काठमाडौं : भारतले कालापानी क्षेत्र जाने दुई लेन सडक काली नदी किनारमा एकतर्फी रूपमा बनाइरहेको छ । त्यसले नेपालतर्फ घोडेटो बाटोमा क्षति पुगेको छ । सुगौली सन्धिअनुसार काली नदीसम्म नेपाल हो । नदीको गर्ज साँघुरो भएका कारण भारतले ब्लास्टिङ गर्दा नेपालतर्फ पहिरोसमेत गएको छ ।
'भारतले सडक बनाउँदा हाम्रोतिर क्षति भइरहेको छ', स्थानीय पूर्वाधार तथा कृषि सडक विभागका इन्जिनियर जनकराज पन्तले भने, 'बचेखुचेको घोडेटो बाटोमा पनि क्षति पुगेको छ । दुई देशको भूगोल जोडिएको हुँदा भारतले सडक बनाउँदा नेपालतर्फको पहाड ठाउँ-ठाउँ भत्किएको छ ।'
उनी कालापानी जाने बाटोको डीपीआरका लागि स्थलगत अध्ययनमा गएका थिए । भारतीय बाटो हुँदै छाङरुङनजिक पुगेको उनले सुनाए । उनका अनुसार गुम्दीसम्म भारतले सडक बनाइरहेको हो । त्यस क्रममा एस्काभेटर कतिपय स्थानमा नेपालकै भूमिबाट लगिरहेको उनले सुनाए । ब्लास्टिङ गर्दा ढुंगा उछिट्टिएर आउने गरेको छ । 'भारतले ब्लास्टिङ गर्दा थर्किएर धेरै ठाउँमा पहाडै खसेको छ', उनले भने ।
उनका अनुसार कतिपय स्थानमा नदी थुनिएको छ । भारतले नेपालको भत्किएको बाटो बनाइदिन्छौं भने पनि विश्वास नलागेको उनले बताए । उनले आफूले बाटामा कहीं पनि नेपाल प्रहरी नदेखेको बताए । भारतीय प्रहरी, अर्धसैनिक बल भने जताजतै थिए । भारतले ६ महिनासम्म कालापानीसम्मै सडक पुर्याउने गरी द्रुत गतिमा बाटो बनाइरहेको छ । त्यो भारतीय सडक हुँदै चीनको धार्मिक स्थल मानसरोवरसम्म पुग्ने भारतीय लक्ष्य छ ।
स्थलगत सर्वेक्षणमा नेपालले चाँडै बाटो बनाउनुको विकल्प नरहेको उनले बताए । 'नेपालबाट हिँड्ने बाटो त चाहियो नि', उनले भने । बाटो नबनाएसम्म भारतीय अतिक्रमण हटाउने कुरा कोरा कल्पना मात्रै हुने उनले बताए ।
पञ्चायतकालमा कालापानीसम्म पुग्ने घोडेटो बाटो बनेको थियो । अधिकांश स्थानमा त्यसको नामोनिसान छैन । बाटो भएका ठाउँमा पनि भारतले सडक बनाउँदा क्षति भएको छ । यही बेला नेपालतर्फको बाटो नबनाए पछि मुस्किल हुने उनको ठहर छ ।
'हाम्रो बाटो बनाउँदा उता असर पर्छ । उसले बनाउँदा हाम्रोमा क्षति पुगेको छ', उनले भने, 'गर्ज साँघुरो भएका कारण हामीले बाटो बनाउँदा उता क्षति पुग्छ अनि उसले कसरी बनाउन दिन्छ ? पाँच ठाउँमा त पहाड खोपेर झोलुंगे पुल बनाउनुको विकल्प छैन ।'
सीमाविद् पुण्यप्रसाद ओलीले सीमा क्षेत्रमा ढुंगा फुटाउँदा पनि छिमेकी राष्ट्रको सहमति चाहिने बताए । 'नदी थुन्ने गरी सडक बनाउन पाइँदैन', उनले भने, 'त्यो राष्ट्रियता र सार्वभौमिकतासँग सम्बन्धित विषय हो ।' यो विषयमा सरकार गम्भीर हुनुपर्ने उनले बताए । ‘स्थानीय प्रशासनले गृह मन्त्रालय हुँदै परराष्ट्रलाई जानकारी गराउनुपर्छ', उनले भने, 'परराष्ट्र मन्त्रालयले त्यसबारे भारतसँग कुरा गर्नुपर्छ ।'
नेपालतर्फ घोडेटोको डीपीआर
सरकारले कालापानी क्षेत्र जाने घोडेटो बाटोको डीपीआर बनाउन थालेको छ । दार्चुलाको व्यास गाउँपालिका-२ दाम्लिङबाट व्यास-१ छाङरुङसम्मको ३० किलोमिटर बाटो स्थलगत अध्ययनपछि डीपीआर बनाउन थालिएको छ ।
भारतले नेपाली भूमि लिम्पियाधुरा, लिपुलेक, कालापानी समेटेर नक्सा बनाएपछि त्यो क्षेत्रमा जाने बाटोसमेत नभएको भन्दै आलोचना भएको थियो । काली नदी (महाकाली)को किनारै किनार लैजाने गरी घोरेटो बनाउन डीपीआर एक महिनाभित्र बुझाइने उनले बताए । स्थलगत सर्वेक्षणमा विभागका डिभिजनल इन्जिनियर महेश्वर घिमिरे पनि सहभागी थिए ।
नेपालले त्यहाँको सुरक्षा र पूर्वाधारमा चासो दिएको छ । सीमा सुरक्षाका लागि कालापानी क्षेत्रमा बीओपी राख्ने र त्यहाँ पुग्ने बाटो बनाउनुपर्ने आवाज उठेको थियो । दार्चुला सदरमुकामबाट टिंकरसम्मको सडक बनाउने कार्य अलपत्र छ ।
प्रतिक्रिया दिनुहोस !
