सुन्तला नेपालका ६६ जिल्लामा फल्छ । व्यावसायिक खेतीचाहिँ ४८ जिल्लामा भइरहेको छ । पहारिलो तर न गर्मी न जाडो ठाउँमा सुन्तला फल्छ । यो एक किसिमको फलफूलमात्रै होइन, नेपाली किसानको आम्दानीको गतिलो स्रोत पनि हो । सुन्तलाको वार्षिक कारोबार २४ अर्ब रुपैयाँभन्दा बढीको छ । बिडम्बना के भने स्वदेशी उत्पादनले मात्रै नेपाली बजारको माग धानेको छैन । अझै आयातमा निर्भर हुनुपरेको छ । मागअनुसार भन्ने हो भने राष्ट्रिय फल सुन्तलामा पनि नेपाल परनिर्भर छ । सुन्तला खेतीमा १ लाखभन्दा बढी किसान निर्भर छन् ।
अधिकतर जिल्लामा फल्ने र नेपालीमाझ लोकप्रिय यो फललाई नेपाल सरकारले २०८० चैत ३० गते राष्ट्रिय फल घोषणा गरेको थियो । भारतले त सन् १९५० मै आँपलाई राष्ट्रिय फल घोषणा गरेको हो । जापानको राष्ट्रिय फल हलुवावेद हो । बंगलादेशले रूख कटहरलाई राष्ट्रिय फल भनेको छ । तत्–तत् देशले राष्ट्रिय फलको उत्पादन र विस्तार अनि प्रबद्र्धनमा ध्यान पु¥याएका छन् । सुन्तला राष्ट्रिय फल घोषणाले सुन्तलाप्रति नेपालीको अपनत्व त बढाएको छ नै तर यसको अन्तर्राष्ट्रिय प्रवद्र्धन र पहिचानमा उचित ध्यान नदिँदा यसका सम्भावनाका ढोका अझै बन्दै छन्, खुलेका छैनन् भन्न सकिन्छ । यहाँनिर हाम्रा नीतिगत कमजोरी अनि किसानलाई आवश्यक सहयोगको अभाव मुख्य कारण हो ।
आव २०७५÷७६ मा १ अर्ब १२ करोड २१ लाख रुपैयाँ बराबरको सुन्तला आयात भएको देशमा आयातको मात्रा घटेर आव २०८०÷८१ मा २२ करोड १६ लाख रुपैयाँबराबरको मात्रै भएको छ । जुनचाहिँ सुखद् हो । तर, आयात प्रतिस्थापनमात्रै नभई निर्यातकै दिशामा नेपाल जानुपर्छ । तबमात्रै राष्ट्रिय फलको गौरव र पहिचान अन्तर्राष्ट्रियकरण हुन्छ । यस्ता उत्पादनलाई स्वरोजगारी, रोजगारी र आन्तरिक अर्थतन्त्र उकास्ने एउटा माध्यमका रूपमा विकास पनि गर्नुपर्छ । राष्ट्रिय फल बाह्रैमास उत्पादन हुनसक्ने प्रविधिको विकास र विस्तार पनि गरिनुपर्छ । बाह्रैमास सम्भव हुँदैन भने कम्तीमा छिटो पाक्ने र ढिलो पाक्ने प्रकृतिका सुन्तलाको खेतीको सन्तुलन मिलाउने र शीतभण्डारण गरी बाह्रैमास उपलब्ध गराउन सक्नु श्रेयस्कर हुन्छ ।
नेपाल सरकार घोषणामा अघि र कार्यान्वयनमा पछि सधैं हुँदै आइरहेको परिप्रेक्ष्यमा सुन्तलाका हकमा पनि त्यस्तै भइरहेको छ । आवश्यक तयारी गरी मुलुकलाई सुन्तलामा आत्मनिर्भर बनाइसकेर पनि यो घोषणा गर्न सकिन्थ्यो । यद्यपि अब घोषणापछि गर्नुपर्ने कार्यमा नचुकिदिए पनि हुन्थ्यो । तर आशाका किरण मधुरा छन् । किसानलाई सुन्तला लगाउन प्रोत्साहन गर्ने, यसका रोगकीराको उपचार गर्न सक्ने सरकारी संयन्त्र विस्तार गर्ने काममा सरकारले प्राथमिकताका साथ काम गर्नुपर्छ ।
प्रतिक्रिया दिनुहोस !
