काठमाडौं ः सोलुुुुमा गत बर्ष ८४ वटा चौरी ब्वाँसोको आक्रमणमा परेर मरे । यस बर्ष पनि ७ वटा हिउँचितुुुुवाले मारेको छ । पछिल्लो समय ब्वाँसो र हिउँचितुुुुवा आतंकले चौंरी गाई मर्नेक्रमसँगै हिमाली गाई संकटमा परेको छ ।
तीन हजार मीटर माथिको भूभागमा गरिदै आएको चौँरीपालन पेशा बार्षिक रुपमा संरक्षित वन्यजन्तुुुुको आक्रमणले गर्दा संकटमा परेको हो । गत बर्षमात्र सगरमाथा राष्ट्रिय निकुुुुन्ज क्षेत्रमा स्थानीयबासीले पालेको ८४ वटा चौरी ब्वाँसोले मारे स्थानीयले पेशा चटक्कै छाडेका छन् । दुुुुःख गरेर पेशालाई निरन्तरता दिँदै आए पनि वन्यजन्तुुुुबाट बचाउन नसके पछि व्यवसाय नै त्यागेको सोलुुुु थामेका तेम्वा शेर्पाले बताए । हिमाली क्षेत्रमा मात्र गरिदै आएको व्यवसाय पछिल्लो समय नेपालबाटै लोप हुुुुने क्रममा छ । हिमाली क्षेत्रका अन्य जिल्ला संखुुुुवासभा, भोजपुुुुर, ताप्लेजुुुुङ, ओखलढुुुुङगा, पाँचथर लगायतका जिल्लामा धेरै संख्यामा चौरीपालन हुुुुने गरेता पनि हाल पेशा संकटमा पर्न थालेको छ ।
सरकारले चौरी, याक र नाक बिकास गर्न २०३० साल देखि सोलुुुु स्याङबोचेका याक विकास फर्म स्थापना गरेको छ । फर्म रहेका चौरी समेत बार्षिक ५ वटा भन्दा बढी ब्वाँसो र हिउँचितुुुुवाले मार्ने गरेको याक विकास फर्म सोलुुुु स्याङबोचेका निमिक्त फर्म प्रवन्धक राम ललन यादव बताए । एउटै किसानको १२ वटा सम्म चौरी मारे पछि गोठनै रिक्तिएर व्यवसाय त्यागेको उनले बताए । सोलुुुुको खुुुुम्जुुुुङ, टाक्सीन्दुुुु लगायतका स्थानमा १० बर्ष अगाडीसम्म याक, नाक र चौंरी व्यवसाय २० बढी रहेका थिए । हाल पाँच वटा मात्र रहेका छन भने ति मध्ये पनि थोरै संख्यामा रहेको यादवको भनाई छ ।
ब्वाँसोले दैनिक २० वटा सम्म चौरी र याक मार्ने गरेको रेकर्ड राष्ट्रिय निकुुुुन्जको छ । याक विकास फर्ममा हाल १४७ वटा चौरी छन् । बार्षिक रुपमा एक किसानलाई २ देखि ५ वटासम्म चौरी उपलब्ध गराए पनि वन्यजन्तुुुुको डरले पेशाप्रति आकर्षण घटेको छ । भाले दुुुुई हजार र पोथी दुुुुई हजार पाँच सय रुपैयाँमा सहुुुुलियत मुुुुल्यमा चौरी किसानलाई दिदै आएको तर हाल चौरीको माग समेत कम हुुुुन थालेको फर्मले जनायो । राष्ट्रिय निकुुुुन्ज तथा वन्यजन्तुुुु संरक्षण विभागका सूचना अधिकार िनारायण रुपाखेतिले भने किसानलाई हतोत्साहित हुुुुने गरी काम नगर्ने र तत्काल राहत रकम उपलब्ध गराएर थप सहयोग गर्ने कार्यक्रम ल्याउने तयारीमा रहेको बताए । चौरीको बिकास गर्न तात्कालिन राजा महेन्द्रले २०३० साल देखि चौंरी विकास फर्मको शुुुुरुवात भएको थियो । थप व्यवसाय बिकास गर्न फर्मले २०७२ सालमा चीन बाट उन्नत जातको याक भित्र्याएको थियो ।
निकुुुुन्जले क्षतिपुुुुर्ती नदिँदा किसानलाई मर्का
लोप हुुुुने अवस्थामा पुुुुगेको चौंरी व्यवसाय किसानले क्षतिपुुुुर्ती नपाउदा थप शंकटमा परेको छ । संरक्षित वन्यजन्तुुुुले चौरी, याक र नाकमा क्षति पुुुु¥याए पनि निकुुुुन्जले किसानलाई राहत रकम दिएको छैन ।
सोलुुुुखुुुुम्बुुुुका किसानले ब्वाँसोले ८४ मारेको भन्दै सगरमाथा राष्ट्रिय निकुुुुन्जमा क्षतिपुुुुर्तीको माग गरे पनि हालसम्म उपलब्ध गराएका छैनन् । ‘वन्यजन्तुुुुबाट हुुुुने क्षतिको राहत सहयोग निर्देशिका २०६९’ उन्नत जातका गाई भनेर प्रति चौरी ३० हजार रुपैयाँ दिने व्यवस्था छ । सबै भन्दा धेरै सोलुुुुको थामेमा ब्वाँसोले बढी याक मारेको थियो । तर पीडितले हालसम्म राहत पाएका छैनन् । ज्यान, वालीनाली, घर, पशुुुुधन लगायत नष्ट गरेमा वन्यजन्तुुुुबाट हुुुुने क्षतिको राहत रकम उपलब्ध गराउने कानुुनी व्यवस्था छ । निकुुुुञ्जकै मुुुुचुुुुल्कामा सोलुुुुखुुुुम्बुुुुमा एकै व्यक्तिको १० वटा सम्म चौरी मरेका रेकर्ड छ ।
सगरमाथा राष्ट्रिय निकुुुुन्जका सूचना अधिकारी मन बहादुुुुर खड्काले गत बर्ष ८४ वटा चौरी ब्वाँसोले मारेको बताए । ‘यस बर्ष पनि एक दर्जन बढी चौरी ब्वाँसो र हिउँचितुुुुवाले क्षति पुुुु¥याएको छ,’ खड्काले अन्नपूर्णसँग भने । क्षति भएका चौँरीलाई उन्नत जातका गाईको स्तरमा राखेर प्रति चौंरी ३० हजार रुपैयाँका दरले राहत रकम पाउने गरी गत बर्ष सिफारिस समितिबको बैठकले क्ष्ोत्रिय कार्यालयमा पनि पठाएको थियो । लामो समय देखि स्थानीयबासीले राहत रकम नपाउदा चौंरी पालन् लोप हुुुुने अबस्थामा पुुुुगेको हो ।
पुुुुर्वाञ्चल क्षेत्रिय बन निर्देशनालय विराटनगरका क्षेत्रिय निर्देशक किशोर चन्द्र गौतमले मन्त्रालयमा फाइल पेश भए पनि लामो समय यता क्षतिपुुुुर्ती रकम निकाशा नगरेकाले किसानलाई राहात रकम उपलब्ध गराउन नसकिएको बताए । ‘थोरै रकम प्राप्त भएको भए पनि प्राथमिकताका क्रममा वितरण गर्दा अपुुुुग हुुन्छ । वाली, घर, पशुुुुधन नष्ट गरेको लगायत पुुुुर्व क्षेत्रमा मात्र दुुुुई करोड रुपैयाँ बढी राहत रकम वितरण गर्न बाँकी छ,’ गौतमले भने ।
प्रतिक्रिया दिनुहोस !
