मोहनको जुडो-शैली

सुरुमा जिम्न्यास्टिक खेलाडीको फूर्तिफार्ती देखेर जिम्न्यास्टिकले लोभ्यायो, धनगढीका मोहन बमलाई । ऐश्वर्य विद्या निकेतनमा कक्षा ८ मा पढ्दै गर्दा धनगढी रंगशालामा जिम्न्यास्टिक खेलाडीको किक र जम्पिङ देखेर मोहन लोभिए । उनले परिवारमा नभनीकन जिम्न्यास्टिक खेलेरै छाड्ने अठोट गरे । विद्यालयको पढाइ सकिनासाथ उनी जिम्न्यास्टिकको प्रशिक्षण लिन थाले । तर, उनको जिम्न्यास्टिकमा उफ्रिने र किक हान्ने रहर लामो समय टिकेन।

मोहन जिम्न्यास्टिक प्रशिक्षणमा दौडिए, सुदेशसागर जोशीलाई गुरु थाप्दै । तर दुई सातामै प्रशिक्षकले धनगढी छाडेपछि मोहनलगायत खेलाडीको जिम्न्यास्टिक खेल्ने सपना चकनाचुर भयो । एक दिन धनगढी रंगशालाको सूचना पाटीमा मोहनको नजर पुग्यो, जसमा सुदूरपश्चिममा प्रख्यात प्रशिक्षकबाट जुडोको विशेष प्रशिक्षण दिइने खबर थियो । जिम्न्यास्टिक सिक्न नपाएका मोहन जुडोको प्रशिक्षणमा भर्ना भए ।

जिम्न्यास्टिकमा जस्तै जुडोमा पनि रोलिङ, फरवार्ड र ब्याकवार्डको ट्रेनिङ हुन्थ्यो । ‘सुरुमा जिम्न्यास्टिक सिकेकोले फिचर मिल्ने खेल भएर पनि उनलाई जुडो मन पर्न थाल्यो । १३ वर्षको उमेरमा जुडोको गी लगाएका जुडोसँग विस्तारै साइनो गाँस्दै गए । तर, घरमा छोराले जुडो खेल्छ भन्ने कुरा कसैलाई थाहा थिएन ।

मोहनको टोलीलाई त्यतिबेला नेपालगन्जका प्रशिक्षक हरि श्रेष्ठले जुडो सिकाउँथे । जुडो म्याटमा खेलिने खेल हो । तर सुरुसुरुमा धनगढीमा म्याटको व्यवस्था थिएन । त्यसैले, उनीहरूले ब्याडमिन्टन कोर्टमा जुडो सिके । उनी प्रतिपक्षसँगको भिडन्तमा भुइँमा पछारिँदाको पीडा अझै भुलेका छैनन् । ‘म्याटको अभावमा पनि जुडो खेल्ने जोस मरेन,’ मोहन भन्छन् ।

प्रतियोगितामा सहभागी

भुइँमा जुडो सिक्दै आएका मोहनले जिल्ला, क्षेत्रीय र राष्ट्रिय प्रतियोगितामा भाग लिँदै गए । सबै खाले प्रतिस्पर्धामा सफलता पनि पाउँदै गए । खेल र पढाइ सँगसँगै अगाडि बढाएका उनले धनगढीमा दस जोड दुई सकाए । त्यति नै बेला प्रशिक्षक हरि धनगढीबाट सरुवा भए । धनगढीमा पुनः जुडो खेल प्रशिक्षकविहीन बन्यो । जुडोको नशा लागिसकेका मोहन जुडो सिक्न र पढाइलाई अगाडि बढाउन काठमाडौं हानिए । त्रिपुरेश्वरको राष्ट्रिय जुडो प्रशिक्षक केन्द्र उनको लागि वरदान भयो ।

अन्तर्राष्ट्रिय जुडो महासंघबाट लेभल दुईसम्मको प्रशिक्षक कोर्स गर्ने पहिलो नेपाली मोहन बमको जुडो कला अहिले अस्ट्रेलियामा मौलाएको छ ।

काठमाडौंको बसाइलाई आर्थिक रूपले झेल्न पनि उनले जुडोमै केही गर्ने लक्ष्य बनाए । उनका लागि काठमाडौंको माउन्ट एभरेस्ट जुडो क्लब र प्रशिक्षक राजेश कर्माचार्य भगवान्जस्तै भए । उनी त्यस क्लबमा साना खेलाडीलाई जुडो सिकाउँदै आफू पनि सिक्न थाले । एकान्त कुनाको डक्स फाउन्डेसन र भैंसेपाटीको होप्याडमा उपत्यकाका विभिन्न ठाउँमा रहेको अनाथालयका बालबालिकालाई पनि जुडो सिकाउन थाले । ‘खेल्नका लागि पनि सानालाई खेलाउने उपाय रचेँ । अनाथहरूलाई जुडो सिकाउन पाउँदा झनै सन्तुष्टि मिल्दो रहेछ,’ मोहन भन्छन् ।

मोहनको लगनशीलता देखेर जुडो संघले उनलाई संघको कार्यालय सचिवको हैसियतमा काम गर्ने मौका दियो । त्यसपछि उनी झनै जुडोको नजिक भए । सन् २०१० मा थाइल्यान्डमा भएको जुनियर एसिएन ट्रेनिङ जुडो क्याम्पमा प्रशिक्षणको लागि जाने मौका पाए । दुई साताको प्रशिक्षण लिएर फर्किएका उनी प्राविधिक रूपले पनि बलियो भए ।

खेलमा प्राविधिक रूपले बलियो भए पनि मोहनलाई उनको तौलले भने कहिल्यै साथ दिएन । खेल्ने तरिका र विपक्षीलाई हराउन सक्ने क्षमता उनमा पर्याप्त थियो । जुडोको अन्तर्राष्ट्रिय स्पर्धामा भाग लिन ६० केजी तौलको हुनुपर्छ तर उनी ५० केजीभन्दा माथि जान सकेनन् । अन्तर्राष्ट्रिय खेल खेल्न ६० केजी तौल नपुग्दा सधंै तड्पिनु पर्‍यो । ‘जुडोको लत लागि सकेपछि छोड्न सकिँदो रहेनछ । मैले खेलाडीभन्दा अब आफूलाई प्रशिक्षकमा निखार ल्याउने सोच बनाएँ,’ उनी भन्छन् ।

उनले आफूले सिकेको सीप साना खेलाडीमा लगाउँदै गए । सन् २०११ मा काठमाडौंमा अन्तरसंस्था राष्ट्रिय जुनियर जुडो च्याम्पियनसिप भयो । त्यसमा मोहनले सिकाएको डक्स फाउन्डेसन सात स्वर्णसहित च्याम्पियन बन्यो । त्यसपछि सन् २०१२ मा बंगलादेशमा अन्तर्राष्ट्रिय जुडो महासंघले आयोजना गरेको ‘क्याडेड जुडो फर पिस’ च्याम्पियनसिपमा उनले नै नेपाली टोलीको प्रशिक्षण सम्हाले । त्यहाँ नेपाल १० स्वर्णसहित पहिलो भयो । त्यसबाट उनी झनै उत्साहित भए ।

प्रशिक्षणमा जमिरहेका उनलाई खेलाडीको भोक पनि मरेको थिएन । धनगढीमा आयोजना भएको छैटौं राष्ट्रिय खेलकुद प्रतियोगितामा उनले ५० केजी तौलसमूहमा प्रतिस्पर्धा गर्ने निर्णय गरे । आफूले जुडोको कखरा सिकेकै स्थानमा भएको छैटौं राष्ट्रिय खेल्न आतुर थिए । ५० केजीसमूहमा फाइनलमा मध्यमाञ्चलका रोहन थापालाई हराएर स्वर्ण पनि जिते । उनले धनगढीमा जितेको स्वर्ण सुदूरपश्च्मिाञ्चलका लागि पहिलो स्वर्ण थियो । परिवारलाई समेत खेलमा लागेको थाहा नदिएको मान्छे उनी । त्यही गएर पहिलो पटक सुपलाई स्वर्ण दिलाउन सक्दा खुसीको सीमा रहेन । ‘सञ्चार माध्यममा एकाएक मोहनले स्वर्ण जित्यो भनेको थाहा पाएपछि परिवारसमेत छक्क परेछन्,’ उनी भन्छन् ।

त्यसो त मोहनले सन् २०१२ मा अर्का प्रशिक्षक राजेश कर्माचार्यको साथमा फिनल्यान्डको राष्ट्रिय टोलीलाई पनि जुडो प्रशिक्षण दिए । जुडोमा सक्रिय उनी खेलकै सिलसिलामा अस्ट्रेलियाका जुडो प्रशिक्षक म्याटको नजरमा परे । उनकै सहयोगमा सन् २०१३ मा अस्ट्रेलिया गए । उनको जुडो कला अहिले अस्ट्रेलियामा मौलाएको छ । ‘नेपालमा भन्दा अस्ट्रेलियामा खेलको माहोल राम्रो छ । नेपालमा खेल्न गए बिग्रिन्छ भन्ने डर हुन्छ । यहाँ खेलेन भने बिग्रन्छ भन्ने डर छ । अस्ट्रेलियामा आएर मैले जुडो र समग्र खेललाई बुझेँ,’ २६ वर्षीय मोहन भन्छन् ।

उनी अहिले जुडोको प्रशिक्षणसहित त्यहीँ नेपाली टोलीबाट पनि खेल्छन् । पहिला तौल नपुग्दा अन्तर्राष्ट्रिय स्तरका प्रतियोगिता गुमाउँदै आएका मोहनको अहिले तौल पनि पुगेको छ । उनी आगामी दक्षिण एसियाली खेलकुद प्रतियोगिता (साग) मा नेपाललाई स्वर्ण दिलाउने लक्ष्यका साथ अस्ट्रेलियामा तयारी गरिरहेका छन् । ‘नेपाल जुडो संघले सागको छनोट खेल गर्न लागेको जानकारी मलाई दिएको छ । छनोट भएँ भने नेपाललाई पदक दिलाएर छाड्नेछु,’ मोहनले भने ।

अस्ट्रेलियामा भएको प्रतियोगितामा मोहनले नेपाली टोलीबाट चार स्वर्ण जितेका छन् । यस्तै हालै भएको सिड्नी ओपन जुडो च्याम्पियनसिपमा भने उनले रजतमा चित्त बुझाए ।

उनी अन्तर्राष्ट्रिय जुडो महासंघबाट लेभल दुईसम्मको प्रशिक्षक कोर्स गर्ने पहिलो नेपाली हुन् । उनले गत वर्ष लेभल दुई कोर्स गरेका थिए । नेपालमा अहिले उनले जस्तै कोर्स भर्खरमात्र पृथ्वी आलोकले गरेका छन् । प्राविधिक र शैक्षिक हिसाबले बलिया मोहनको लक्ष्य प्रशिक्षकको रूपमा नेपाली जुडोलाई अझ माथि लैजाने छ ।

अस्ट्रेलियामा सिकेको सीप नेपाली जुडोमा लगाउने योजनामा रहेका उनी अन्तर्राष्ट्रिय जुडो महासंघले सञ्चालन गरेको जुडोको प्रशासनिक कोर्ससमेत पूरा गर्ने पहिलो नेपाली हुन् । मोहनले जुडो खेलको प्रविधिबारे ‘डीबीडी’ पनि तयार पारेका छन् । उक्त डीबीडीबाट अहिले विश्वका ३८ देशका खेलाडीले प्रशिक्षण लिइरहेका छन् ।