गोरखा : जलविद्युत् सर्वेक्षण अनुमति पत्र (लाइसेन्स) का व्यापारीहरुले गोरखामा बिजुली उत्पादन गर्न सकिने सबै खोला झोलामा लिएर हिंडेको पाइएको छ ।
बुढीगण्डकी, दरौंदी, चेपे, स्यार तथा हिमाली र उच्च पहाडी भेगका स्थायी स्रोत भएका २६ वटा खोला व्यवसायीले दसौं बर्षअघिदेखि दर्ता मात्रै गरेर ओगटेका हुन् ।
विद्युत विकास विभागको पछिल्लो अभिलेखअनुसार एकदेखि २५ मेगावाट क्षमताको विद्युत उत्पादन गर्न यहाँका बिभिन्न खोलाका १७ ठाउँ ओगटिएको छ । २५ देखि एकसय मेगावाट क्षमताको विद्युत उत्पादन गर्न पाँचठाउँ र एकसय मेगावाट भन्दा ठूलो क्षमताका चारवटा नदी दर्ता भएका छन् ।
चुमनुब्री गाउँपालिकाभित्र ९२८.६७ मेगावाट विद्युत उत्पादन गर्न सात वटा खोला ठेकेदारको झोलामा पुगिसकेका छन् । धार्चे गाउँपालिकाबाट ८७० मेगावाट विद्युत उत्पादन गर्न आठवटा खोला ठेकेदारले ओगटिसकेका छन् ।
दर्ता भएका कुनै पनि आयोजनाको निर्माण कार्य भने सुरु गरिएको छैन । तीनवटा कम्पनीले काम गर्ने लाइसेन्स लिए पनि काम भने सुरु गरेका छैनन् ।
मान्बु र काशिगाउँको सीमानामा रहेको रिप्चेतखोलामा पाँच मेगावाट क्षमताको विद्युत उत्पादन गर्न रिव्चेत जलविद्युत कम्पनी प्रालिले निर्माण लाइसेन्स लिएको छ ।
त्यस्तै आरुघाट गाउँपालिकाको आरुपोखरीको स्तुलखोलामा १.५ मेगावाट क्षमताको जलविद्युत उत्पादन गर्न अमरज्योति हाइड्रोपावर कम्पनी प्रालिले निर्माण लाइसेन्स लिएको छ ।
मान्वुको छोटेखोलामा ०.९९ मेगावाट क्षमताको आयोजना निर्माणका लागि पशुपति इन्भार्मेन्टल पावर कम्पनीले लाइसेन्स लिएको विद्युत विकास विभागको अभिलेखमा उल्लेख छ । तर काम भने कुनै पनि कम्पनीले सुरु नगरेका जनप्रतिनिधिहरु बताउँछन् ।
‘स्तुलखोलाको कम्पनीले पोहोर एकफेर फोन गरेको थियो । त्यसपछि अत्तोपत्तो छैन’, आरुघाट गाउँपालिकाका अध्यक्ष पूर्ण दाहालले भने, ‘छोटेखोला र रिप्चेतखोलाका कम्पनीले त सम्पर्क पनि गरेका छैनन् ।’
सर्भे गर्नका लागि दसौं बर्षअघिदेखि लाइसेन्स लिएर बसेका बिभिन्न कम्पनीहरुले अहिलेसम्म काम गरेका छैनन् । सय मेगावाट भन्दा ठूलो क्षमताको जलविद्युत उत्पादनका लागि बुढीगण्डकी नदीको मात्र चार ठाउँ ओगटिएको छ ।
केरौंजा, सिर्दिबास र उहियाको सीमानामा बुढीगण्डकी नदीबाट ३४१ मेगावाट विद्युत उत्पादन गर्न टाइम्स इनर्जी कम्पनी प्रालिले २०६८ सालमा नै सर्भे लाइसेन्स लिएको हो । त्यस्तै बिही, ल्हो र प्रोक क्षेत्रको बुढीगण्डकी नदीबाट ४२० मेगावाट जलविद्युत उत्पादन गर्न चिलिमे हाइड्रोपावर कम्पनी प्रालिले सर्भे लाइसेन्स लिएको छ ।
बुढीगण्डकीको सिर्दिबास क्षेत्रमा २०३ मेगावाट जलविद्युत आयोजना सञ्चालन गर्न पुर्णिमा डेभलपर्स ग्रुप नेपाल प्रालिले अनुमति लिएर राखेको बिभागको अभिलेखमा उल्लेख छ । गुम्दा, काशिगाउँ, मान्बु, लापु, थुमी क्षेत्रको बुढीगण्डकी नदीमा २६० मेगावाट जलविद्युत उत्पादन गर्न नीलगिरि खोला हाइड्रोपावर कम्पनी प्रालिले अनुमति लिएर बसेको छ ।
दसौंबर्षदेखि झोलामा खोला हालेर हिडेका उनीहरुले कार्य प्रगति भने गरेका छैनन् ।
त्यस्तै गुम्दा, केरौंजा र उहियाँको सीमानामा १०५ मेगावाटको जलविद्युत उत्पादनको सर्भेका लागि साञ्जेन जलविद्युत कम्पनीले आवेदन दिएको छ । उहिया क्षेत्रमा बुढीगण्डकीबाटै १३० मेगावाट विद्युत उत्पादनका लागि सर्भे गर्न चिलिमे हाइड्रोपावर कम्पनी लिमिटेडले निवेदन दिएको विद्युत विकास विभागले जनाएको छ ।
छेकम्पार र चुम्चेतको सीमानाको स्यारखोलामा ५९ मेगावाटको विद्युत उत्पादन गर्न बिगल्याण्ड हाइड्रोपावर कम्पनीले लाइसेन्स लिएको छ । त्यस्तै सामागाउँको बुढीगण्डकीमा ५२ मेगावाट विद्युत उत्पादन गर्न नेचुरल हाइड्रोपावर कम्पनीले लाइसेन्स लिएको छ ।
सिर्दिबास र चुम्चेतको सीमानाको बुढीगण्डकीमा ९१.१५मेगावाट विद्युत उत्पादन गर्न सूर्य इनर्जी प्रालिले लाइसेन्स लिएको छ । त्यस्तै बिहीको बुढीगण्डकीमा ४३.५२ मेगावाट विद्युत उत्पादन गर्न टम डोगर हाइड्रोपावर प्रालिले अनुमति लिएको छ ।
सिर्दिबास, चुम्चेत र बिही क्षेत्रको स्यार खोलामा ६० मेगावाट विद्युत उत्पादन गर्न चिलिमे हाइड्रोपावर कम्पनीले अनुमति लिएको छ ।
‘कसले कसरी अनुमति लिएका हुन्छन्, हामीलाई थाहै हुदैन’, चुमनुब्री गाउँपालिका ७ का वडाअध्यक्ष पासाङफुञ्जो लामा भन्छन्, ‘यदि हामीसंग अनुमति लिने, अथवा सिफारिस लिने हो भने हामी झक्झक्याइरहन्थ्यौं । तर हामीलाई कुनै अत्तोपत्तो हुदैन ।’
काशिगाउँ र मान्बुमा पर्ने रिचेत खोलाबाट दुई मेगावाट विद्युत उत्पादन गर्न अपर रिचेत हाइड्रोपावर कम्पनीले अनुमति लिएको छ ।
थालाजुङ र केराबारी आसपास चेपे खोलामा सात मेगावाट विद्युत उत्पादन गर्न चम्पावती हाइड्रोपावर प्रालिले अनुमति लिएको छ । घ्याल्चोक र बारपाक सीमानाको दरौंदी खोलाबाट ९.८२ मेगावाट विद्युत उत्पादन गर्न कालिका कन्स्ट्रक्शन प्रालिले अनुमति लिएको छ ।
घ्याल्चोक, सौरपानी, सिम्जुङ क्षेत्रबाट ९.२० मेगावाट विद्युत उत्पादन गर्न अपार भट्टराई, सुशीला पराजुली बराल कम्पनीले अनुमति लिएको छ । लापु, गुम्दा र उहिया क्षेत्रमा पर्ने माछीखोलामा १८ मेगावाट विद्युत उत्पादन गर्न वाटरइनर्जी डेभलपमेन्ट प्रालिले अनुमति लिएको छ ।
खरिबोट र दूधपोखरी सीमाको चेपेखोलामा ९ मेगावाट विद्युत उत्पादन गर्न रिजेलाइन इनर्जी प्रालिले अनुमति लिएको छ । सोही ठाउँमा नै ८.६३ मेगावाट विद्युत उत्पादन गर्न आशुतोष इन्भेस्टमेण्ट प्रालिले अनुमति लिएको छ । खरिबोट र दूधपोखरी क्षेत्रको चेपेखोलामा ५.१० मेगावाट जलविद्युत उत्पादन गर्न पुष्प दवाडीले अनुमति लिएका छन् ।
हंशपुर, इलमपोखरी, बिचौरको लाङ्दीखोलाबाट ३.२६ मेगावाट विद्युत उत्पादन गर्न उज्यालो नेपाल हाइड्रोपावर प्रालिले अनुमति लिएको छ ।
त्यस्तै घ्याच्चोकको दरौंदीमा १० मेगावाट विद्युत उत्पादन गर्न बारपाक दरौंदी हाइड्रोपावर कम्पनीले अनुमति लिएको छ । उहियाको निम्रुङखोलामा ९.८० मेगावाट विद्युत उत्पादन गर्न किरणपावर प्रालिले अनुमति लिएको छ ।
गुम्दा र लाप्राक बीचको माछीखोलाबाट ४.५५ मेगावाट विद्युत उत्पादन गर्न विकास हाइड्रोपावर प्रालिले अनुमति लिएको छ । खरिबोटमा चेपेखोलाबाट ८.८३ मेगावाट विद्युत उत्पादन गर्न दूधपोखरी चेपे हाइड्रोपावर कम्पनीले अनुमति लिएको छ ।
स्थानीय सरकारसंग समन्वय गर्नुपर्ने ब्यबस्था भएमा स्थानीय सरकारले ताकेता गर्ने र कामले गति लिने धार्चे गाउँपालिकाका प्रमुख सन्तोष गुरुङको तर्क छ ।
‘उज्यालो धार्चे गाउँपालिकाको कार्यक्रम गाउँसभाले पास गरेको थियो । यसको बारेमा बुझ्न भनेर विद्युत विकास बिभागमा गएको त कुनै खोला पनि बाँकी रहेनछ’, गुरुङले भने, ‘आफ्नै ठाउँको खोला माफियाहरुले झोलामा हालिसकेका रहेछन् । म त छाँगाबाट खसे जस्तो भएँ ।’ तर काम भने कसैले पनि केही पनि नगरेको उनले बताए ।
प्रतिक्रिया दिनुहोस !
