चेपाङको दसैंमा वनकेराको पात

वनरात्री सुरु भएपछि चेपाङहरूलाई वनकेराको पात खोज्ने चटारो हुन् । घर नजिकैको वनमा वनकेरा खोज्न जाने उनीहरूको चलन नै हुन्छ । वनकेराको पातसँग चेपाङको दसैं जोडिएको हुन्छ । जमरा राखेसँगै वनकेराको पात घर ल्याएर ओइलाउन राख्छन् । वनकेराको पातसँग चेपाङको परम्परा जोडिएको छ ।

दसैंमा चेपाङ समुदायमा वनकेराको पातले विशेष अर्थ राखेको हुन्छ । ‘वनकेराको पातलाई लगेर गभाएर ओइलाउन राख्छौं । पछि टपरी बनाएर खाना खान दिने हो,’ वाक्राङकी बुद्धिमाया चेपाङले भनिन्, ‘वनकेराको पात नभए हाम्रो दसैं नै खल्लो हुन्छ । पातलाई अँध्यारो कोठामा राख्छन् । ओइलाएर पहेलो भएपछि केराको पातबाट दुना र टपरी बनाउँछन् । दसैंमा टीका लगाउन आएका पाहुनालाई त्यही दुना टपरीमा खान दिएर सत्कार गर्छन् । यो हरेक चेपाङको घरमा दसैंमा हुने परम्परा हो । जति नै ठूला मान्यवर भए पनि वनकेराको पातबाट बनाइएको टपरीमा खान दिन्छन् । ‘वनकेरा काटेर टपरी बनाएपछि चेपाङजातीले दसैं मनाउने हो,’ बुद्धिराज चेपाङले भने, ‘वनकेराको पात हाम्रो चिनारी हो ।’

अघिल्लो पुस्तामा थाल नभपछि टपरी बनाउने चलन थियो । पाखापखेरामा बस्ने चेपाङले वनकेराको पातलाई मौलिक संस्कार मान्दै आएका छन् । यही प्रचलनबाट सुरु भएको वनकेराको पात चेपाङको संस्कृतिको पहिचान बनेको चेपाङ अभियन्ता केपीकिरण शर्माले बताए ।

‘धेरै चेपाङहरू धर्म परिवर्तनमा लागेका छन् । केही चेपाङ बस्ती अझै पनि हिन्दु धर्ममा अडिएर दशैं मनाउछन् , ‘उनले भने, ‘आफ्नो धर्मसंस्कृति जोगाउन उनीहरू सुविधा भएपछि परम्परा जोगाउन लागिपरेका छन् । ’
पछिल्लो समय थाल कचौराको प्रयोग भएपछि टीकाको दिनमा चेपाङहरू दुना टपरी नै प्रयोग गर्छन् । झन्डै चार पुस्तादेखी वनजंगल, डाँडामा बस्दै आएका चेपाङहरू हिन्दु परम्पराअनुसार दसैं मनाउँछन् । उनीहरू दसैंमा रातो टीका लगाउँछन् ।