिलाई मात्र हुने ठानिएको हृदयरोगका कारण अचेल २५ वर्षका युवासमेत सिकार हुने गरेका छन् । ‘हर्ट एट्याक’ भनेर बुझिने यो समस्या बदलिएको जीवनशैली र भोजनका कारण भएको चिकित्सक मत छ । आफ्नै बारीमा फलेका अनाज र सागपात खाने पुर्खाको चलनविपरीत बजारबाट किनेर ल्याइएका, प्याकिङ गरिएका र प्रशोधित खाना खाने चलन, खानाको शुद्धताका बारेमा चेतनाको अभाव, विज्ञापन र मोडलिङबाट प्रभावित भएर खाना र जीवनशैली बदलेका कारण मुटुरोगी बढिरहेको अनुमान गर्न सकिन्छ ।

उसो त कतिपयमा यस्तो समस्या वंशाणुगत हुन्छ । त्यस्तोमा समस्या देखिनेवित्तिकै अस्पताल लैजाने र सँगसँगै प्रारम्भिक उपचार गर्नुपर्छ । ज्यानै लिने यस्ता समस्यामा हेलचेक्र्याईं गर्नुभन्दा केही विषयमा ध्यान दिँदा मुटु जोगिन सक्छ ।

पहिलो, आम मान्छे मुखको मिठो र बानीका दास हुन्छन् । आदत छाड्न तिनलाई कठिन हुन्छ । तर अमूल्य जीवनलाई स्वस्थ्य र दीर्घायु राख्न खानपान र रहनसहनमा अनुशासित हुनुपर्छ । अचेल चाडपर्व, जन्मदिन, विवाह र अन्य उत्सवमा माछामासु र रक्सीलाई प्रतिष्ठाका रूपमा लिइने गरेको देखिन्छ । ‘उत्थान’ का काम गर्ने देशीविदेशी संस्थाले गरिबका नाममा प्रशस्त रकम खर्चेर ‘ककटेल’ पार्टी नै राख्छन् र त्यहाँ पनि यस्तै गरिष्ठ भोजनको बाहुल्य रहन्छ ।

पूर्वीय मान्यताविपरीतका यस्ता आयातित चलन स्वास्थ्यका लागि घातक छन् । त्यस्तै, ‘प्रिजर्भेटिब’ हालेर प्याक गरिएका बजारिया चाउचाउ, चिप्सजस्ता जंकफुड र ‘स्वादे’ रसायन राखेर बनाइएका खाना खाने चलन बढ्दो छ युवा पुस्तामा । बजारमा गएर या सीधै बजारको खाना किनेर खाने चलन प्राकृतिक हुँदै होइन ।

हाम्रा पितापुर्खाले ‘स्वयंपाक्य’ अर्थात् आफैं पकाएको खाना सर्वोत्तम मान्थे । तर त्यसविपरीत घरबाहिर गएर या घरबाहिरको खाँदा धेरै आधुनिक र सभ्य भइने भ्रममा पनि छन् आजका युवकयुवती । घरैमा प्राकृतिक तरिकाले पकाइएका सरल, सुपाच्य र रेसादार भोजन लिनु मुटु र सम्पूर्ण शरीरका लागि स्वास्थ्यकर छ । दोस्रो, ग्रामीण भेगमा शारीरिक श्रम बढी हुने गरेका कारण मुटुजन्य रोग कम देखिन्छ ।

सहरमा भने मान्छे ‘टेबलवर्क’ मा केन्द्रित हुने, प्रतिष्ठा, सम्मान र धनको प्रतिस्पर्धामा बढी लाग्ने हुनाले शारीरिकमात्रै नभएर मानसिक समस्या पनि निम्तने गरेको देखिन्छ । शरीर सुस्त हुने तर मनमा तनाव हुने भएपछि त्यसले निम्त्याउने असन्तुलनले मुटुमा समस्या आउँछ । यसका लागि दैनिक नियमित कसरत गर्ने वा स्वस्थ्य चउर र बाटोमा दौड्नु उत्तिकै लाभकर होला।

तेस्रो, खानालगत्तै सुत्नुलाई चिकित्सक गलत मान्छन् । खाना खाएको एक वा दुई घन्टापछि मात्रै सुत्नु उचित ठानिन्छ । चौथो, आम्दानी बढ्दै जाँदा सहरमा माछामासुको खरिद र उपभोग बढेको छ । सँगै, भुटेका र तारेका गरिष्ठ भोजनले मुटुको कार्यसञ्चालन असहज बनाउँछ । मासुमा पर्याप्त ‘स्याचुरेटेड फ्याट’ रहने हुँदा बदलामा सन्तुलित शाकाहारी खाना खानु नै उचित हुन्छ ।

पाँचौं, बढ्दो वायु प्रदूषणका कारण पनि मुटु खतरामा परेको छ । सरकारले सार्वजनिक स्थानमा धूमपान निषेध गरे पनि त्यसको कार्यान्वयन नहुनु, नियमित मर्मतसम्भार नगरेका सवारीसाधनले आर्थिक लेनदेनमै हरियो स्टिकर लिएर कालो धुवाँ फाल्नु, सम्पूर्ण सवारीको आधाभन्दा बढी रहेको मोटरसाइकलले गर्ने प्रदूषणको त जाँचसमेत नहुने गरेका कारण आम नेपालीको मुटुमाथि नै खतरा छ।

यसका लागि प्रशासन, प्रहरीको सशक्त क्रियाशीलता त आवश्यक छ नै, नागरिक सचेत हुनु पनि उत्तिकै आवश्यक छ । छैठौं, बिरामी नभएसम्म अस्पताल नजाने प्रवृत्तिका कारण पनि नेपाली मुटु सधैं खतरामा छन् । उल्लेखित सबै विषयलाई ख्याल गर्दै नियमित स्वास्थ्य परीक्षण गर्ने र जीवनलाई सधैं सकारात्मक ढंगले सोच्ने हो भने अवश्य पनि मुटुरोग नियन्त्रणमा आउनेछ ।