कलाकारले कसरी मनाउँदैछन् यसपालिको तीज
हाम्रो समाजमा नारीहरूले महत्त्वपूर्ण पर्वका रूपमा तीजलाई मनाउने गरेका छन् । तीजको आफ्नै खालको धार्मिक र पौराणिक महत्त्व छ । हिन्दु ग्रन्थमा उल्लेख भएअनुसार राजा हिमालयले छोरी पार्वतीलाई भगवान् विष्णुसँग विवाह गरिदिने निर्णय गरे ।
उक्त निर्णय मन नपरेपछि पार्वतीले आफूलाई मन परेको वर पाउँ भनी भगवान् शिवको तपस्या गरिन् । सय वर्ष कठोर तपस्या गर्दा पनि मनले चिताएको नभएपछि उनले शिवलिंग स्थापना गरेर पानीसमेत मुखमा नहाली निराहार व्रत गरिन । कठोर व्रतबाट शिवजी प्रकट भएर 'चिताएको पुगो' भन्दै भाद्र शुक्ल तृतीयाका दिन आशीर्वाद दिएपछि शिव र पार्वतीको विवाह भएको पौराणिक विश्वास छ । त्यही दिनलाई हिन्दु नारीहरूले योग्य वर पाउन र आफ्ना श्रीमान्को दीर्घायुको लागि पर्वका रूपमा तीज मनाउँदै आएको पौराणिक मान्यता छ ।
हिन्दु नारीको महत्त्वपूर्ण पर्व तीजका दिन उनीहरू अहिले पनि निराहार व्रत बस्ने र श्रीमान्को दीर्घायुका लागि कामना गर्ने गर्दछन् । अविवाहिताहरू आफ्नो मनले चिताएको वर पाउँ भन्ने कामना गर्दछन् । तीज पर्वको महत्त्व विशेषगरी माइती र चेलीसँग जोडिएको छ । वर्ष दिनभरि श्रीमान्को घरमा बिताउने छोरी, बहिनीहरू वर्षको एक पटक माइतीमा फर्किएर मीठो मसिनो खाने, सुख, दुःख साट्ने अवसरका रूपमा समेत लिइन्छ । जन्मघरमा पुगेर छोरीचेलीले खानपान, नाचगानसँगै वर्षदिनभरिका दुःखकष्टलाई माझेर पुनर्ताजगी हुने महिला दिदीबहिनीको अनुभव छ ।
समयक्रमसँगै हरेक थोक परिवर्तन भएका छन् । हप्तौं लगाएर माइतीका घरमा पुग्नुपर्ने बाटो सवारीसाधनले छोटो भएको छ । चिठीपत्रमा समेत भावना पोख्न नपाउने छोरीचेली अचेल फोन, मोबाइल, फेसबुक, इमेल, ट्विटर आदिसँग जोडिएका छन् । क्षणभरको खबर क्षणमै प्रसारित गर्ने जमानाको सुरुवात भएको छ । मनका कुरा साट्ने माध्यमजस्तै खानपान, लवाइ र संस्कारमा पनि परिवर्तन आएको छ । अब तीज पनि 'रिमिक्स' र 'ककटेल' बनेको छ । केही प्रतिनिधि पात्रको बुझाइमा तीजः
संस्कृति जोगाउनुपर्छ/केकी अधिकारी, नायिका
तीज आम नेपाली महिलाको साझा पर्वजस्तै भएको छ । सबैले साझा पर्व सम्झन्छन् । यो तीजको बलियो पक्ष हो । हिन्दुमात्रैको तीज भन्ने अब रहेन । तर तीज संस्कार केही फरिएको छ । हामीले हाम्रो कल्चरलाई पुस्तान्तरण गर्नुपर्ने हो, त्यो कतै भइरहेको छैन कि जस्तो भान हुन्छ ।
तीजको नाममा महिना दिन अघिदेखि तडकभडक गर्ने, बाहिरी कल्चरलाई ल्याएर घुसाउने, कमाउनेले पनि यही मौकामा कमाउन खोज्ने प्रवृत्ति देखिन्छ । यो राम्रो होइन । हामीले हाम्रो संस्कारलाई सक्दो सुधारेर जस्ताको त्यस्तै आउँदो पुस्तामा हस्तान्तरण गर्नुपर्ने हो । त्यसो गर्न सकिएन भने संस्कार, पर्व, प्रचलनहरूको अर्थ रहँदैन ।
बेसी नै गरेजस्तो लाग्छ/रुवी राणा, प्रथम मिस नेपाल
हिन्दु नारीले श्रीमान्लाई देउता सरह ठान्छन् । जो जीवनको खम्बाका रूपमा रहेको हुन्छ, ऊ भगवान् पनि हो । हामी श्रीमान्लार्इ महादेवकै रूपमा पुज्छौं । यो हाम्रो हिन्दु संस्कार पनि हो । हिन्दु नारी भएपछि हिन्दु संस्कार मान्नु पनि पर्छ । पुराणका गाथालाई कायम राख्न पनि यो आवश्यक छ । तर एक दिनमात्रै कसैले कसैको पूजा गरेर राम्रो हुन्छ जस्तो लाग्दैन ।श्रीमान्ले पनि देवीका रूपमा नारीलाई सधैं उच्च सम्मान र इज्जत दिनुपर्छ ।
आफ्नो स्तरअनुसारको इज्जत, सम्मान र माया एकले अर्कालाई गर्न सक्नुपर्छ । दिनभरि श्रीमाती निराहार व्रत बस्ने साँझ श्रीमान् टिल्ल पिएर कुट्न आयो भने तीजको कुनै अर्थ रहेन । नारीहरूले पनि तीजको नाममा तडक, भडक र अति गर्नु हुन्न । श्रीमान्हरु पनि पीडित हुन्छन् । जे होस् वर्ष दिनमा एक दिन माइती, आफन्त, दिदीबहिनीका बीच दुःख सुख साट्ने अवसर तीजले दिन्छ । यो सकारात्मक पक्ष हो ।
हुने खानेकै हो कि जस्तो/मौसमी गुरुङ, गायिका
नेपाली नारीहरूले तीजलाई श्रीमान्को लामो आयु, सुखद जीवनको कामनाका लागि मनाउने गरेका छन् । यो परापूर्वकालदेखि चल्दै आएको परम्परा हो । भारतमा पनि हिन्दु नारीले 'करवा चौथ' जस्तो कठोर व्रत गरेर श्रीमान्को दीर्घायुको कामना गर्छन् । अविवाहितले राम्रो पतिको कामना गर्दै यो व्रत गर्छन् । तर पछिल्लो समय आधुनिकताका नाममा तीजलाई पनि रिमिक्स बनाइएको छ ।
एकातिर परम्परागत र अर्कोतिर आधुनिकताको बीचमा कतै संघर्ष हो कि जस्तो देखिन्छ । लवाइमा सम्भ्रान्त देखिनुपर्ने, खवाइमा आधुनिकता अपनाउनुपर्ने सोचले यो कतै सहरिया र सम्भ्रान्त वर्गको पर्वमात्रै त होइन भन्ने हुन थालेको छ । मौलिकता र परम्परालाई ख्याल गर्न सक्यो भने तीजको सामाजिक, धार्मिक र पारिवारिक महत्त्व उच्च छ ।
होडबाजी धेरै/शोभा त्रिपाठी, गायिका,मोडेल
नेपाली महिलाका लागि तीजको विशेष महत्त्व छ । पहिलापहिला कामबाट छुटकारा मिल्ने, आफन्त भेट हुने, वर्षभरिको दुःख साँटन् पाइने पर्वका रूपमा तीज मनाइन्थ्यो । अहिले भने तीजलाई महिना दिनसम्म भोजभतेर गरेर मोजमस्ती गर्ने पर्वको रूपमा रूपान्तरण गरिँदैछ ।
गीतमा पनि वर्षदिनभरि एउटा पनि गीत नगाउनेले पनि तीजको अवसरमा उत्तेजक र भड्किलो गीत गाएर चर्चामा आउन खोजिए झैं लाग्छ । कतिपय गीतसंगीतहरू सन्देशमूलक पनि छन् । जसले समाजका पीडा, व्यथा र सन्देश बोकेको हुन्छ । त्यस्ता विषयहरू छुट्याइदिने काम सञ्चारमाध्यमकै हो ।
संस्कारको पालना गर्छु/नीरु खड्का, हास्य कलाकार
तीजको पौराणिक र धार्मिक मान्यता त श्रीमान्कै दीर्घायुका लागि नारीले निराहार व्रत गर्ने पर्व हो । अवसर हो । सधैं आफ्नै काममा व्यस्त रहने नारीका लागि यो श्रीमान्, परिवारका लागि कामना गर्ने र आफू पनि हल्का हुने दिन हो । अचेल व्रत बस्ने कुरा बहानामात्रै बनेजस्तो लाग्छ । तीजको व्रतभन्दा दरमा अलि बढी जोड देखिन्छ । तीज श्रीमान्को भावना बुझ्ने, आफ्नो सदीक्षा बुझाउने दिन भए पनि यो भड्किलो बन्दै गएको जस्तो देखिन्छ ।
मैले ६ वर्षदेखि निरन्तर श्रीमान्को दीर्घायुको कामना गर्दै व्रत बस्ने गरेकी छु । म हिन्दु नारी भएकीले हिन्दु संस्कारको पालना गरेकी हुँ । संस्कार मिचेर परिवर्तन हुँदैन । त्यसका लागि अरू माध्यमबाट परिवर्तन गर्नुपर्छ भन्ने मेरो मान्यता हो ।
डिस्को तीज/नमुना थापा, मोडेल
हिन्दु नारीका लागि तीजको विशेष महत्त्व छ । यस दिन श्रीमान्को दीर्घायुका लागि व्रत बसेर कामना गरिन्छ । नेपाली परम्परादेखि चल्दै आएको यो पर्वमा महिलाहरू एकै ठाउँमा जमा भएर नाचगान गर्छन्, रातो लाउँछन्, मनका सुख,दुःख साटासाट गर्छन् । यसले सामाजिक भावना, परस्पर सहयोग र सद्भाव बढाउँछ ।
तर पछिल्लो समय तीजलाई देखासिकीको पर्व बनाउन लागिएको छ । महँगा सारी, मोटामोटा सुनका गहना, रंगीबिरंगी चराको प्रदर्शनको पर्व जस्तो तीज बनेको छ । पहिला सात्विक भोजन गरेर दोस्रो दिन व्रत गर्ने चलन अहिले महिनाभरि भोजभतेर गर्ने, वाइन खाने, डिस्को जाने गर्छन् । यो हाम्रो पौराणिक मौलिक संस्कार होइन ।
तीजले संस्कार पस्कनुपर्छ/सिर्जना खनाल, राजनीतिज्ञ
तीजको पौराणिक महत्त्व छ । यसले हिन्दु नारीलाई संस्कार र आफ्नो संस्कृतिको पाठ पस्कन खोजेको देखिन्छ । श्रीमतीले श्रीमान्को दीर्घायुका लागि तीजमा निराहार व्रत बस्नु हिन्दु नारीको संस्कार हो । यो संस्कारले पुरुषलाई पनि नारीप्रतिको सम्मान र समर्पणको पाठ सिकाइरहेझैं लाग्छ । तर पछिल्लो समयमा तीज संस्कारको निरन्तरताभन्दा पनि देखासिकी र तडकभडक भएको हो कि भन्ने बुझाइ बन्न थालेको छ । मानिसले आफ्ना संस्कार र संस्कृतिलाई जति समृद्ध बनाउन सक्यो समाज त्यति नै समृद्ध हुने हो ।
प्रतिक्रिया दिनुहोस !
