अमैत्री कार्य
गत साता नेपाल र भारतबीच दुइटा घटनाबाट फेरि असहजपन र तीक्तता प्रदर्शन भए । तनाव र अविश्वासले चरमोत्कर्षको स्वरूप लियो । निरन्तरको राजनीतिक हस्तक्षेप र सम्भावित प्रधानमन्त्री पुष्पकमल दाहालले आरोप लगाएको ‘माइक्रो म्यानेजमेन्ट' दाग नमेटिने गरी भारतको ‘इस्टकोट' मा टाँसिने देखियो ।
पहिलो, सप्तरीको तिलाठी र सीमापारि भारतको कुनौलीका जनताबीच हिंसात्मक द्वन्द्व भयो । नेपाली भाग डुबानमा पर्ने गरी भारतमा अमानवीय किसिमले बाँध निर्माण भएको यो पहिलो घटना होइन र पक्कै पनि न्यूनतम मानवीय र अन्तर्राष्ट्रिय मान्यता भारतको लागि पनि बाध्यकारी हुनुपर्छ भन्ने अडान नेपाल सरकारले लिन सक्यो भने आगामी दिनमा यस्ता घटनाको पुनरावृत्ति रोकिनेछ ।
यद्यपि यो दुई मुलुकबीचको झगडाभन्दा पनि सीमावारिपारिका निकटसम्बन्धी र सहयोगीबीचको झगडा हो । समस्या उत्पन्न हुँदा स्थानीय तहमा न्याय, विवेकसम्मत मानवीय संवेदनशीलतालाई ध्यानमा राख्दै दुईपक्षीय स्थानीय पञ्चायती संयन्त्र निर्माणले तनावले हिंसाको उग्र रूप लिनुपूर्व नै समाधान दिन सक्नेछ ।
तर अतीतमा अन्तर्राष्ट्रिय सीमानजिकै हेपाहा शैलीमा भारतले बाँध निर्माण गर्दै आएको पृष्ठभूमिले नेपालमा विरोध र प्रतिरोधले उग्र रूप लिनुलाई अस्वाभाविक मानिने छैन । यी घटनामा नेपालको तर्फबाट देवनारायण यादवलगायत स्थानीय व्यक्तिले ज्यानको माया मारेर प्रतिरोध गरेपछि भारत बाँध निर्माण नगर्न सहमत भएको हो । आशा गरौँ, त्यो निर्णयप्रति ऊ इमानदार र प्रतिबद्ध रहिरहनेछ भविष्यमा पनि ।
यसैबीच दोस्रो घटनामा एक भारतीय (विहारी) अधिकारीले आईएसआईबाट सप्तकोशी बाँधलाई खतरा भएको बारे नेपाली पक्षलाई सूचना दिएपछि यहाँ विभिन्न प्रतिक्रिया उत्पन्न भएका छन् । नेपाल र भारतले त्यो ‘सूचना' नेपाललाई दिँदा यहाँ स्वाभाविक रूपमा प्रश्न उठ्यो, ‘के यो सूचनाको आधार विश्वसनीय छ ? ' सूचना विश्वसनीय भएको आधारमा शंका भए पनि यस्ता धम्कीलाई बेवास्ता गर्न मिल्दैन ।
तर त्यस्ता सूचनाको विश्वसनीयता र स्रोतसमेतबारे नेपाल आश्वस्त हुनु आवश्यक छ । भारतको सुरक्षा अवधारणाअन्तर्गत नेपालमा भारतविरोधी शक्तिको उपस्थिति तथा सक्रिय गतिविधि हुन सक्ने मान्यता छ, तर त्यो कति अवधारणात्मक छ र कति यथार्थमा आधारित छ अनि दुईका बीच कति अन्तर छ, त्यसको आवधिक विश्लेषण र निष्कर्षबारे प्रमाण आदानप्रदान हुनैपर्छ दुई मुलुकबीच ।
भारतले सायदै उसका संदिग्ध गतिविधि र त्योसँग जोडिएका हुनसक्ने व्यक्तिमाथि नेपालले कारबाही गरेकोमा भारतलाई सहयोग गरेको तथ्यलाई खुलेर स्वागत या स्वीकार गरेको छ ।
सूचनाको विश्वसनीयता जस्तो भए पनि नेपालले निरोधात्मक सावधानी अपनाउनुपर्ने हुन्छ । तर त्यो कुनै पनि तरिकाले भारतीय सुरक्षा निकायहरूको आपत्तिजनक प्रवेशको पूर्वाभ्यास हुनु हुँदैन । नेपाल र भारतबीच अविश्वासको जालो यो हदसम्म नबढेको भए यति कुरा शंका गर्नुपर्ने आवश्यकता आउने थिएन । भारतीय शैली र ‘एटिच्युड' मा परिवर्तन आएमा विश्वासको वातावरण बन्नमा सहज हुनेछ ।
प्रतिक्रिया दिनुहोस !
