भारतीय इन्जिनियरले पत्ता लगाए प्लास्टिकबाट पेट्राेल, डिजेल बनाउने प्रविधि

नयाँ दिल्ली : फोहोरमा फालिएको प्लास्टिकबाट पेट्रोल बनाउने प्रयास नौलो होइन । तर अहिलेसम्म यस्ता प्रयास सार्थक भएर व्यावसायिक उपयोग सम्भव भएको यस्तो प्रविधि विकास हुन नसकिरहेका बेला एक भारतीय मेकानिकल इन्जिनियरले सम्भव बनाएका छन् ।

भारतको हैदराबादका इन्जिनियर सतिसकुमारले फोहोरमा फालिएको प्लास्टिकबाट इन्धन बनाउने मात्र होइन व्यावसायिक उपयोग गर्न सकिने प्रविधि विकास गरेका छन् ।फोहोर प्लास्टिक पूर्णरुपमा कुहिन वा नष्ट हुन सयौं वर्ष लाग्छ र अहिले विश्वभर नै यस्तो स्थिति छ कि फोहोर प्लास्टिक बगेर समुद्रमा जम्मा भइरहेको छ ।

सन् २०१५ मा भारत सरकारले तयार पारेको एउटा प्रतिवेदनअनुसार भारतका ६० वटा सहरले दैनिक ३ हजार ५ सय १ टन प्लास्टिकको फोहोर उत्पादन गरिरहेका छन् । हैदराबाद पनि ती ६० सहरमध्ये एक हो, जसले दैनिक २ सय टन फोहोर प्लास्टिक उत्पादन गरिरहेको छ ।

यस्तो फोहोर प्लास्टिक नष्ट गर्नु ठूलो समस्या हो । खासमा प्लास्टिक रिसाइकल (फेरि प्रयोग) गर्न सकिन्छ । तर ६ पल्ट रिसाइकल गरेपछि प्लास्टिकलाई रिसाइकल गर्न सकिँदैन । त्यसपछि बाँकी रहेको प्लास्टिकको कुनै उपयोग गर्न सकिँदैन ।

तर हैदराबादका इन्जिनियर सतिसकुमारले यस्तो प्रविधि विकास गरेका छन्, जसबाट काम नलाग्ने भइसकेको ‘डेड प्लास्टिक’लाई पनि उपयोग गर्न सकिन्छ ।‘कुनै उपयोग गर्न नसकिने प्लास्टिक फोहोर र रिसाइकल गर्न नसकिने प्लास्टिक उपयोग गर्नुपर्छ भन्ने लाग्यो र अनुसन्धान गर्न थालें’, हाइड्रोक्सी सिस्टम्स एन्ड रिसर्चका संस्थापक सतिसकुमार भन्छन्, ‘यो प्रक्रियामा डेड प्लास्टिकलाई हामी विशेष प्रक्रियाबाट गुजार्छौं, जसबाट हामी सिन्थेटिक डिजेल, सिन्थेटिक पेट्रोल, हवाईजहाजको सिन्थेटिक इन्धन, पेट्रो केक र यहाँसम्मकि पेट्रोलियम ग्यास पनि उत्पादन हुन्छ । हामीले बेकामे ठानेर फाल्ने प्लास्टिक फोहोरबाट यी सबै उत्पादन गर्न सकिन्छ ।’

सतिसकुमारले प्लास्टिक फोहोरलाई अन्य वस्तुहरूसँगै भ्याक्युम च्याम्बरमा हालेर ३ सय ५० देखि ४ सय डिग्री सेल्सियससम्म तताए । यो प्रक्रियाबाट सामान्यतया ५ सय किलोग्राम प्लास्टिक फोहोरबाट ४ सय लिटर इन्धन उत्पादन हुने उनी बताउँछन् ।

उनले ५ सय किलोग्राम प्लास्टिक फोहोरबाट २ सयदेखि २ सय ४० लिटर डिजेल, ८० देखि सय लिटर हवाईजहाजको इन्धन, ६० लिटर पेट्रोल र २० लिटर अन्य पदार्थ उत्पादन हुने दाबी गरेका छन् ।

उनी प्रत्येक महिना १५ टन फोहोर प्लास्टिक यसैगरी तह लगाउने गरेको बताउँछन् ।
युनिभर्सिटी कलेज अफ टेक्नोलजी हैदराबादमा केमिकल इन्जिनियरिङका प्रिन्सिपल प्रोफेसर आर श्यामसुन्दर भन्छन्, ‘यो प्रविधि उत्तम र पर्यावरणअनुकूल छ । यो प्रक्रियामा कुनै पनि हानिकारक रसायन उत्सर्जन हुँदैन, सबै प्लास्टिक अर्को वस्तुमा परिवर्तन हुन्छ र जे बाँकि रहन्छ त्यसलाई पनि उपयोग गरिन्छ ।’

कति व्यावहारिक

तर अन्य विशेषज्ञ भने यो प्रक्रियामा अत्यन्त धेरै ऊर्जा खपत हुने र अत्यधिक मात्रामा ग्रिनहाउस ग्यास उत्सर्जन हुने बताउँछन् । तेलंगाना राज्य सरकारले भने सतिसकुमारले विकास गरेको प्रविधिको व्यावहारिक उपयोग गर्न सकिने सम्भावना देखेको छ ।

नेसनल इन्स्टिच्युट फर माइक्रो, स्मल एन्ड मेडियम इन्टरप्राइजेजसँग आबद्ध डा. दिव्येन्दु चौधरी भन्छन्, ‘यो प्रविधिबारे हामीले छलफल गर्दा यसको व्यावसायिक उपयोग गर्न सकिने सम्भावना देखेका छौं । अहिले प्लास्टिक सबैका लागि टाउको दुखाइ भइरहेका बेला एउटा सामाजिक जागरुकताको सन्देश पनि जोडिएको छ । त्यसैले यदि हामीले प्लास्टिकलाई प्रभावकारी रुपमा इन्धनमा परिणत गर्न सक्यौं भने समाजका लागि पनि यसले निकै महत्व राख्छ ।’

सतिसकुमार आफ्नो कारमा आफूले प्लास्टिकबाट उत्पादन गरेको पेट्रोल नै प्रयोग गर्छन् । तर जबसम्म हामी प्लास्टिकको दैनिक प्रयोग घटाउँदैनौं प्लास्टिक फोहोरको समस्या समाधान हुनु लगभग असम्भव हुनेछ ।