मदिरा, मदहोशी र म

साथीहरूले मदिराको कुरा गर्दैगर्दा म पाब्लो नेरुदाका कविताहरू पढिरहेको थिएँ । 'अ म्यान इज बर्न' पढ्दापढ्दै मैले पनि मदिराबारे लेख्ने सोच बनाएँ । मध्य चिलीको पहाडी गाउँ 'पराल'मा जन्मेका नेरुदा यो कवितामा त्यहाँका अंगुरका बगान अनि वाइन बनाउने त्यहाँको पुरानो चलन र संस्कृति सम्झन्छन् ।

पढ्दै गर्दा मैले पनि झलक्कै सम्झेँ- पूर्वी नेपालको तराई अनि धाइजन गाउँभित्रको अर्को त्यो सानो मेचेगाउँ जसको नजिकै रहेको बाहुन परिवारमा म जन्मिएँ । सम्झिँए- छम्ली दिदी, रावा दाइ, देउवरनी माइजू, ठूलो सेरेन काका । माछा, घुंगी, गँगटा, गुर्बोको अचार अनि काला ठूलाठूला डेक्चीजस्ता भाँडाहरू जसलाई भात र कोदोका जाँडरक्सी बनाउन प्रयोग गरिन्थ्यो हाम्रो मेचेगाउँमा ।

मेरो गाउँमा धान अघोरै फल्ने । बीचबीचमा एकदुई घर र रूखहरूले एकरूपतामा खलल पुर्‌याउँथे नत्र आँखाले भ्याएसम्म थिए सम्म परेका हरिया–पहेँला धानका गह्राहरू । एक साल बर्से रोपाइँ सकेर मैजारो मनाउन हजुरबुवाले चारआलीको हाटबाट मासु ल्याउने भएपछि हाम्रा हली बौका दाइले पनि एक सेर रक्सी ल्याए गाउँबाट ।

सानो भाइ सन्तोषले भन्यो, 'बुवा, म पनि रक्सी खान्छु ।'
हामी हजुरबुवालाई बुवा भन्थ्यौं, हजुरआमालाई आमा, जिजुआमालाई हजुरआमा ।
'साँच्चै खान्छस् त ? ', आफ्नो चनमते नातिलाई प्रश्न गर्नु भो बुवाले ।
'अँ, खान्छु ।' जवाफ आयो ।

'लु बौका, यसलाई रक्सी चखाइदे' भन्दै बुवा चुलो छेउको आफ्नो आसनमा बसेर दूध–रोटी खान थाल्नुभो । आमाका आँखीभुइँ खुम्चिए, हजुरआमाले 'राम राम' भन्नु भो । हाम्रो कुलमा यसअघि कसैले रक्सी खाको कसैलाई पनि थाहा थिएन । बाहुनको जात जाने भो भन्ने उहाँहरूलाई ठूलो पीर भयो ।

भाइ भने उता आँगनमा पलँेटी मारेर बसिसकेको थियो बौका दाइसँग रक्सी खानका लागि । अरूलाई महाभारत भए पनि उसलाई कुनै ठूलो कुरो थिएन । गाउँ गएर उसले बौका दाइसँग बसेर बौकेनी भाउजूले पकाएको घुँगीको तरकारी र भात धेरैचोटि खाइसकेको थियो उसले । दूधे दाँत झरेपछि अर्को स्थायी सेट पलाएजस्तै व्रतबन्ध गरेपछि बाल्यकालको दोष जान्छ भन्ने हाम्रो हजुरबाको मान्यता । माने हजुरबुवाको चलाखीलाई । त्यसै त कहाँ गाउँका ठालु बनाका रहेछन र !

'मीठो रछ नाति ? '
'छीः तीतो ।' उसले भन्यो ।
मलाई भने रक्सीको स्वाद त के त्यसबारे जान्नु नै थिएन । मेरो विचारमा कहिल्यै आएन यसको सोख ।

०००

यी काठमाडौंका पार्टीका कुरै बेग्लै । विवाह, व्रतबन्ध, गुफा, छ्यौहर जेसुकै होस्, प्लेट सजिइहाल्छन् । पाहुनाका आँखा भने सल्बलाउन थाल्छन् रंगीन झोल भरेका बोतल, ग्लास र स्न्याक्सका ट्रेहरूमा । अनि मजस्ता पनि हुन्छौं जो कोक, स्प्राइट वा जुसमा पनि उत्तिकै रम्न सक्छौं ।

मैले चिकेन ड्रमस्टिक लिएर स्प्राइटको ग्लास उठाउँदा ग्रुपको पल्लो छेउबाट तिमीले मलाई हेर्दै गरेको देखेँ । तिम्रो हातमा तिमीलाई मन पर्ने सेरी हुनुपर्छ । लामा सलक्क परेका तिम्रा औंलाले समातेपछि त्यो प्याला पनि रातो देखिन्छ तिम्रो नेलपोलिसको रङजस्तै अझै नशालु । म हेर्छु तिम्रा आँखामा उही चिरपरिचित आभा- आनन्द र उद्वेग मिसिएको । तिमीलाई थाहा छ, सोमरसमा मेरो रुचि छैन । तिमीलाई यो पनि थाहा छ, महिला मातेको र झगडा गरेको मलाई मन पर्दैन ।

मैले मन पराएको महिलाको त्यो इमेज मैले कल्पना पनि गरेको छैन । देखेको दिनपछि सम्बन्ध कस्तो रहला थाहा छैन । तर म तिम्रो रमाइलोमा कहिल्यै भाँजो हाल्दिनँ । मलाई थाहा छ, तिमीलाई यसरी नै बेलाबेला सबैसँग रमाइलो गर्दै वाइन लिन मन पर्छ । अनि कहिलेकाहीँ मेरो लामो अनुपस्थितिमा एक्लिएर साह्रै उच्चाट लाग्दा पनि । यो मेरो खराब आदत सायद, कहिलेकाहीँ परिवारजनभन्दा पर नितान्त व्यक्तिगत भ्रमणमा निस्कन्छु म । म छु नै यस्तो- तिम्रा आँखाले पनि बाँधेर राख्न सक्दैनन् मलाई हरहमेशा ।

'यु आर बर्न वाइल्ड एन्ड फ्री ।' कसैले भन्याथ्यो मलाई कुनै दिन ।
'यस । बट आई लभ बिइङ टेम्ड बाई माई मिस्ट्रेस वेन आई एम विथ हर', मैले मनमनै भनेको थिएँ ।

हामीबीच एउटा समझदारी छ पछिलेदेखि नै । 'आई निड अ स्पेस अफ माई औन एन्ड यु आर फ्री टु एन्जोय योअर्स ।' मेरो चाहनालाई तिमीले आत्मसात् गर्‌यौ- चाहेर÷नचाहेर । त्यसकै एउटा दृष्टान्त थियौं हामी, त्यो पार्टीमा । कस्तो अनौठो साथी छाने भनेर तिमीलाई लागिरहेथ्यो पक्कै पनि । चिनियाँ माटोको पातलो भासभित्र जलेको चिमले उज्यालो पारेको त्यो सुन्दर फूलदानजस्तै तिम्रो अनुहारको गोरोपनमा पनि थोरै न्यानो गुलाबी रङ चढ्दै थियो ।

तिम्रा आँखा राता हुँदै थिए बिस्तारै, प्रस्ट थियो क्यापिलरीहरू बढ्दै थिए । अहा ! मलाई लट्ठ पार्ने तिम्रा आँखा आफैं लोलाएका थिए । निर्निमेष मतिर टोल्हाइरहेथे । ती विनम्र आँखाको अनुनय म गलत बुझिरहेथेँ कि सही थाहा भएन । तिम्रो रसमा डुबी शनैः शनैः मात्तिँदै थिएँ भँवराझैं । लुट्पुटिन चाहन्थेँ तिमीमा । तिमी पनि परागसेंचित फूलझैं मस्त फक्रन चाहिरहेथ्यौ होली । म संयमित भएको देखाउँदै थिए अरूलाई । मनले बेन जन्सनको कविता उल्था गर्दै थियोः

'तिम्रा आँखाले मलाई पिउ प्रिय
म मेराले तिमीलाई पिऊँला
या एक चुम्बन छोड प्यालामा
म मदिरा नै नलिऊँला ।'

०००

मदिरासँगको मेरो पहिलो पहिलो सम्बन्ध त्यति गज्जबको रहेन । इलाममा थिएँ त्यसताका । ड्याडीको सरकारी जागिर थियो कृषि विकास कार्यालयमा । एउटा ठूलै जमघट हाम्रोमा आयोजना गरिएको थियो । इलामका सबैजसो ठूलाबडाहरूको उपस्थिति थियो- सीडीओ, जिविस सभापति, डीएसपी आदि ।

पार्टीपछि ड्याडीले भन्नुभयो, 'उमेर पुगेकै छ, भोलि अवश्य पिइहाल्छौं । लौ तिमीहरू पनि लेओ पहिलो स्वाद ।' म्याक्डोवेल्स हिवस्की दुइटा ग्लासमा थोरैथोरै हालियो । भाइ र मैले एकअर्कालाई हेर्‌यौं । आजचाहिँ बाबैलाई मज्जैले लागेछ भन्यौं एकअर्कालाई आँखाआँखैबाट । ड्याडीको हातको ग्लासमा पहिलेकै ह्विस्की थियो । उहाँ धेरै नपिउने मान्छे तर सामाजिक बन्दाबन्दै नियमित एक दुई पेग चढाउने भइसक्नुभाथ्यो ।

मुख छेउमा ग्लास आइपुग्दा नाकले नाइँनाइँ भन्दै थियो, दुईचार चुस्कीपछि घाँटीले पुग्यो नै भनिदियो । मभन्दा चार वर्ष कान्छो भाइ भने मस्ती गर्दै थियो । उसका साथीहरूको खोयाबिर्केको गफलाई माथ गर्ने मसला जो पाएको थियो । सधैंसधैं जित्ने म, त्यो दिन भाइसँग पनि हारेको थिएँ । अब यस्तो सुरुआतलाई कसरी रमाइलो भन्ने !

यो मेरो पहिलो मापसे भने थिएन, त्यसैले 'पहिलो पहिलो' भनेँ अघि । पाँच÷छ क्लास कतिमा हुँदा हो, स्कुलबाट घर फर्किंदा साथी नानीबाबु ग्लानको घर पुग्दा खाजा खाँदै रहेछन् । भात थियो खाजामा पनि । 'लु खाऊ' भनिन् आन्टीले । अलिकतिमात्रै खान सकेँ, अमिलोअमिलो थियो । घर गएपछि आधा/एक घन्टामा म बिरामी परेँ । ज्वरो आयो, बर्बराउन थालेँ ।

त्यति खेरको विराटनगर/काठमाडौं चल्ने प्रख्यात मोरङ पशुपति र भीआईपी बसको म ड्राइभर बनेँ । सेतासेता पुतलीहरूको पछाडि म धेरै कुदेँ । त्यो रङ, ती चित्रहरू मेरा आँखामा अझै छन् । मम्मी आत्तिनु भो र ड्याडीलाई जोड गरेर राति सानाबाजेलाई बोलाएर झारफुक गराउनु भो, अनि अलि बिसेक भो रे । सबै ढुक्क थिए लागु लागेको भनेर ।

भोलिपल्ट मेरो काण्ड सुनेर तामाङ्नी आन्टी हाँसेर झन्डै मूच्र्छा परिन् । 'होइन, हाम्रो नानीबाबु र सानोराजालाई त केही भएन त । बाहुन कस्तो खत्तम जात रहेछ गाँठे, त्यति जाँड पनि पचाउन नसक्ने ।'

बल्ल थाहा भो सबलाई, लागु त लागु तामाङको घरको लागु पो लाग्या रहेछ । मेरो जात भने पक्कै झरिसकेको थियो एक डबको जाँडमा । तर, सानाबाजे छँदै थिए नि ! कसोकसो गरेर अवश्य मेरो जात फिराइदिएको हुनुपर्छ उनले ।

इलामकै कुरो हो फेरि । सानोबुवाको स्कुल थियो माइथान छेउमा । रुघाखोकीले ग्रस्त पारे पनि नयाँ सेसनको तयारी गर्न राति अबेरसम्म काम गर्नु परेको थियो । तीनपुस्ते शाकाहारी सानोबुवाले ब्रान्डी खाने सल्लाह दिनुभयो- औषधिको रूपमा ।

उहाँलाई थाहा थियो म रक्सी पिउन्नँ भन्ने कुरा । अनि इलामको अरू सबै मन पर्दापर्दै पनि त्यहाँका मान्छेहरूको अधिक रक्सी सेवन गर्ने बानी मलाई मन पर्दैन थियो । फुरी दाजुलाई समेत त्यहाँ डाक्टर फुरी उपनाम दिएका थिए । सबैको रोग र टेन्सन निको हुन्थ्यो रे उनको भट्टीमा । यस्ता वाहियात चर्चा खुब रोचक मानिन्थे । मलाई भने आफूले सम्मान गरेका गुरुहरू, काकाबडाउहरू बेलुकी मातेर हिँडेको देख्दा बडो हीनताबोध हुन्थ्यो, कस्ताकस्ता मान्छेका अगाडि झुक्नुपर्ने भनेर ।

बिहान भने कसैकसैको श्वासले रातिको वास्तविकता बताए पनि सबै सज्जन देखिने, यद्यपि सबैको भट्टीहरूमा उधारो भने प्रायः कायमै रहन्थ्यो । रक्सी पसल धेरै थिए । धेरै फर्माइस लोकलको हुन्थ्यो, गाउँहरूबाट ग्यालनमा मकैको खोयाको बिर्को लाएर ल्याइएका । ब्रान्डेड बोतलवालामा भने ठूला जागिरेहरूको पहुँच हुन्थ्यो तरै पनि उनीहरू लोकल नै खोज्थे । सानोबुवाले भने सुझाउनु भो ब्रान्डी । खै कुन ब्रान्ड थियो ? झ्वाइँखट्टे तल्लो दर्जा भो- उहाँ अलि सोखिन, हाई क्लास मान्छे !

खोकी साह्रै थियो । इलामको चिसो बेलुकीको, शीत खस्दै थियो । एकदुई पेग पिइदिएँ मैले पनि ब्रान्डी पहिलो चोटि । टुँडिखेल तलको क्वार्टर पुग्न पन्ध्र मिनेट लाग्थ्यो । टँडिखेल नपुग्दै आर्मीझैं कवाज गर्न थालेँ म कहिले लेफ्ट, कहिले राइट । बत्ती नभएको बाटोमा सिकारु ड्राइभरले गाडी कुदाएझैं लर्बराउँदै हिँडेँ । कान्लामा पिसाब गरेर म टुँडिखेल तल खुड्किला झर्दै थिएँ, तिघ्रा चिसो भएजस्तो महसुस भयो, नल त बन्द भएकै रहेनछ ।

म सरमसार भएँ । मेरो नशा गायब भयो । भुतुक्कै भएँ म लाजले, ग्लानिले । उत्तिनै खेर मैले वाचा गरेँ अबउप्रान्त यो कुकुरको झोल छुने छुइनँ । आफ्ना इन्द्रिय आफ्नै वशमा नरहे, आफ्नै दिमाग पंगु भए, मान्छे र पशुमा के फरक ? मैले कसम खाएँ । कसम खाँदै बिर्संदै गर्ने अरूजस्तै बानी भए पनि केही केही वाचाहरू भने मैले पूरा गरेको छु । लामो समय त यही कसममा पनि अडिग रहेको थिएँ ।

०००

'मुस्ताङको ब्रान्डी त खानैपर्छ ।' एकराज सरले भन्नुभयो ।
'यी टोली नेता भाको के काम ? जसरी पनि खाने हो यिनलाई पनि खुवाउने हो ।' कैलाश सर हौसिए ।
यी रौसेहरूको खुसियालीमा मलाई भाँजो हाल्न मन लागेन । 'ल ल । फर्कंदा जहाँ बसिन्छ त्यहाँ मार्फा ब्रान्डी घुटयाऊँला', मैले भने ।

अब भने हाम्रो मुक्तिनाथ यात्रा रमाइलो हुने भो जस्तो छनक आयो । सुरा र सुन्दरी भनेपछि के देवता के मानिस ! मेरा मित्रहरू पनि गद्गद् । 'मेरो खुसी तिम्रो आँसुको कारण नबनोस् बरु मेरो दुःख तिम्रो हाँसोको कारण बनोस् ।' चार्ली च्याप्लिनलाई सम्झेँ मैले । पन्ध्र वर्षपछि कसम तोड्दै थिएँ । टुट्नु, तोड्नु यी राम्रा कुरा कहाँ हुन र !

मुक्तिनाथ दर्शन गरी फर्कंदा घाँसाको बासमा एकदुई पेग मार्फा लगाएपछि कैलाश सर मुक्तिनाथपारिको हिमालको उचाइका बारेमा गलफत्ती गर्न थाले । एकराज सर मुक्तिनाथ बाबा र कागबेनी धामबारे सुन्न नचाहँदा नचाहँदै सुनाउँदै थिए । म थोरैमात्र पानी हालेर नीलगिरिपारिको त्यो बगैंचाका राता स्याउका रसको वाफको चिसो शीतको स्वाद विस्तारै ओठ र जिब्रोबाट तल घाँटीसम्म पुर्‌याएर लिँदै थिएँ ।

'जे होस्, हाम्रो सागल दाइचैं पक्का रक्स्याहा हो के !' खै कसले भन्यो, निद्रा र तन्द्राको बीचमा सुनेँ ।
उनीहरू अझै रम्दै थिए । म काठमाडौं पुगिवरी आफ्नी प्रेयसीको अँगालोमा मदहोश थिएँ ।

०००

तिमीलाई पनि जब थोरै नशा चढ्छ अनि मात्रै तिमी पूर्ण तिमी हुन्छ्यौ, मलाई यस्तै लाग्छ । अरू बेला त तिमी उही मायालु, घरेलु, मृदुभाषी सुशीला हुन्छ्यौ- सबैकी प्रिय । तर यो बन्धन तोडेर तिमी पत्नीभन्दा पर आफ्नो रोमान्टिक अल्टर इगो हुन सक्दिनौं । सायद तिम्रा चाहना र रहरहरू पनि दमित रहन्छन् यो आवरणभित्र ।

न भन्न सक्छ्यौ न त देखाउन सक्छ्यौ मलाई कति माया गछ्र्यौ भनेर । तर, निशा गहिरिएसँगै नशाको रमरम बढेपछि तिमी मायालु र लाडे हुन थाल्छ्यौ । म देख्छु त्यति बेला तिम्रो नशालु नजरभित्र लुकेको हुन्छ रोमाञ्च, चञ्चलता अनि थोरै बदमासीपन ।
'हजुरले त मलाई माया नै गरिसिन्न' वा 'मैले देखेँ नि, ती छेउकी महिलालाई हजुर कस्तरी नजर लाउँदै होइसिन्थ्यो ।' यस्तै मायालु रोष पाउँछु कहिले म पार्टीबाट घर फिरेपछि । ऐनाअघि उभिएर आफ्नो शरीर निहार्दै मतिर कर्के नजर लगाई मलाई उद्वेलित नपार्ने गरेको पनि कहाँ हो र तिमीले ?

यो रोमान्टिक हिरोको पाइन धेरैचोटि जाँचिसकेकी छ्यौ, अनि धेरैचोटि म पास पनि भएको छु तिम्रा टेस्टमा । मलाई सबैभन्दा मन पर्ने त्यति खेर हो जब तिमी मेकअप उतारेर ओछ्यानमा आउँछ्यौ र आफ्नो ढाड मतिर फर्काएर मेरो पेट र तिघ्रा बीचमा आफ्नो मध्यभाग अटाउँदै भन्छ्यौ, 'हजुर स्पुन, म आइसक्रिम ।'

म सम्झँदै रोमाञ्चित हुन्छु ।
एउटा ठुलो स्कुप लिएर हामी पल्टन्छौं । म मक्ख छु । आइसक्रिम एकछिनमा पग्लिहाल्छ नि, त्यसपछि मीठो रस पिउने त हो । मेयरलो आइसक्रिम वाइन पिएसरी विस्तारै विस्तारै, समय लिएर, नशामा डुब्दै उत्रँदै ।

मदिरापान गरौं कि नगरौं फेरि पनि म निकैचोटि दोधारमा परेको छु । मस्ती दिन मलाई वाइन, बियर, ह्विस्की केही पनि चाहिन्न । एक त म त्यसै झुमिरहन्छु, त्यसमाथि तिम्रो उपस्थिति । तिम्रो मुस्कानमा के छ कुन्नि, म हरदम मुग्ध हुन्छु ।
सोचिराख्नुपर्ने त केही होइन यो, नलिनु नै हरहालतमा ठीक हो तर तिमीलाई साथ दिन पनि मन नलागेको होइन ।

कहिले लाग्छ तिम्रा आँखाले त्यही भनिरहेछन्, 'ए कवि, आऊ न मेहफिल सजाऊँ । तिमी थोरै मात, म थोरै मातूँ, अनि साटौं प्रीतका गीत ।' आफूलाई भने उत्कृष्ट रेड वाइन बनाउने स्पेनिस एरेन र फ्रेन्च क्याबर्ने अंगुरभन्दा रसिला, मीठा तिम्रा ओठ लाग्छन् । तिम्रा चुम्बनले सिर्जना गर्छन् मार्टिनी, पन्च र कक्टेलहरू, तरंगित पार्छन् दिलमा अनेक थरीका गीत र कविता ।

लाग्छ, सिंगो तिमी हौ मदिराकी सुराही अनि म हुँ खाली प्याला । त्रिषित छु । अँजुली थापेको छु तिम्रो मधुर रसको आशमा । बुँदबुँद देऊ या निर्झर धारा- म तडप सहन तयार छु, अभिषिक्त हुन पनि ।