कर्णाली प्रदेश आजका दिनमा देशको केन्द्र काठमाडौंबाट दुर्गम भए पनि कुनै बेला आफैंमा केन्द्र हो । सभ्यता र संस्कृतिका हिसाबले आजको नेपालमा काठमाडौं खाल्डोको जुन ऐतिहासिकता छ, अर्काे ऐतिहासिकता भएको ठाउँ भनेको कर्णाली हो । जहाँ नेपाली भाषाको विकासमात्रै होइन, धेरै संस्कृतिको उन्नयन पनि भएको थियो ।
खस साम्राज्यको ऐतिहासिक खण्ड नेपाली सभ्यता र संस्कृतिको महत्त्वपूर्ण समय हो । आधुनिक नेपालमा कर्णाली प्रदेशको केन्द्र बनाइएको सुर्खेत मध्यकालीन खस साम्राज्यको पालामा पनि एउटा केन्द्र थियो । त्यस बखतका शासकले निर्माण गरेको सांस्कृतिक वैभवको द्योतक काँक्रेविहार हो । जसको पुरातात्विक अध्ययनले प्रमाणित गरेको छ, यो विक्रम सम्बत् १३ सय सालपछि निर्मित थियो र बौद्ध अध्ययन केन्द्र थियो ।
नेपालमा यसै पनि सांस्कृतिक सम्पदाको संरक्षणको महत्त्व शासनले बुझेको छैन, त्यसमाथि बौद्ध धर्म र यसका सम्पदाको संरक्षण तुलनात्मक रूपमा कम प्राथमिकता छन् । काँक्रेविहारको पुनर्निर्माणका लागि १ सय ८८ वर्षको पर्खाइ एउटा उदाहरण हो । विक्रम सम्बत् १८९० को भूकम्पले भत्काएको काँक्रेविहार २०७८ सालमा पुरातत्त्व विभागले पुनर्निर्माण गरेको हो ।
संघीय लोकतान्त्रिक गणतान्त्रिक शासन व्यवस्थाले ऐतिहासिक बौद्ध सम्पदा पुनर्निर्माण गरेर राज्यको समावेशी चरित्रलाई सम्बोधन गरेको मान्नुपर्छ । प्राचीन सम्पदाको पुनर्निर्माणपछिको निरन्तरता भनेको फेरि पनि त्यसको संरक्षण हो । हालैका दिनमा आकर्षक पर्यटकीय गन्तव्य बनिरहेको विहारमा सँगसँगै केही विकृति पनि देखा परेका थिए । त्यसलाई रोक्ने प्रयास फलस्वरूप वन कार्यालयले वनभोजमा रोक लगाएको छ । यो आफैंमा स्वागतयोग्य छ ।
धार्मिक पवित्रस्थलमा मनोरञ्जन निषेध नै हुनुपर्छ । वनभोज भनेको रमाइलो गतिविधि हो । काँक्रेविहार रामरमितास्थल होइन, ज्ञान केन्द्र हो । शान्तिक्षेत्र पनि हो । जसरी खसराज्यका पालामा विहार अध्ययन केन्द्र र ज्ञान केन्द्र थियो । त्यसैगरी, काँक्रेविहारलाई ज्ञानकेन्द्रका रूपमा पुनस्र्थापना गर्नुपर्छ । विहार पुनर्निर्माणपछि राज्यको दायित्व त्यो हो । वनभोजलगायत मनोरञ्जनात्मक गतिविधि हुँदा शान्ति विपरीत र धार्मिकस्थलको मर्मविपरीत त भएकै थियो, त्यसमाथि वरपरको जंगलका वन्यजन्तुमा पनि असर परेको थियो । वन कार्यालयले नै मनोरञ्जन निषेध गरेर सही कदम चालेको छ, नभए यसमा पुरातत्त्व विभागले नै ध्यान दिन जरुरी थियो । वनले पुरातत्त्व विभागको आँखा खोलिदिएको हुनुपर्छ ।
प्रतिक्रिया दिनुहोस !
