भूमिगत ब्यान्ड, भूमिगत फ्यान

भूमिगत शब्द प्रायः राजनीतिमा प्रयोग हुन्छ । नेपालमा भूमिगत राजनीति गर्ने धेरै दलहरू अहिले स्थापित भएका छन् । राजनीतिमा मात्र होइन, नेपाली संगीत क्षेत्रमा पनि यस्ता भूमिगत समूहहरू पनि सक्रिय छन् । उनीहरूलाई धेरै नेपालीले देखेकै छैनन् र उनीहरूका संगीत सुनेकै छैनन् । यिनीहरू सीमित दर्शक श्रोतामाझ परिचित छन् ।

नेपालमा एक दशकभन्दा बढी भूमिगत राजनीति गरेको माओवादी २०६२÷०६३ पछि खुल्ला राजनीतिमा आयो । माओवादी जंगलबाट भर्खर सहर फर्किएको बेला काठमाडौंमा भूमिगत सांगीतिक समूह ‘अन्डरसाइड’को जन्म भयो । त्यसयता ब्यान्ड मेटल कन्सर्टहरूमा सहभागी भइरहेको छ, विभिन्न ठाउँमा कार्यक्रम गरिरहेको छ ।

सन् २०१० मा स्थापना भएको मेटल ब्यान्ड अन्डरसाइडले सांगीतिक कार्यक्रममात्र होइन, देशमा समस्या पर्दा सहयोग पनि जुटाएको छ । ब्यान्डको भोकलमा अभिषेक केसी, गितारमा विकास भुजेल, विक्रान्त श्रेष्ठ र ड्रममा निशान्त छन् । २०७२ को भूकम्पमा नेपाल आक्रान्त भएको बेला ब्यान्डका भोकलिस्ट केसी र म्यानेजर भुवन केसी लन्डनमा थिए । उनीहरूले नेपालको लागि त्यहाँको सडकमा सहयोग संकलन गरे ।

ब्यान्डका अनुसार त्यहाँ संकलन भएको दुई हजार पाँच सय डलर नेपालमा भत्किएका विद्यालय निर्माणका लागि प्रदान गरे । तर, धेरै नेपाली संगीत पारखीहरू अन्डरसाइडलाई चिन्दैनन् । किनकि यो अन्डरग्राउन्ड ब्यान्ड हो । यसको आफ्नै गायनशैली छ, आफ्नै दर्शक श्रोता छन् । ब्यान्डका म्यानेजर फ्लोर पावरका अनुसार ब्यान्डले ‘सतन इन योर स्टेरियो’ नामको एल्बम चाँडै रिलिज गर्दै छ । त्यसपछि ब्यान्डको नेपाल टुर गर्ने योजना छ ।

अन्डरग्राउन्ड भनिए पनि यस्ता सांगीतिक समूह राजनीतिक दलजस्तै पूर्ण भूमिगत हुँदैनन् । उनीहरूको संगीत प्रस्तुतिको शैलीमात्र भूमिगत हो । ‘उग्रकर्म’ सन् १९९९ मा स्थापना भएको यस्तै अन्डरग्राउन्ड मेटल ब्यान्ड हो । सन् २००० देखि ‘हिमालयन मेटल अफ डेथ’ भनेर गाउन थालेको यो ब्यान्डले सोही वर्ष ‘चन्डाल सैतान’ नामको एल्बम निकाल्यो । सन् २००१ मा ब्लड मेटल इनिसियसन एल्बम निकाल्यो । केही समय सुस्ताएको उग्रकर्म सन् २०१३ मा रिफर्म भयो । सोही वर्ष डिसअर्डर लस्ट एल्बम निकाल्यो । ब्यान्डमा सुनीलदेव पन्त, प्रतीकराज न्यौपाने, विजय श्रेष्ठ र विक्रम श्रेष्ठ छन् । अन्य व्यावसायिक सांगीतिक ब्यान्डहरू जस्तो जताततै नदेखिए पनि मेटल संगीतमा झुम्नेहरूका लागि यो ब्यान्ड सक्रिय छ । ब्यान्डको प्रस्तुति हेर्न र सुन्न युवा पुस्ताको बाक्लै उपस्थिति हुन्छ ।

नेपालमा अहिले उग्रकर्म, अन्डरसाइड, विनाश, डिसअर्डरलगायतका ब्यान्ड सक्रिय छन् । पहिला अन्डरग्राउन्ड रहेको एक्समन्त्र ब्यान्ड अहिले व्यावसायिक रूपमा कन्सर्ट गरिरहेको छ । ब्यान्डहरूमा सक्रियहरूका अनुसार काठमाडौंमा मात्र नयाँ पुराना गरी अहिले ५० हाराहारीमा यस्ता ब्यान्ड छन्।

काठमाडौंमा ‘विनाश’ नामको अन्डरग्राउन्ड ब्यान्ड पनि छ । सन् २००९ मा स्थापना हुँदा यसको नाम ‘काल’ ब्यान्ड थियो । सन् २०१० मा नाम परिवर्तन गरेर विनाश राखियो । त्यसपछि २०१२ मा ‘विनाशकारी’ नामको एल्बम निकालेको ब्यान्डले काठमाडौं, पोखरा र धरानमा कन्सर्ट गरेर एल्बम विमोचन गरेको थियो ।

‘रमाइलो डेथ मेटल’लाई मुख्य जानरा बनाएको यो ब्यान्डमा हाल बिजेन्त, विक्रम, प्रतीक, शशांक र प्रवीण सदस्य छन् । अन्डरग्राउन्ड ब्यान्डहरूका प्रस्तुतिमा प्रायः आक्रोश, क्रोध, विद्रोह, बदलाका भावना सम्मिलन हुन्छन् तर यस्ता गीतलाई रमाइलो प्रस्तुतिका रूपमा पनि गर्न सकिने सोचेर विनाशले यसलाई रमाइलो डेथ मेटलको नाम दिइएको छ । ब्यान्डका सदस्य प्रवीण भन्छन्, ‘हामी लिरिकल्ली रमाइलो तर सिरियस विषयवस्तुमा प्रस्तुति दिन्छौं ।’

विनाशले नयाँ गीतहरू तयार गरिरहेको छ । ठमेलमा नयाँ ब्यान्डको एल्बम रिलिजका अवसरमा प्रस्तुति दिने तयारीमा रहेको विनाशका प्रवीण अन्डरग्राउन्ड भनिए पनि आफूहरू पूरै लुकेर गाउने ब्यान्ड नभएको बताउँछन् । भन्छन्, ‘मेटलमा इन्ट्रेस्ट हुनेहरूमाझ हामी परिचित छौं, सामाजिक सञ्जालमा पोस्ट गरेकै हुन्छौं, त्यसैले पुरै अन्डरग्राउन्ड होइन ।’

सन् २०११ मा स्थापना भएको लाखे ब्यान्डले नेवारी र नेपाली इथ्निकल मेटललाई मुख्य जानराका रूपमा लिएको छ । आफूलाई पहिलो नेपाली इथ्निक मेटल ब्यान्ड भएको दाबी गर्ने लाखे इन्टुमेन्टल ब्यान्ड हो । ब्यान्डमा अनिल धिताल, युसन महर्जन, आशिष महर्जन, रवीन्द्र महर्जन, नरेश प्रजापति, आशिष डंगोल र दीपक गुरुङ सदस्य छन् । लाखेले १५ भन्दा बढी नेवारी र नेपाली धुनहरू उत्पादन गरेको छ । ब्यान्डको पेजमा उल्लेख भएअनुसार अन्डरग्राउन्ड शैलीमा नेपालीपन दिएर ब्यान्ड स्थापना गरिएको हो ।

अन्डरग्राउन्ड ब्यान्डहरू सन् १९६० को दशकमा सांगीतिक आन्दोलनका रूपमा वैकल्पिक संगीत बनेर सुरु भएको पाइन्छ । नेपालमा ९० को दशकपछि यस्ता ब्यान्डहरू सक्रिय भए । अन्डरग्राउन्ड ब्यान्डहरूले मेटल, रक, ज्याज, ब्लुज, पंक जानराको संगीत बजाउने र गाउने गर्छन् । नेपालमा भने अधिकांश अन्डरग्राउन्ड ब्यान्ड मेटलमा आधारित छन् ।

यस्ता ब्यान्डका एल्बममा १२ मिनेटभन्दा माथिका गीत हुन्छन् भने त्यसभन्दा कम समयका गीतलाई एपी भनिन्छ । उनीहरू प्रायः एल्बमको प्रचार गर्दैनन्, कन्सर्टकै बेला फ्यानहरूले एल्बम किन्छन् । नेपालका सहरी क्षेत्रमा केन्द्रित अन्डरग्राउन्ड ब्यान्डका फ्यानहरू प्लस टु पढ्ने विद्यार्थी अधिक छन् । धेरै कलेजहरूमा यस्ता ब्यान्डको जन्म हुन्छ । प्लस टु पढ्ने विद्यार्थीहरूबीच मेटल मन पराउनेहरूको समूह ब्यान्डमा रूपान्तरण हुन्छ । उनीहरू प्राक्टिस गर्दै गाउँदै जाँदा कति यसरी नै निरन्तर ब्यान्डका रूपमा स्थापित हुन्छन् भने कति ब्यान्ड चाहिँ पढाइ सकिने बित्तिकै टुट्छन् ।

नेपालमा अहिले उग्रकर्म, अन्डरसाइड, विनाश, डिसअर्डरलगायतका ब्यान्ड सक्रिय छन् । पहिला अन्डरग्राउन्ड रहेको एक्समन्त्र ब्यान्ड अहिले व्यावसायिक रूपमा कन्सर्ट गरिरहेको छ । ब्यान्डहरूमा सक्रियहरूका अनुसार काठमाडौंमा मात्र नयाँ पुराना गरी अहिले ५० हाराहारीमा यस्ता ब्यान्ड छन् भने पोखरा, धरान, बुटवललगायतका सहरहरूमा पनि अन्डरग्राउन्ड ब्यान्डहरूको सक्रियता छ ।

विश्वमै अन्डरग्राउन्ड ब्यान्डहरूलाई व्यावसायिक हुन गाह्रो छ । नेपालमा झन सुरुका दिनमा रक, मेटल गाउनेहरूलाई समाजले संगीतमा भित्रिएको पाश्चात्य विकृतिका रूपमा लिन्थ्यो । तर, अहिले समय बदलिएको छ । विनाश ब्यान्डका प्रवीण भन्छन्, ‘समाजले कस्तो सोच्छ भनेर ध्यान दिएको भए यसरी ब्यान्डहरू हुने थिएनन्, अहिले नेपाली समाजले पनि रक, मेटल संगीत बुझ्न थालिसकेको छ । यस्ता ब्यान्डहरूको भविष्य राम्रो भइरहेको छ।’