आईपीएल 'फिभर'

कलंकीका युवराज श्रेष्ठ विगत तीन हप्तादेखि साँझ पर्नासाथ टेलिभिजन सेटअगाडि झुम्मिन्छन् । टेलिभिजनमा कुनै समाचार अथवा टेलिसिरियल हेर्न झुम्मिने गरेका होइनन् । हाल जारी इन्डियन प्रिमियर लिग (आईपीएल)ले उनलाई टेलिभिजन सेटअगाडि डोर्‍याउँछ । उनले अहिलेसम्म आईपीएलका कुनै पनि खेल छुटाएका छैनन् । ‘आईपीएल हेर्नकै लागि अहिले चाँडै घर पुग्ने गरेको छु’, श्रेष्ठले भने । नयाँ बसपार्कका गोपाल ढकाल पनि बेलुकी समय चाँडै घर पुगेर आईपीएल हेरेर रमाउने गरेको बताए ।

आशीष तामाङको घर सिन्धुपाल्चोक हो । उनी विगत दुई वर्षदेखि ठमेलको एक रेस्टुरेन्टमा कार्यरत छन् । रातभरजसो खुला रहने ठमेलमा आईपीएल सुरु भएपछि रेस्टुरेन्टमा आउने ग्राहक बढेको उनले बताए । ‘साथीभाइसँग आईपीएल हेर्नेको भीडभाड नै हुन्छ’, उनले भने । बल्खुका गणेश लम्साल आईपीएल हेरिराखेका छन् तर उनलाई यसपटक आईपीएलले त्यतिसारो आकर्षण गर्न सकेको छैन । ‘मेरो मन पर्ने टोली मुम्बई इन्डियन्स हो । तर, यसपटक मुम्बईको प्रदर्शन सोचेअनुरूप हुन सकेको छैन’, लम्सालले भने । ढिलो खेलमा फर्कने मुम्बईले यसपटक पनि उपाधि जित्नसक्ने उनलाई विश्वास छ ।

गत अप्रिल ७ देखि सुरु भएको आईपीएलको ११औं संस्करणमा सारा भारतीय त झुमेकै छन् । नेपाली क्रिकेटप्रेमी पनि यसबाट अछूतो छैनन् । अझ विगतका १० संस्करणभन्दा आईपीएलको यो ११औं संस्करण नेपाली क्रिकेटप्रेमीका लागि पनि विशेष बनेको छ । कारण, यसपटक नेपालका युवा स्पिनर सन्दीप लामिछाने पनि आईपीएल टोलीमा पर्न सफल भएका छन् । उनलाई दिल्ली डेयरडेभिल्सले २० लाख भारुमा किनेको थियो । उनी आईपीएल खेल्ने पहिलो नेपाली क्रिकेटर हुन् । अहिलेसम्म दिल्लीको बेन्चमा मात्रै बस्दै आएका सन्दीप कहिले मैदानमा उत्रने हुन्, त्यसमै सबै नेपाली क्रिकेटप्रेमीको चासो छ ।

आईपीएलको यो ११औं संस्करण नेपाली क्रिकेटप्रेमीका लागि पनि विशेष बनेको छ । कारण, यसपटक नेपालका युवा स्पिनर सन्दीप लामिछाने पनि आईपीएल टोलीमा पर्न सफल भएका छन् ।

आईपीएल विश्वकै सर्वाधिक धनी लिगमा मात्रै पर्दैन, संसारका उत्कृष्ट खेलाडीको जमघट र प्रतिस्पर्धाले पनि यसलाई छुट्टै रोमाञ्चकता प्रदान गर्छ । विश्व क्रिकेटको कान्छो स्वरूप टीट्वेन्टी फरम्याटमा हुने आईपीएलले संसारमा छुट्टै लोकप्रियता हासिल गरेको छ । ११औं संस्करणसम्म आइपुग्दा आईपीएल संसारकै महँगो ‘ब्रान्ड’ मात्र होइन, सबैको प्रिय प्रतियोगितामा पनि दरिएको छ । छक्का चौकाको वर्षा, चेयरलिडरको ‘डान्सिङ हुटिङ’ र खेलको रोमाञ्चकता आईपीएलको विशेषता हुन् ।

क्रिकेटलाई ‘संस्कृति’ र क्रिकेटरलाई ‘भगवान्’ मान्ने भारतमा आईपीएलको ११औं संस्करण उत्कर्षमा छ । सहभागी आठवटै टोलीले पहिलो चरणका खेल सकाएका छन् । क्रिकेटका प्रशंसकका लागि एक महिनासम्म यस प्रतियोगिताले विशेष अर्थ राख्छ । क्रिस गेल, विराट कोहली, महेन्द्रसिंह धोनी, रोहित शर्मा, केरोन पोलार्डजस्ता स्थापित ठूला स्टार मात्र होइन, नयाँ खेलाडीले पनि दमदार प्रदर्शन गरिरहेका छन् । आईपीएलले थुप्रै युवा खेलाडीलाई रातारात स्टार बनाएको छ ।

आईपीएलमा सदाझैं यसपटक पनि आठ टोलीको सहभागिता छ । विश्व क्रिकेटको स्वरूप नै परिवर्तन गर्न सफल यस प्रतियोगितामा कुल ६० खेल हुनेछन् र त्यसको आयोजना फरक मैदानमा हुनेछ । भारतीय क्रिकेट कन्ट्रोल बोर्ड (बीसीसीआई) ले सन् २००८ बाट सुरु गरेको प्रतियोगिता विश्वकै सर्वाधिक लोकप्रिय घरेलु लिग बनेको छ । खेल मिलेमतो र आर्थिक अनियमिताका कारण यसले बदनामी खेप्नु परे पनि यसको लोकप्रियतामा भने कमी आएको छैन । स्पट फिक्सिङकै कारण चेन्नई सुपर किङ्स र राजस्थान रोयल्स दुई वर्ष प्रतिबन्धमा परेका थिए । फ्रान्चाइजका आधारमा चल्ने प्रतियोगितामा सनराइजर्स हैदराबाद, रोयल च्यालेन्जर्स बैंगलोर, मुम्बई इन्डियन्स, राजस्थान रोयल, चेन्नई सुपर किङ्स, दिल्ली डेयरडेविल्स, किङ्स इलाभेन पन्जाब र कोलकाता नाइटराइडर्स सहभागी छन् । सहभागी टोलीले ‘होम एन्ड अवे’का आधारमा प्रतिस्पर्धा गर्नेछन् ।

आईपीएलमा लिग चरणका खेलहरू डबल राउन्ड रोविनका आधारमा हुनेछ । यस्तै प्लेअफका खेलहरू भने नकआउटका आधारमा खेलाइनेछ । प्रत्येक टिममा अक्सनबाट भारतीय तथा विदेशी खेलाडी अनुबन्ध गरिएको थियो; जसमा इङ्ल्यान्डका बेन स्टोक्सलाई प्रतियोगिताकै सर्वाधिक साढे पाँच करोड भारुमा राजस्थान रोयल्सले खरिद गरेको थियो । आईपीएलको अघिल्लो संस्करणमा पनि स्टोक्स नै सर्वाधिक महँगो खेलाडीमा दरिएका थिए । भारतीय खेलाडीमा भने जयदेव उनादकड सर्वाधिक महँगा खेलाडी बने । उनले राष्ट्रिय टोलीका वर्तमान कप्तान विराट कोहली, कप्तान ‘कुल’को परिचय बनाएका महेन्द्रसिंह धोनी लगायतका खेलाडीलाई पछि पार्दै महँगा खेलाडी बने । उनलाई आफ्नो टोलीमा पार्न राजस्थान रोयल्सले साढे ११ करोड भारु खर्चिएको थियो । त्यसपछि भारतकै केएल राहुल, मनीष पाण्डे तथा अस्ट्रेलियाका ब्याट्सम्यान क्रिस लिन पाँच महँगा खेलाडी बने ।

आईपीएलमा अहिलेसम्म सबैभन्दा सफल टोलीमा मुम्बई इन्डियन्स मानिन्छ । १०औं संस्करणसम्म मुम्बईले तीनपटक उपाधि जितिसकेको छ । भारतीय धनाढ्य मुकेश अम्बानीको टोली मुम्बई इन्डियन्स साविक विजेता पनि हो । गत संस्करणमा पुने सुपरजाइन्टलाई पराजित गर्दै मुम्बईले उपाधि जितेको थियो । रोहित शर्माको कप्तानीमा रहेको मुम्बईले युवा खेलाडीका भरमा प्रतियोगितामा उत्कृष्ट प्रदर्शन गर्दै आएको छ ।

यसैगरी अर्को सफल टोली हो, चेन्नई सुपर किङ्स । स्पट फिक्सिङको आरोपमा दुई वर्ष प्रतिबन्धमा परेको चेन्नई पनि दुईपटक उपाधि जितिसकेको छ । यसबाहेक विगत दुई संस्करणबाहेक हरेक संस्करणमा प्लेअफ खेलेको छ । यस्तै कोलकाता नाइट राइडर्सले दुई, डेक्कन चार्जस् एक, राजस्थान रोयल एक र सनराइजर्स हैदराबादले एकपटक उपाधि जितेका छन् । चेन्नई र राजस्थान प्रतिबन्धमा परेपछि राजकोट र पुनेले खेल्ने अवसर पाएका थिए । पुने राइजिङ सुपर जाइन्टर्स र गुजरात लायन्सका नाममा दुई संस्करण प्रतिस्पर्धा गरेका थिए ।

आईपीएलमा सर्वाधिक रन रोयल च्यालेन्जर्स बैंगलोरका कप्तान विराट कोहलीले बनाएका छन् । उनले अहिलेसम्म चार हजार ६ सय १९ रन बनाइसकेका छन् । यसैगरी सर्वाधिक विकेट लिने खेलाडीमा मुम्बई इन्डियन्सका पूर्वखेलाडी लासिथ मालिंगा अग्रस्थानमा छन् । उनले एक सय ५४ विकेट लिएका छन् । मालिंगाले यस संस्करणमा भने खेलेका छैनन् । खेलाडी खरिदबिक्रीमा उनलाई यसपटक कुनै पनि टोलीले किनेन ।

आईपीएलको शीर्ष दुई टोलीले अर्को चर्चित टीट्वेन्टी लिग ‘च्याम्पियन्स लिग’मा प्रतिस्पर्धा गरिराखेका छन् । आईपीएल इङ्ल्यान्डको चर्चित ‘प्रिमियर लिग’ र अमेरिकाको ‘एनबीए लिग’कै फरम्याटमा सञ्चालन गरिएको छ । १३ सेप्टेम्बर २००७ मा बीसीसीआईले आईपीएलको घोषणा गरे पनि प्रतियोगिता भने २००८ को अप्रिलमा मात्र सुरु भएको थियो । सुरुमा आठ टोलीबीच प्रतिस्पर्धा भए पनि सन् २०१० मा दुई नयाँ टोलीलाई समावेश गरिएको थियो । पुने वारियर्स र कोची टस्करर्स केरलालाई समावेश गरिएको थियो । सन् २०१३ मा पुने वारियर्सले आईपीएल नखेल्ने निर्णय गर्‍यो ।

सन् २०१७ को संस्करणमा आईपीएलमा नगद पुरस्कारमा ४० करोड भारु खर्चिएको थियो; जसमा विजेताले १५ करोड र उपविजेताले १० तथा तेस्रो हुने टोलीले साढे सात करोड भारु जिते ।