भद्रपुर : झापाको मेचीनगर नगरपालिका–१२ कालीझोडाकी ७० वर्षीया दिलमाया राईलाई यति बेला निगुरो बेच्न हतारो छ । उनी पूर्व–पश्चिम राजमार्गमा गुड्दै गरेका गाडी रोक्दै ‘निगुरो तीन मुठा ५० रुपैयाँमा लैजानुहोला’ भन्छिन् । कहिले ३०–४० मुठा बिक्री हुन्छ भने कहिले त ७–८ मुठा मात्र जाने गरेको उनी सुनाउँछिन् ।
नातिनातिनाले जंगलबाट निगुरो टिपेर उनलाई ल्याइदिन्छन् । उनी बाटोछेउ बसेर त्यही निगुरो बिक्री गर्छिन् । विद्यालयको एकमहिने बिदा अवधिमा उनका नातिनातिनाजस्ता बालबालिकाले आफूलाई चाहिने खर्च निगुरो बेचेर पु¥याउने गरेको दिलमाया बताउँछिन् ।
स्थानीय कालिका आधारभूत विद्यालयमा कक्षा ४ मा पढ्ने सुनीता राई विद्यालय जाँदाको खाजा र कापी, कलम किन्ने खर्च जुटाउन एक महिना सुत्न मात्र घर जाने गरेको सुनाउँछिन् । भन्छिन्, ‘बिहान ६ बजे जंगल पस्छौं, १२ बजे भात खान निस्किन्छौं अनि फेरि जंगल पसेर साँझ ६ बजे मात्र जंगलबाट आउँछौं ।’
पूर्व–पश्चिम राजमार्गसँगै जोडिएको प्रगति सामुदायिक वन र कालीझोडा वनमा वैशाखदेखि प्रायः हरेक दिन निगुरो संकलन गर्ने स्थानीय भेटिन्छन् । अझै असार र साउनमा दैनिक २० देखि ३० जनाको समूह बनाएर जंगल पस्ने गर्छन् । चारआली राजमार्गबाट निगुरो टिप्न छिरेपछि करिब पाँच किलोमिटर जंगल हिँडाइमा मात्र फर्किने गरेको अर्की लक्ष्मी नेम्बाङ बताउँछिन् । हिँड्दा–हिँड्दै कहिले चन्द्रगढी सामुदायिक वन त कहिले हातेमालो सामुदायिक वनसम्म पुग्ने गरेको उनी सुनाउँछिन् । उनका अनुसार दिनमा करिब ५० देखि ६० मुठासम्म निगुरो टिप्न सकिन्छ । ‘अहिले भाउ छैन, जंगलकै अगाडि ५० रुपैयाँमा तीन मुठा बेच्ने गर्र्छौं’, उनी भन्छिन्, ‘दिनमा ७–८ सय रुपैयाँजतिको निगुरो बिक्री हुने गरेको छ ।’
हरेक वर्ष चाडबाड मनाउने निगुरो बेचेरै हो । त्यही पनि थोक व्यापारी आए भने ५० रुपैयाँमा चार मुठा माग्छन् । एक दिन राख्यो भने पनि बिग्रिने भएकाले मागेकै दाममा दिने गरेको उनी सुनाउँछिन् ।
परिवारका एक जना राजमार्गछेउ बसेर यात्रुलाई निगुरो बिक्री गर्छन् । बालबालिका र वृद्धवृद्धा बिक्रीमा बसेको देखेपछि ग्राहकले पनि किनिहाल्ने भएकाले आफूहरू जंगल पस्ने गरेको उनी बताउँछिन् ।
बिहान टिपेर ल्याएको निगुरो सबै बिकेका दिन मेचीनगर–१२ कै सानुमाया मगर दंग पर्छिन् । ‘दिनभर दुःख गरेर टिपेको निगुरो कहिले सबै बिक्छ, कहिले बिक्नै गाह्रो हुन्छ’, उनी भन्छिन्, ‘सबै बिक्दा परिवारलाई खर्च पुगेर नि हामीलाई स्कुल जाँदा गर्ने खर्च जोगिन्छ । कहिले आठ जनाको परिवार छाक टार्नै मुस्किल पर्छ ।’
उनका अनुसार परिवार त जसोतसो बाबु, दाजु, दिदीले मजदुरी गरेको पैसाले चलेको छ । घरमा पढ्ने उनी मात्र हो । खर्च धान्न नसकेर अरूले पढाइ बीचमै छाड्नुपरेको उनी बताउँछिन् । त्यसैले विद्यालय बिदाका बेला आपूmले बिहानदेखि बेलुकीसम्म जंगलमै बिताउने गरेको उनको भनाइ छ । सानुमायाका अनुसार विगतका वर्षमा जस्तो यसपालि निगुरो बिकेकै छैन । ‘अरू बेला त ७०–८० मुठासम्म सजिलै बिक्री हुन्थ्यो’, उनी भन्छिन्, ‘दिनमा अहिले ३० मुठा बिकाउन नि मुस्किल पर्छ ।’
अर्की स्थानीय सुकु लिम्बू दैनिक आवश्यकता पूरा नभएपछि निगुरो टिपेर बेच्ने गरेको बताउँछिन् । ‘स्कुलमा सबै साथी के के किनेर खान्छन्, राम्रो ब्याग बोकेर जान्छन्’, उनी भन्छिन्, ‘छुट्टीका बेला निगुरो बेच्दा केही पैसा जम्मा हुन्छ । यसले कापी, कलमसँगै स्कुलमा खाजा खर्चसमेत जुटाउँछु ।’
उनी मात्र होइन, कालीझोडा आसपासका धेरै बालबालिकाले दैनिक खर्च जुटाउन यसरी नै निगुरो बेच्ने गरेका छन् । धेरै महिलाले परिवारको पेट पाल्न दिनभर जंगलमा निगुरो संकलन गर्ने र साँझ परेपछि सडकपेटीमा बसेर निगुरो बेच्ने गर्छन् ।
०००
सडकछेउ निगुरो बेच्न बसेकी वृद्धा । राधा खनाल
प्रतिक्रिया दिनुहोस !
