काठमाडौं : ०७२ वैशाखको भूकम्पमा भत्किएका सम्पदा पुनर्निर्माणले गति लिँदै गएको छ । विश्व सम्पदा सूचीभित्रका १ सय ७० सम्पदा भत्किएकामा १ सय ५ वटाको पुनर्निर्माण भइसकेको छ । तीबाहेक धरहरालगायत भौतिक संरचनाको पुनर्निर्माण पनि तीव्र गतिमा भइरहेको छ । धरहरा १८औं तलाको ढलान हुने क्रममा छ । रानीपोखरी र दरबार हाईस्कुलको पुनर्निर्माण भइसकेको छ ।
काठमाडौं उपत्यकाका हनुमानढोका दरबार, पाटन दरबार, भक्तपुर दरबार, पशुपति क्षेत्र, चाँगुनारायण, बौद्ध, स्वयम्भूनाथ संरक्षित स्मारक क्षेत्र विश्व सम्पदामा सूचीकृत छन् । उपत्यकाबाहिर भगवान् गौतम बुद्धको जन्मस्थल लुम्बिनी विश्व सम्पदा सूचीमा छ ।
हनुमानढोका दरबार क्षेत्रमा ५० भन्दा बढी पुरातात्विक तथा ऐतिहासिक सम्पदामध्ये ११ वटा मठमन्दिर पूर्णरुपमा ध्वस्त भएका थिए । सात वटामा आंशिक क्षति पुगेको थियो । अधिकांश सम्पदामा भूकम्पले केही न केही क्षति पुर्याएको थियो । काष्ठमण्डप सत्तल, दशअवतार मन्दिर, माजु देवल, छ्यासिं देग (कृष्णमन्दिर), लक्ष्मीनारायण मन्दिर, विश्वेश्वर महादेव र नगरा घर ध्वस्त भएका थिए ।
कुमारी घर, विश्वेश्वर मन्दिर (ढुंगा), लक्ष्मीनारायण सत्तल, महादेव–पार्वतीको मन्दिर, महाविष्णु मन्दिरलगायतमा आंशिक क्षति भएको थियो । त्यहाँका धेरै सम्पदामा सामान्य क्षति पुगेको थियो । हनुमानढोका क्षेत्रका गद्दी बैठक, नाट्येश्वर मन्दिर, छ्यासी देग (कृष्ण मन्दिर), नगराघर, प्रताप मल्लको सालिक पुनःस्थापना तथा तलेजु मन्दिर पुनर्निर्माण गरिएको छ । काष्ठमण्डप, जगन्नाथ मन्दिर, त्रिभुवन सदन पुनर्निर्माण धमाधाम भइरहेको छ । काष्ठमण्डपको काम ७५–८० प्रतिशत पूरा भएको छ ।
स्वयम्भूनाथ क्षेत्रका अनन्तपुर, प्रतापपुरलगायतको निर्माण सम्पन्न भएको छ । भक्तपुर दरबार क्षेत्रका खौमा गेट, सिद्धिलक्ष्मी मन्दिर, नारायण र शंकरनारायण मन्दिर पुनर्निर्माण सकिएको छ । चाँगुनारायण क्षेत्रमा चाँगुनारायणको मुख्य मन्दिर तथा किलेश्वर मन्दिरको पुनर्निर्माण सकिएको पुरातत्व विभागका पुरातत्व अधिकृत डा. सुरेश श्रेष्ठले बताए । उनका अनुसार पाटन दरबार क्षेत्रभित्रका चार नारायण, हरिशंकरलगायत सम्पदाको निर्माण सकिएको छ ।
पाशुपत क्षेत्रका सम्पदाको पुनर्निर्माण पनि तीव्र गतिमा भइरहेको छ । पशुपति क्षेत्र विकास कोषका सदस्यसचिव डा. प्रदीप ढकालले ५० प्रतिशत सम्पदाको पुनर्निर्माण सकिएको जानकारी दिए । बाँकी २० प्रतिशत सम्पदाको पनि प्रक्रिया सुरु भइसकेको सदस्यसचिव डा. ढकालको भनाइ छ । ठूलो सम्पदा विश्वरुप मन्दिरको कार्यरुप तयार भई प्रक्रियामा गइसकेको छ । बाँकी रहेका पञ्चदेवल र ब्रजघरको प्रक्रिया अघि बढेको उनले सुनाए । मृगस्थलीका सत्तल, शिवालयको यो वर्षसम्म निर्माण हुनेछ ।
विश्व सम्पदामा सूचीकृत बौद्ध महाचैत्य स्तूपा पुनर्निर्माण सकिएको छ । सूचना अधिकारीसमेत रहेका डा. श्रेष्ठले विश्व सम्पदा सूचीभित्रका ६५ वटा सम्पदाको पुनर्निर्माण भइरहेको बताए । ‘काम तीव्र गतिमा भइरहेको छ, अर्को वर्षसम्ममा विश्व सम्पदा सूचीभित्रको पुनर्निर्माण सक्ने लक्ष्य छ’, उनले भने । जापान सरकारले काठमाडौंको वसन्तपुर दरबार क्षेत्रको आगमछें मन्दिर र ललितपुरको दरबार क्षेत्रको देगु तलेजु मन्दिरको निर्माण गरिरहेको छ । पुरातात्विक एवं सांस्कृतिक महत्व बोकेका ३१ जिल्लाका ९ सय २० सम्पदामा भूकम्पका बेला क्षति पुगेको थियो । यीमध्ये २ सय ९८ वटाको पुनर्निर्माण चलिरहेको छ ।
राष्ट्रिय पुनर्निर्माण प्राधिकरणका सहप्रवक्ता मनोहर घिमिरेले ४ सय ५४ वटा सम्पदाको पुनर्निर्माण भइसकेको जानकारी दिए । उपत्यकामा भत्किएका ४ सय ४ मध्ये १ सय ९४ वटाको निर्माण सम्पन्न भएको छ । उपत्यकाबाहिरका ३ सय ४७ मध्ये १ सय ५५ वटाको पुनर्निर्माण सम्पन्न भएको छ । अतिप्रभावित १४ जिल्लाका ७ सय ५३ वटा भूकम्पबाट भत्किएका थिए ।
भूकम्पबाट क्षतिग्रस्त पुरातात्विक सम्पदाको पुनर्निर्माणमा नेपालकै स्रोतका अतिरिक्त विभिन्न राष्ट्रले पनि सहयोग गरेका छन् । यसरी सहयोग गर्नेमा चीन, भारत, अमेरिका, स्विटजरल्यान्ड, श्रीलंका, जापानलगायत छन् । काठमाडौंस्थित युनेस्को कार्यालय तथा अस्ट्रियाको भियनास्थित हेन्केल फाउन्डेसन तथा युनिभर्सिटी अफ् एप्लाइड आर्ट्सले पनि सहयोग गरेका छन् ।
सिंहदरबारमै प्रधानमन्त्री कार्यालय
सिंहदरबारको मुख्य भवनमै प्रधानमन्त्री तथा मन्त्रिपरिषद् कार्यालय सार्ने तयारी छ । उत्तरी, पूर्वी र दक्षिण मोहडाको काम सम्पन्न हुन लागेको छ । मंसिरभित्र निर्माण गरी प्रधानमन्त्री कार्यालय सार्ने तयारी भइरहेको प्राधिकरणका सहप्रवक्ता घिमिरेले बताए । उत्तरी, पूर्वी र दक्षिण मोहडाको प्रवलिकरण सकिएर सजावट र सौन्दर्यकरणको काम भइरहेको छ । पश्चिमी मोहडाको पनि ५५ प्रतिशत काम सकिएको छ ।
प्रतिक्रिया दिनुहोस !
