हेटौंडा : मकवानपुरगढीमा बिहीबार २५६ औं विजयोत्सव मनाइएको छ । विजयोत्सवका क्रममा राष्ट्रपति विद्यादेवी भण्डारीले ऐतिहासिक गढीमा निर्माण गरिएको सात प्रदेशअंकित नेपालको नक्सा अनावरण र झण्डोत्तलन गरिन् ।
गढी किल्लाबाट वि.सं. १८१९ माघ १० गते पृथ्वीनारायण शाहको सेनाले बंगालका नवाब मिर कासिम अलीको सेनालाई हराएका थिए । विजयोत्सवलाई सम्बोधन गर्दै राष्ट्रपति भण्डारीले नेपाली सेनाको औपचारिक आधार बोकेको यस क्षेत्रको संरक्षण आवश्यक रहेको बताइन् ।
‘रमणीय प्राकृतिक वातवरण र राष्ट्रिय राजमार्गले घेरिएको ऐतिहासिक मकवानपुरगढी क्षेत्रलाई जगेर्ना गर्नसके पर्यटन प्रवद्र्धनमा टेवा पुग्छ’, उनले भनिन्, ‘यो गढीले नेपाली सेनाको गर्विलो इतिहासलाई झल्काएको छ ।’ राष्ट्रपति भण्डारीले प्राकृतिक र एतिहासिक सम्पदाको सम्पदाको संरक्षण गरी भावी पुस्तालाई हस्तान्तरण गर्नुपर्नेमा जोड दिइन् ।
फलफूल र कृषिको लागि पर्याप्त उर्वर भूमि रहेको भन्दै उनले कृषि उत्पादन प्रणालीलाई आधुनिकीकरण गरेर युवाहरुलाई देशमै स्वरोजगार बनाउनुपर्ने बताइन् । साथै उनले चुरे क्षेत्रको संरक्षण गर्नसके तराई र पहाडको जलवायु परिवर्तनलाई रोक्न सकिने बताइन् ।
कार्यक्रममा बोल्दै प्रदेश ३ का मुख्यमन्त्री डोरमणि पौडेलले देश एकिकरणको महत्वपूर्ण हिस्सा ओगटेको मकवानपुरगढीलाई संरक्षण गरी पर्यटकीय क्षेत्रको रुपमा विकास गर्न योजनाबद्ध ढंगले काम गरिने बताए । कार्यक्रममा मकवानपुरगढीको इतिहास खोजमा योगदान गरेको भन्दै इतिहास खोजकर्ता केदार न्यौपाने र बद्रि खतिवडालाई सम्मान गरिएको थियो ।
सेनाको सक्रियतामा विजयोत्सव
अघिल्ला वर्ष स्थानीयको सक्रियतामा सामान्य कार्यक्रम गरेर विजयोत्सव मनाइन्थ्यो । यस पटक भने नेपाली सेनाको सक्रियतामा विजयोत्सव मनाइएको हो ।
सेनवंशीय मकवानपुरका अन्तिम राजा दिग्बन्धन सेन मकवानपुरगढी अन्तर्गत रहेको हरिहरपुर गढीको लडाइँमा पृथ्वीनारायण शाहको सेनासँग हारेपछि बंगालका नवाब मिर कासिम अलीको शरणमा पुगेका थिए ।
नवाब अलीको सहयोगमा दुई हजार लडाकू र एक हजार बन्दोबस्तीसहित तीन हजार फौज लिएर सेनले मकवानपुरगढीमा वि.सं. १८१९ माघ १० गते आक्रमण गरेका थिए ।
‘गुरगिन खाँको नेतृत्वमा आएको फौज होचो ठाउँ शिखरकटेरीतर्फ लागेको देखेर गोर्खाली फौजले अग्लो स्थानबाट ढुंगामुढा लडाई बन्दुक ताकेर माघ ९ गते रातिदेखि १० गतेसम्म सत्रुपक्षसँग लडे’, इतिहास खोजकर्ता केदार न्यौपानेले भने, ‘मुगल सैनिकका १७ सय फौज हताहत भए । गोर्खालीको मनोबल उच्च भयो र बाँकीलाई लखेट्दै सिमाना कटाए ।’
विदेशी सेनासँग गोर्खाली सेना पराजित भएको भए नेपाल एकिकरण नै अधुरो रहनसक्ने भन्दै उनले विदेशी सेनालाई हराएको खुशीयालीमा उत्सव मनाउँदै आएको बताए ।
मकवानपुरगढी गाउँपालिकाका अध्यक्ष विदुर हुमागाईंले गोर्खाली फौजले मिर कासिमको फौजलाई पराजित गरेपछि उनीहरूबाट खोसिएका आधुनिक हतियार र सैन्य उत्साहलाई संगठित गरेर पृथ्वीनारायण शाहले औपचारिक सैनिक संगठन निर्माणको अभ्यास सुरु गरेको बताए । ‘अहिले पनि त्यो युद्धमा प्रयोग भएका केही हतियारहरु सेनासँग छ, हामी यहाँ संग्राहलय बनाएर राख्न पहल गरिरहेका छौं’, उनले भने ।
नेपाली सेनाको पुरानो गोरख गणका प्रमुख सेनानी अनिल कुमार बुढाथोकीले नेपाली सेनाको इतिहासमा मकवानपुर गढीको वीरताको ऐतिहासिक पृष्ठभूमि रहेको बताए । ‘पृथ्वीनारायण शाहले त्यति बेला श्रीनाथ गण, सबुज गण, पुरानो गोरख गण, बर्दबहादुर गण र कालिबक्स गण गठन गरेका थिए । ती गण अहिले पनि छन्’, उनले भने ।
नेपालमा भएका गढीमध्ये सबैभन्दा ठूलो गढी मकवानपुरगढी हो । गढीको सुरक्षाका लागि वरिपरि २५ फिट अग्लो र सात फिट चौडाइ भएको पर्खाल लगाइएको छ । मकवानपुरका राजा लुहाङ सेनले आफ्नो राज्यलाई सुरक्षित गराउन वि.सं. १६२२ मा मकवानपुरगढी निर्माण गरेको इतिहासमा उल्लेख छ ।
प्रतिक्रिया दिनुहोस !
