काठमाडौं : दसवर्षे माओवादी द्वन्द्वको पेरिफेरीमा रहेर थुप्रै फिल्म बने । लालसलाम, जनयुद्ध, उमा, तान्द्रो, कालो पोथी, सेतो सूर्य, आवाज, जलजला लगायतका फिल्म द्वन्द्वकालको वरिपरि घुमेका कथा हुन् । यीमध्ये कतिपय द्वन्द्वमा मात्र केन्द्रित छन् भने कतिपयमा त्यसले सिर्जना गरेका विभिन्न परिघटना छन् । कालो पोथी, तान्द्रो, उमा, सेतो सूर्य लगायतका फिल्ममा हिंसात्मक द्वन्द्वले निम्त्याएको सामाजिक, पारिवारिक विखण्डन र त्यसबाट नेपाली समाजले भोग्नु परेको दर्दनाक पीडा छ ।
यी यस्ता चलचित्र हुन् जसले नेपाली भूमिको कथा र व्यथा स्क्रिनमा निकै प्रभावकारी रूपमा उतार्न सफल भए तर प्रायः फिल्म व्यावसायिक रूपमा सफल हुन सकेनन् ।
२०१७ मा रिलिज भएको फिल्म ‘तान्द्रो’ कमर्सियल प्याटर्नभन्दा अलग धारको थियो । १० वर्ष चलेको सशस्त्र द्वन्द्वभित्र एक माओवादी योद्धाले पाँच दिनसम्म मृत्युसँग गरेको संघर्ष फिल्ममा छ । त्योभन्दा पनि ज्यादा युद्ध र आमजनताबीच मित्रताको नभई घृणाको सम्बन्ध बन्न पुगेको छ फिल्म तान्द्रो । माओवादी योद्धा गंगाबहादुर राणा (कमरेड कोसिस)को वास्तविक कथा हो तान्द्रो । तान्द्रो अर्थात् झिनो आश । खुट्टामा सेनाको गोली लागेपछि उनी भाग्न सक्दैनन् । बाँच्नका लागि स्थानीय जनतासँगको उनको गुहार फिल्ममा निकै दर्दनाक रूपमा प्रस्तुत गरिएको छ ।
आफ्नो वास्तविक भोगाइ फिल्ममार्फत देखेपछि गंगाबहादुरका आँखा रसाए । ‘घाइते हुँदा पनि समाजवाद र साम्यवादको सपना देख्न मैले छाडेको थिइनँ’, उनी भन्छन्, ‘तर जुन आन्दोलन र सपना मैले देखेँ, त्यो आज सेलाउँदै गएकोमा दुःख लाग्छ ।’
द्वन्द्वकालमा बनेको अर्को फिल्म ‘सेतो सूर्य’ (ह्वाइट सन) सन् २०१६ मा रिलिज भयो । माओवादी द्वन्द्व र १० वर्षसम्म माओवादीद्वारा चलाइएको राज्य संघर्षको कथा चलचित्रमा छ । पछि शान्ति सम्झौतासँगै साम्य भएको परिस्थितिबीच जब माओवादी प्रतिशन चन्द्र (दयाहाङ राई) आफ्नो घर फर्कन्छन्, तब उनले जनयुद्धले निम्त्याएको कहर महसुस गर्छन् । उनको परिवारका सदस्यबीच माओवादी द्वन्द्वका हिंसात्मक गतिविधिले ल्याएको फाटो र कटुता प्रस्ट देखिन्छ । दीपक रौनियार निर्देशित यो फिल्ममा मुख्य पात्रले द्वन्द्वकालमा भोगेका शारीरिक, मानसिक र राजनीतिक संघर्ष छ ।
फिल्म तान्द्रोका निर्देशक साम्तेन भुटिया दसवर्षे सशस्त्र द्वन्द्व नेपालको इतिहास भएको बताउँछन् । ‘युद्धमा जनमानसमा त्रास, भय, घृणा हुन्छ’, उनी भन्छन्, ‘जीवन र मृत्युबीचको संघर्ष पनि हुन्छ । यस्तोमा युद्धभित्रका पात्र र त्यसका सानासाना कथा अझै महŒवपूर्ण हुन्छ ।’ समग्र द्वन्द्वकालको कथा भने लगानी र प्रविधिको हिसाबले फिल्ममा उतार्न कठिन भएको उनी बताउँछन् ।
ओस्कर अवार्डका लागि समेत मनोनयनमा परेको फिल्म ‘कालो पोथी’ पनि द्वन्द्वकालको कथा हो । मीनबहादुर भामद्वारा निर्देशित यो फिल्ममा सशस्त्र द्वन्द्वताका मुगुमा संकटकाल लाग्दा त्यहाँका जनताले भोगेको कथा छ ।
सन् २०१३ मा रिलिज भएको माओेवादी द्वन्द्वको विषयमा आधारित अर्को फिल्म हो ‘उमा’ । माओवादी विद्रोहको प्रभाव र झुकाव उक्त फिल्मको कथावस्तु हो । छिरिङ रितार शेर्पाद्वारा निर्देशित फिल्ममा कसरी नेपालका ग्रामीण भेगमा बसोबास गर्ने मानिस र त्यहाँका गाउँले द्वन्द्वपीडित भए भन्ने कथा छ ।
समाजशास्त्री मधुसूदन सुवेदी द्वन्द्वमाथि बनेका फिल्ममा नेपाली समाजको भोगाइ समेट्न खोजेकोमा खुसी व्यक्त गर्छन् । ‘फिल्महरू घटनाविशेष र मन छुने बनेका छन’, उनी भन्छन्, ‘यी फिल्म हलमा खासै चल्दैनन् तर दर्शकले मन नपराई बस्न पनि सक्दैनन् ।’ कहिलेकाहीँ निर्देशकको कुनै विचारप्रतिको झुकावले फिल्म पूर्वाग्रही हुने गरेको उनी बताउँछन् ।
प्रतिक्रिया दिनुहोस !
