विश्वकपका पाँच ठूला विवाद: अमेरिका र बेलायतसँग किन झुकेन रसिया ?

काठमाडौँ: रूसमा हुन लागेको फिफा विश्वकप २०१८ सुरु हुन अब एक हप्ता मात्रै बाँकी छ । विश्वकप सुरु हुनु अघि एउटा नयाँ विवाद सुरु भएको छ। 

ताजा विवाद मेक्सिकोको फुटबल टिमलाई लिएर सुरु भएको हो । सञ्चारमाध्यमका अनुसार रूस उड्नुअघि मेक्सिको फुटबल टिमका कयौँ खेलाडीले यौनकर्मीसँग पार्टी गरेका छन् । तर पनि यो कुरालाई लिएर व्यवस्थापन टिमले खेलाडीलाई सफाइ दिएको छ । व्यवस्थापन टिमले खाली समयमा खेलाडीले मनोरञ्जन गर्न पाउने जनाएको छ ।

रूसलाई सन् २०१० मा विश्वकप आयोजना गर्न दिने घोषणा भएको थियो । त्यसपछि फुटबल विश्वकपलाई लिएर विवाद भइरहेको छ ।  केही विवाद यस्ता पनि छन् जुन यसअघि कहिले पनि भएका थिएनन् । यिनमा कुकुरको संहारलाई लिएर रुसको तुलना नाजी हिटलरको जर्मनीसँग गर्नेसम्मका छन् । 

१. पहिलो विवाद: २० लाख सडक कुकुर मारियो 

विश्वकप भन्दा पहिले ११ सहरमा २० लाख भुस्याहा कुकु र बिरालो मार्न आदेश दिएपछि रुसको आलोचना भएको छ । कुकुर बिरालो मार्नैका लागि रुसले करिब २० लाख करोडको सम्झौता गरेको छ । यी ११ सहर ती हुन् जहाँ विश्कप फुटबलका खेल हुँदैछन् । 

कुकुर र बिरालोलाई मार्ने टोलीको नाम 'कैनी केजीबी' राखिएको छ । यसभन्दा पहिले रूसकै सोचीमा भएको विन्‍टर ओलम्पिक भन्दा पहिले हजारौँ भुस्याहा कुकुरको ज्यान लिइएको थियो । 

• किन यस्तो ?

रुसका यी ११ सहरमा कुकुरर बिरालोको ठुलो संख्या छ । पशु अधिकारका लागि काम गर्ने संस्थाहरुले सरकारले केबल आफ्नो छबि सुधार्ने नाममा कुकुर बिरालोको संहार गरिरहेको आरोप लगाएका छन् । यहाँसम्मकि हजारौँ पंक्षीलाई पनि जिउँदै जलाइएको छ । 

• सरकारले के भन्यो ?

यस विवादमा रूसका उप प्रधानमन्त्री विटाली मुट्कोले समेत बोल्नुपर्‍यो । उनले यस विवादमा पशुअधिकारवादीहरुसँग सम्बाद पनि गरेका थिए । उनले त्यसबेला पशुलाई नमारी कुनै सेल्टरमा बन्द गरिने बताएका थिए । तर उपप्रधानमन्त्रीको आश्वासन विपरित कुकुर बिराला मार्न थालिएको हो । 

२. दोस्रो विवाद: पैसा दिएर विश्वकप आयोजना

डिसेम्बर २०१० मा  विश्वकप २०१८ का लागि रूसको नाम घोषणा गरियो । ब्रिटेन, नेदरल्यान्ड्स र पोर्चुगल जस्ता दावेदारबीच रूसको छनौटलाई आश्चर्य मानियो । यसक्रममा रुसमाथि फिफाका अधिकारीलाई पैसा दिएर आफ्नो पक्षमा पारेको आरोप पनि लगाइयो । 

• किन उठ्यो प्रश्न ? 

विश्वकप आयोजनाको टुंगो लाग्नुअघि सन् २००९ मा रूसले फुटबल स्टेडियम र प्रमुख शहरमा विशाल पुर्वाधार निर्माणका लागि १२ अर्ब डलर खर्च गर्ने घोषणा गरेको थियो । 

यसबाट विश्वकपको आयोजक घोषणा हुनुअघि नै रुसले कसरी यस्तो लगानी गर्दैछ भन्ने गम्भीर प्रश्न उठेको थियो । त्यसपछि जब रूसको नाम घोषित गरियो तब यो आरोपलाई थप बल मिल्यो । 

• के भयो ?

आरोपको जाँचका लागि फिफाको अनुशासन कमिटिले जाँच समिति नै बनायो । माइकल गार्सियालाई जाँच कमिटीका प्रमु तोकियो । उता अमेरिकन महान्यायाधीवक्ताले पुरा मामिलाको आफ्नो तहमा जाँच गर्ने घोषणा गरे । 

यसबारे सन् २०१७ मा पुरै प्रतिवेदन सार्वजनिक गरियो । यो प्रतिवेदन खनेको पहाड निस्कियो मुसो जस्तै भयो । त्यसपछि रुसी राष्ट्रपति भ्लादिमिर पुटिनले तत्कालीन फिफा अध्यक्ष सेप ब्लाटरलाई हटाउनका लागि अमेरिकाले चालेको कदम भएको आरोप लगाए । 

३. तेस्रो विवाद: रूसी जासुसको ब्रिटेनमा हत्या

यसै वर्ष मार्च ४ तारिखमा रूसको जासुस एजेन्सीका पूर्व अधिकारी सर्जेई स्क्रिपल र उनकी छोरी यूलिया बेलायतको सेलिस्बरीमा मृत भेटिए । जाँचमा उनीहरुलाई विष दिएर हत्या गरेको कुरा सार्वजनिक भयो । 

सन् १९९० को दशकमा स्क्रिपलले डबल एजेन्ट (दोहोरो भूमिका) को काम गरेका थिए । बेलायतकव जासुस एजेन्सीका लागि काम गरेको आरोपमा उनलाई रूसमा गिरफ्तार गरिएको थियो । त्यसपछि उनी बेलायतमा बस्दै आएका थिए । 

• के हो विवाद?

सर्जेईको हत्यालाई ब्रिटिश सरकारले धेरै गम्भीरतासँग लिएर यसका लागि रूसलाई जिम्मेवार मान्यो। यसले दुवै देशको सम्बन्ध बिग्रियो । ब्रिटेनका विदेश मन्त्री बोरिस जोनसनले त रूसको तुलना नाजी जर्मनीसँग तुलना गरे । यसमा रुसले पनि कडा प्रतिक्रिया दियो । त्यो बेला ब्रिटेनले रुसमा हुने विश्वकप बहिष्कार गर्नुपर्ने सम्मको आवाज उठ्यो । 

• कसरी भयो समाधान 

बेलायतको सबैभन्दा लोकप्रिय खेल फुटबल हो । यस्तोमा सरकारले ब्रिटिश फुटबल टिमलाई रुस पठाउने घोषणा त गर्‍यो तर उसले उद्घाटनदेखि समापनसम्म कुनै पनि कार्यक्रममा आफ्ना मन्त्री भाग नलिने पनि उद्घोष गर्‍यो । 

बेलायतको राजपरिवारले पनि रुसमा हुने फिफा विश्वकप बहिष्कार गर्ने निर्णय गर्यो । फिफा विश्वकपको इतिहासमै पहिलो पटक कुनै राजपरिवारले यस्तो कदम चालेको यो पहिलो पटक हो । 

४. चौथो विवाद: डोपिङ 

सन् २०१४ मा जर्मनीको प्रसारण संस्था आएरडी एक रिपोर्ट प्रकाशित गर्दै रूसमा सन् २०११ मै सरकारको सहयोगमै  डोपिङ्ग गरिएको जनायो । 

सन् २०१५ मा विश्व एन्टी डोपिङ्ग एजेन्सी (वाडा) ले आफ्नो रिपोर्टमा रूसको आलोचना गरेको थियो । नोभेम्बर २०१५ मा इन्टरनेशनल एसोसिएशन अफ एथलिट्स फेडरेशन्सले रूसका कयौँ खेलाडीलाई एथलिट्स कार्यक्रममा भाग लिन नदिन आजीवन प्रतिबन्ध लगायो । 

• के भयो विवाद?

डोपिङ्ग विवादपछि वाडाले रिचर्ड म्याकलारेनको अगुवाईमा जाँच कमिटी बनायो। यस जाँच कमिटीले सन् २०११ देखि सन् २०१५ को बीचमा रुसका करिब १ सय खेलाडीलाई औषधि दिइएको जनायो । 

यीनमा ३३ फुटबलर पनि सामेल थिए । यस विवादपछि रुसको फिफा विश्वकप गर्ने क्षमतामा कयौँ प्रश्न उठाइयो । बेलायत र स्वीट्जरल्यान्डले रुसबाट विश्वकप आयोजकको भूमिका खोस्ने प्रयास पनि गरे
 । 

५. पाँचौँ विवाद : क्रिमियामा कब्जा

सन् २०१४ मा रूसले क्रिमियालाई युक्रेनबाट अलग गराएर आफ्नो देशमा गाभ्यो । यसलाई लिएर बेलायत र अमेरिकाले रुसको तुलना हिटलरको नाजी जर्मनीसँग गरे । 

बेलायत र अमेरिकी सांसदहरुले फिफा अध्यक्ष सेप ब्लाटरलाई पत्रर लेखेर रुसबाट फिफा विश्वकप आयोजकको अधिकार खोस्न माग गरेका थिए । तर ब्लाटरले यस मागलाई खारेज गरिदिए । ब्लाटरले आयोजनाको जिम्मा दिइसकेकाले अब पछि हट्न नसकिने बताएका थिए ।