चितवन : वाक्राङका अमृतलाल चेपाङको परिवारमा दसैंको कुनै रौनक छैन् । ८ वर्षीया छोरी सृष्टि चेपाङलाई दसैंमा भात खाने रहर छ । त्यसैकारण बुवाको ‘अघिपछि’ गरिरहेकी हुन्छिन् ।
अमृतलाललाई छोरीको रहर कसरी पूरा गर्ने भन्ने पिरलो छ । आफू त जेनतेन टार्ने सोचमा छन् । तर, सन्तानको रहरले उनको मनलाई खल्लो बनाएको छ । घरमा अन्न छैन । भएको घैयाधान सकियो । बारीमा कोदो पाकेको छैन । दसैं कसरी मनाउने भन्ने चिन्तामा छन् ।
‘मकै सकियो, घैया धान पनि सकियो,’ अमृतलाल भन्छन्, ‘बा दसैंमा चामलको भात खाने भनेर सानी छोरी पछिपछि लागेकी छन् । चामलको भात त रहरै होला जस्तो छ ।’ चामल नभएकाले ढिँडो र सिस्नो खाएरै दसैं मनाउने सुरमा उनी छन् । ‘हामी गरिबलाई चाडबाड भनेको पीडामात्रै हो,’ उनले भने, ‘दसैं जतिजति नजिकै आउँदैछ । पीडा झन्झन् बढ्दै गएका छन् ।’
त्यसैकारण उनको अनुहार मलिन छ । जस्तापाताले बारेको छाप्रोभित्रको अँगेनामा गिट्ठा उम्लिरहेको थियो । जंगलमा गएर ल्याएको गिट्ठा तीन घण्टा लगाएर उमाल्दै थिए, अमृतलाल । घरमा अन्न नभएपछि छाक टार्नै मुस्किल छ । दसैं मनाउने त परकोे कुरा भयो । चेपाङ समुदायलाई मुखैमा आएको दसैं कसरी मनाउने भन्ने पिरलो छ ।
‘चामल छैन त्यही ढिँडो पकाएर दसैं मनाउनु पर्यो । चामलको भातको रहर त लाग्छ नि,’ अमृतलालकी पत्नी दिलमायाले भनिन्,‘ चामल छैन ढिँडो ओढालेर दसैं मनाउने हो । चामलको भात खान मन लाग्छ । तर के गर्नु आफूसँग पैसा छैन । पैसा नभएपछि चाडबाडमा रमाइलो पनि हुँदैन ।’
चेपाङहरूको मुख्य समस्या नै खाद्यान्न हो । चेपाङ समुदायले पाखो बारीमा लगाएको मकैले तीन महिना पनि धान्दैन । ६ महिना सहकाल, ६ महिना अनिकालको बाध्यता छ । दसैंमा चामलको भात हरेक परिवारको रहर हो । आर्थिक विपन्नताले उनीहरू नयाँ लुगा किन्न पनि सक्दैनन् । चामलको भात त सपना नै हुन्छ । शरीरमा एकसरो नयाँ लुगा लगाउने रहर छ । तर उपाय छैन ।
राप्ती नगरपालिका— १३ का बुद्धिराज चेपाङले खल्तीमा पैसा नहुँदा दसैं आएको अनुभव गर्न पाएका छैनन् । उनले गरिबको दसैं ढिँडो भएको बताए । ‘पैसा भएको भए दसैं आएको झै हुन्थ्यो होला । गरिब चेपाङलाई के को दसैं आउथ्यो र ?,’ बुद्धिराजले दुःखेसो पोखे, ‘हामी गरिब न लुगा किनेर लगाउन सक्छौं न चामल किन्न सक्छौं । हामीलाई सधैं यस्तै हो ।’
चेपाङको परिवारलाई वर्षभरि खान पुग्दैन । अहिले पनि चेपाङहरू गिट्ठाभ्याकुरले छाक टार्दै आएका छन् । यसपटक हरेक चेपाङ परिवारमा दसैंको रौनकता छैन । केही वर्षअघिसम्म दाताले दिएको चामलले दसैं टार्थे । यसपटक उनीहरूको दसैं खल्लो हुँदैछ ।
प्रतिक्रिया दिनुहोस !
