काठमाडौं : सन्तान किन नजन्माएको ? चिनेजानेका, आफन्त, साथीभाइलगायत सयौंले सोधेको यो प्रश्नले नीता भट्टराईलाई झन्डै १० वर्ष कुनै बिसालु सर्पले डसेझैं डसिरह्यो । निःसन्तान हुनुको पीडाले आँखामा आँसु टल्पलाएका बेला बारम्बार सोधिने यो प्रश्नले उनको घाउमा नुनचुक छर्केझैं चहर्याउँथ्यो, उनी नाजवाफ बन्थिन् ।
बिहेको १० वर्षसम्म पनि सन्तान नहुँदा गरिने यस्ता प्रश्नबाट उम्किन भट्टराई पतिसहित भारतको नयाँदिल्ली र मुम्बईका विभिन्न स्वास्थ्य क्लिनिक चहारिन् । ‘जे कमजोरी छ त्यसैमा हाम्रो समाजले औंला ठड्याउँछ र बारम्बार पीडा दिइरहन्छ’, काठमाडौंकी उनी भन्छिन्, ‘यस्ता कुराविरुद्ध उभिन दम्पतिबीच आपसी विश्वास आवश्यक हुन्छ । यसका लागि शिक्षा अत्यावश्यक छ ।’
आफू शिक्षक भएको र पति पनि फिल्म क्षेत्रमा भएकाले समाजका यस्ता प्रश्नको सामना आफूहरू अलिक सहज रूपमा गरेको उनी सगर्व सुनाउँछिन् । अरूको भावनामा चोट पुर्याउँदा आनन्द महसुस गर्ने परपीडकहरूले तनाव दिने अधिकांश निःसन्तान दम्पति आक्रोश व्यक्त गर्छन् । आफैं पीडामा रहेका बेला अनेक प्रश्न गरेर झन् पीडा थप्नुहुँदैन भन्ने सोच अत्यन्त न्यून व्यक्तिमा मात्र भएको दाबी भट्टराईको छ ।
०६१ सालमा उनको खुसी फर्कियो । आमा बनेर सन्तान जन्म दिँदाको पल उनी अत्यन्त खुसी थिइन् । ०४९ सालमा फिल्म निर्माता केशवसँग लगनगाँठो कसेकी उनले १२ वर्षपछि टेस्टट्युब प्रविधिबाट छोरा जन्माएकी थिइन् । दाम्पत्य जीवन अब अझै सुमधुर हुँदै जाने विश्वासमा उनी पुलकित भइन् ।
टेस्टट्युब प्रविधिबाट छोरा पाउनुअघि सन्ध्या स्याङ्बो तामाङले पनि यस्तै धेरै मानसिक पीडा खेप्नुपर्यो । ‘प्रविधिको सहायताले सन्तान जन्माउँदा अरूले के सोच्लान्, के भन्लान् भन्ने डर र चिन्ता लागिरह्यो । मिडियालाई यसबारे केही नबताउन डाक्टरहरूसँग अनुरोध गरिरहन्थें’, उनले भनिन् ।
मनोविद् करुणा कुँवर समयमा सन्तान नहुँदाको पीडा पुरुषले भन्दा पनि महिलाले बढी भोग्नुपरिरहेको बताउँछिन् । उनी भन्छिन्, ‘आफ्नै कमजोरीले सन्तान नभएको ठानेर महिलाहरू आफूलाई नै दोषी ठानिरहेका हुन्छन् । त्यसमाथि छिमेकी, इष्टमित्र वा समाजले पनि महिलामाथि नै औंला ठड्याइरहेको हुन्छ ।’ लामो समय सन्तान नभएको भन्दै धार्मिक कार्यक्रममा पानी नचलाउने प्रवृत्तिले महिलालाई मानसिक प्रताडना दिइरहेको हुन्छ ।
सन्तान नहुँदा पतिपत्नीबीच पनि संवाद घट्दै जाने र आक्रामक मनस्थितिमा एकले अर्कोमाथि दोष लगाउने प्रवृत्तिसमेत देखिएको छ । ‘त्यसमाथि भेटघाट वा अन्य अवसरमा पनि मान्छेमै फोकस गरेर प्रतिक्रिया दिने प्रवृत्ति तथा व्यक्तिगत मनोवृत्ति छ । यसले पनि महिलालाई झन् डिप्रेसन (तनाव)र एन्जाइटी (चिन्ता)ग्रस्त पार्न सहयोग पुर्याउँछ’, मनोविद् कुँवरले भनिन् ।
‘१५ देखि २० प्रतिशत दम्पति निःसन्तान भएर बाँच्नु परेको छ । तीमध्ये ८५ प्रतिशतलाई साधारण उपचार गरेर सन्तानको खुसी दिन सकिन्छ’, वरिष्ठ स्त्रीरोग विशेषज्ञ डा. भोला रिजाल भन्छन् । सन्तान नहुँदा महिलामाथि अनेकौं लाञ्छना लगाइने संकुचित सोच र श्राप वा पापका रूपमा हेर्ने अन्धविश्वास अझै नेपाली समाजमा कायमै रहेकोमा उनी चिन्ता व्यक्त गर्छन् ।
विश्वमा टेस्टट्युब सुरुवात भएको करिब २५ वर्षपछि नेपालमा यसको सुरुवात भएको हो । नेपालले यो प्रविधि अपनाएको १६ वर्ष भइसकेको छ । काठमाडौंमा विभिन्न सरकारी तथा निजी अस्पतालले टेस्टट्युब प्रविधिद्वारा सन्तान पाउन सकिने सुविधा उपलब्ध गराएका छन् । राजधानीबाहिर विराटनगरस्थित विराट अस्पतालमा पनि टेस्टट्युब प्रविधिबाट निःसन्तानलाई सेवा दिन थालिएको छ । हाल काठमाडौं र विराटनगरमा यो प्रविधि उपलब्ध भए पनि सन्तान नभएका दम्पतिमध्ये कतिपय अझै पनि भारतका अस्पताल पुग्ने गरेका छन् ।
प्रतिक्रिया दिनुहोस !
