राष्ट्रियसभा निर्वाचनका लागि चार बेग्लाबेग्लै मतपत्र

काठमाडौं : निर्वाचन आयोगले माघ २४ मा हुने राष्ट्रियसभाको निर्वाचनका लागि बेग्लाबेग्लै चार प्रकारका मतपत्र बनाउने भएको छ । मतपत्रको प्रारम्भिक डिजाइन तयार पारिसकेको आयोगले यसबारे दलहरूसँग मंगलबार राय सुझाव लिएको थियो । आयोगले राष्ट्रियसभाको चुनाव तयारीबारे जानकारी दिन र आवश्यक राय सुझाव लिन मंगलबार पाँच राजनीतिक दलका प्रतिनिधिलाई आयोगमै डाकेको थियो ।

राजनीतिक दलका प्रतिनिधिहरूले पनि चार प्रकारका मतपत्र बनाउन उपयुक्त हुने सुझाव दिएपछि आयोगले सोहीअनुसार मतपत्र बनाउने निष्कर्षमा पुगेको हो । ‘आयोगले मतपत्रको प्रारम्भिक डिजाइन देखाएर दलका प्रतिनिधिसँग सुझाव मागेकोमा मतभारका लागि फरक–फरक रंगका मतपत्र बनाउन उपयुक्त हुन्छ भन्ने सुझाव उहाँहरूले दिनु भएको छ’, निर्वाचन आयोगका प्रवक्ता नवराज ढकालले भने ।

राजनीतिक दलका प्रतिनिधिले मतपत्र ढाँचाजस्तो प्राविधिक विषयमा अब सुझाव दिइरहनु नपर्ने र त्यसमा आयोग निर्णय नै मान्य हुने बताएका थिए । आयोगले चार प्रकारका अलग–अलग मतपत्रको डिजाइन तयार गरेको छ । महिला, दलित, अपांग र अल्पसंख्यक समूह गरी चार वटा मतपत्र हुने भएको छ । एउटा मतदाताले चार ठाउँमा भोट हाल्नु पर्नेछ । मतपत्र पनि दुई रंगको हुने भएको छ । गाउँपालिकाका अध्यक्ष र उपाध्यक्ष, नगरपालिकाका प्रमुख र उपप्रमुखले प्रयोग गर्ने एउटा रंगको र प्रदेशसभाका सदस्यले प्रयोग गर्ने मतपत्र अर्काे रंगको हुनेछ । स्थानीय तह र प्रदेश गरी एउटा प्रदेशमा दुई वटा मतदान केन्द्र हुने छन् । ‘कस्तो रंगको मतपत्र बनाउने आयोगले छिट्टै निर्णय गर्नेछ’, आयोगका उपसचिव देशबन्धु अधिकारीले भने ।

राजनीतिक दलका प्रतिनिधिहरूले चार प्रकारका मतपत्र बनाउन उपयुक्त हुने सुझाव दिएपछि निर्वाच आयोग सोहीअनुसार मतपत्र बनाउने निष्कर्षमा पुगेको छ ।

राष्ट्रियसभा निर्वाचनका लागि गाउँपालिका अध्यक्ष र उपाध्यक्ष तथा नगरपालिकाका प्रमुख र उपप्रमुखको मतभार १८ तथा प्रदेशसभाका सदस्यको मतभार ४८ कायम गरिएको छ । माघ १५ मा उम्मेदवारको अन्तिम नामावली प्रकाशन भएपछि राष्ट्रियसभामा सहभागी हुने दलको चिह्न र उम्मेदवारको नामसहितको मतपत्र छापिने छ । करिब १० हजार मतपत्र छाप्ने आयोगको तयारी छ ।

राष्ट्रियसभा निर्वाचनका लागि प्रदेशसभाका ५ सय ५० सदस्य तथा ७ सय ५३ स्थानीय तहका प्रमुख र उपप्रमुख १ हजार ५ सय ६ गरी २ हजार ५६ जना मतदाता हुनेछन् । एकल संक्रमणीय र बहुमतीय प्रणालीबाट राष्ट्रियसभाको निर्वाचन हुँदैछ । राष्ट्रियसभामा प्रत्येक प्रदेशबाट ३ महिला तथा १÷१ दलित र अपांगता वा अल्पसंख्यकसमेत गरी ८÷८ जनाका दरले ५६ जना निर्वाचित हुने संवैधानिक व्यवस्था छ । ५९ सदस्यीय राष्ट्रियसभामा सरकारको सिफारिशमा राष्ट्रपतिबाट १ महिलासहित ३ जना मनोनयन गर्ने व्यवस्था छ ।

आयोगले तालिम दिने

आयोगले एकल संक्रमणीय प्रणालीबारे दलका प्रतिनिधिहरूलाई तालिम दिने भएको छ । राजनीतिक दलका प्रतिनिधि र आयोगका प्रमुख आयुक्त अयोधीप्रसाद यादव र आयुक्तसहित आयोगको टोलीबीच मतगणना र व्यवस्थापकीय तयारीका साथै निर्देशिका र नियमावली बनाउने विषयमा पनि छलफल भएको कांग्रेस नेता रमेश रेखकले बताए । समानुपातिकतर्फ एकल संक्रमणीय प्रणालीमा मतदान र मतप्रणालीसम्बन्धमा भएको छलफलमा दलका प्रतिनिधिलाई त्यसबारे छिट्टै प्रदेश स्तरमा तालिम दिने आयोगले जानकारी दिएको उनले बताए ।

छलफलमा एमाले नेताहरू सुवास नेम्बाङ र अग्नि खरेल, कांग्रेसका बालकृष्ण खाँड, माओवादी केन्द्रका नारायणकाजी श्रेष्ठ, देव गुरुङ, रामनारायण बिडारी, संघीय फोरमका राजेन्द्र श्रेष्ठ र राजपा नेपालका महन्थ ठाकुरलगायत नेताहरू सहभागी थिए ।

राष्ट्रियसभा निर्वाचनका लागि अध्यादेश पारित भइसके पनि नियमावली र निर्देशिकाको तयारी गरेको आयोगले त्यस विषयमा पनि दलहरूको सुझाव मागेको थियो । ‘नियमावली र निर्देशिकाको मस्यौदा अध्ययन गरेपछि सुझावका लागि आयोगसँग बस्ने निष्कर्ष निस्क्यो’, माओवादी नेता बिडारीले बताए । तर राजनीतिक दलका प्रतिनिधिले पहिले त्यसको ड्राफ्ट हेरेर सुझाव दिने एमाले नेता नेम्बाङले बताए । आयोगले मस्यौदा पठाएर मात्र दललाई सुझावका लागि डाक्नु पर्नेमा उल्टो काम गरेको उनले टिप्पणी गरे । ‘राजनीतिक दलले दिएका सुझाव महत्वपूर्ण छन् । ती सुझावलाई आधार बनाएर मतगणनालगायत व्यवस्थापन आयोगले थाल्ने छ’, प्रवक्ता नवराज ढकालले बताए ।

राष्ट्रियसभाको निर्वाचन तयारीबारे छलफल भइरहँदा आयोगमा समानुपातिक मत परिणाम सार्वजनिक नगरिएको भन्दै राजनीतिक दलका प्रतिनिधिहरूले आयोगको काम कारबाहीप्रति असन्तुष्टि प्रकट गरे । छलफलमा प्रतिनिधिसभातर्फ समानुपातिकको मत परिणाम सार्वजनिक गर्न पनि आग्रह गरेको एमाले नेता नेम्बाङले बताए । ‘निर्वाचित भएको ४० दिन भइसक्यो । हामीलाई नै जनताले बिर्सन्छन् कि जस्तो भयो । जनादेशलाई दराजमा थन्क्याएर राख्न मिल्दैन । आयोगले मत परिणाम छिटो सार्वजनिक गरोस्’, उनले भने । आयोगले प्रदेशतर्फको समानुपातिक मतपरिणाम सार्वजनिक गर्ने तयारी गरेको छ । आयोग स्रोतका अनुसार राजपाले नामावली नसच्याए पनि उसको सीट खाली नै राखेर भए पनि १÷२ दिनमै सबै मत परिणाम सार्वजनिक गर्ने भएको छ ।