पतारी पोखरीः जहाँ विवाहित महिला सन्तानको आशमा डुबुल्की मार्छन्
सन्तोष यादब
चिकित्सा विज्ञानलाई चुनौती दिने गरी मानिसहरु सांस्कृतिक र धार्मिक आस्था कतिसम्म छ भन्ने उदाहरण बनेको छ पतारी पोखरी । यहाँ हरेक नयाँ वर्षको दोस्रो दिन महिलाले विशेष पूजापाठ हुन्छ ।
जहाँ स्नान गर्न निःसन्तान बिबाहित महिलाको ठूलो संख्यामा भीड लाग्ने गर्छ । अन्य वर्षझैँ आइतवार सन्तान पाउने आकांक्षा बोकेका सयौँ महिलाले यहाँ डुबुल्की मारेर पूजापाठ गरेका छन् । दृश्य हेर्न हजारौँ सर्वसधारण ओइरिए ।
पोखरीको दक्षिणी डिलस्थित राजा हरसिंह देवको मन्दिर अगाडी आइतवार विहान सयौं महिला बसिरहेका थिए । त्यही भीडको अगाडी बसेकी थिइन्– भारतको विहारस्थित खुटौनाकी ३५ वर्षीया रम्भादेवी यादव । उनले बिहेको ८ वर्ष हुँदा पनि बच्चा नभएपछि यहाँ कोकिया गुहाइर (पूजापाठ) गर्न आएको बताइन् ।
नजिकै बसेकी उनकी सासू एकरतिया देवी यादबले आफू पनि यहाँ आएरै पूजापाठ गरेपछि दुई छोरा जन्मेका बताउँदै विहे गरेको लामो समयसम्म बच्चा नभएपछि बुहारीलाई पूजापाठ गराउन उल्ेख गरिन् ।
रम्भादेवी त उदाहरण मात्रै हुन् । उनी जस्ता करिब ३ सय बढी महिलाले बच्चा प्राप्तिका लागि आइतवार पूजापाठ गरेका छन् । स्थानीय वीरेन्द्र यादब भन्छन्, ‘यहाँ आएर कोकिया गुहाइर गरेपछि बच्चा पाएका महिलाले वर्षेनी बोका चढाउँछन् । यो वर्ष पनि करिब २ सय बोका चढेछ ।’
पूजा गर्दा बच्चा हुन्छ भन्नु अन्धविश्वास हो नि भन्ने जिज्ञासामा उनले भने, ‘अन्धविश्वास होइन । यहाँ पूजापाठ गरेपछि बच्चा नभएको भए यहाँ को आउथ्यो र ? यति धेरै निःसन्तान महिला आएका छन् ।’ पूजापाठपछि पोखरीमा डुबुल्की लगाउने क्रममा सजिव बस्तु फेला परे मात्र बच्चा हुने गरेको उनको भनाई छ ।
भारतको बिहारस्थित पटना, मधुवनी, दरभंगा, जयनगरसहित नेपालका विशेषगरी तराई–मधेस र भित्री मधेसका जिल्लाहरुबाट समेत निःसन्तान दम्पत्तीहरु सन्तान प्राप्तिको आकांक्षासहित यहाँ आउने गरेको मेला समितिका सदस्य सुरेन्द्र रामले बताए ।
उनका अनुसार पोखरीको दक्षिणी किनारमा रहेको राजा हरिसिंहदेवको गहवर (मन्दिर) छ । निराहार ब्रत बसेर गहवरभित्र हुने कोकिया गुहाइर (विशेष पूजापाठ) बाट अक्षता लिएर सीधै पोखरीमा हाम फाल्छन् । पोखरीमा पहिलो डुबुल्कीमै पानी भित्र कुनै पनि जीव भेटिए सन्तान हुने विश्वास छ ।
पानीमा भेटिएको जीव मुठ्ठीमै राखेर दौडिंदै गाउँको सीमा पार गर्नुपर्ने मान्यता अनुरुप पोखरीबाट निस्केका भक्तजनहरुको पछिपछि आउने आफन्तले गाउँको सीमा पार गरेपछि कपडा फेरिदिने गर्दछन् । आफ्नो घर पुगेपछि पानीबाट ल्याएको जीवको बुटी बनाएर ब्रत बसेका महिलाले पाखुरा वा घाँटीमा बाँधी राखे सन्तान प्राप्त हुने जनविश्वास छ ।
पतारी पोखरीमा सन्तान प्राप्तिको आकांक्षासहित पुग्ने निःसन्तान महिलाहरुको भीडले मानिसहरुमा अझै अदृश्य शक्तिमा अगाध आस्था छ भन्ने कुरा स्वीकार्न बाध्य बनाएको छ । पतारी पकडियाका राजा कुलेसरका कान्छा भाइ हरिसिंहदेवको निवासस्थल रहेको लोकनायक सलहेश गाथामा उल्लेख छ । यो पोखरी राजा सलहेशकै बेला वि.सं. १३२५ देखि अस्तित्वमा रहेको मानिएको छ ।
प्रतिक्रिया दिनुहोस !
