सिनेमा उद्योगमा क्यूएफएक्सको क्रान्ति
काठमाडौः नकिम उद्दिन ताइवान पढ्दा मल्टिप्लेक्स धाउँथे । ताइपेज सहरको एउटा ब्लकमा झन्डै दुई सय मल्टिप्लेक्स थिए । व्यवस्थित हलमा हलिउड सिनेमा हेर्नुको मज्जा बेग्लै थियो । तर, पढेर फर्किँदा नेपालमा स्तरीय हल थिएनन् । सानोमा बुवा आमाको हात समाएर जाने हल पुराना र थोत्रा भइसकेका थिए ।
दुर्गन्धित हलमा कोच्चिएर सिनेमा हेर्नुपर्ने बाध्यता थियो । सिनेमा पनि ठोकठाक गरेर बनाएका गुणस्तरहीन हुन्थे । हलमा असभ्य भाषाको प्रयोग हुन्थ्यो । अंग्रेजी सिनेमा लाग्दैनथे । उद्दिनले विदेशको अनुभव लिन पाएनन् । उनी एकदिन श्रीमतिसँग सिनेमा हेर्न गएका थिए । इन्ज्वाए गर्न गएका दुवै जनाले नमिठो अनुभव लिएर फर्किनुपर्यो । ‘परिवारका स्त्री सदस्यसँग सिनेमा हेर्न नमिल्ने अवस्था थियो', उनी सम्झन्छन् । त्यो बेला कहिल्यै सिनेमा नेहेर्ने भन्दै निस्किएका थिए ।
तर, सिनेमाका सौखिन उद्दिन यत्तिकै बस्न कहाँ सक्थे र ! आफै सफा र व्यवस्थित हल बनाएर सिनेमा देखाउन कस्सिए । व्यवस्थित हलमा सिनेमा देखाउन सकियो भने अरुले पनि हेर्छन्, आफूले पनि हेर्न पाइन्छ भन्ने उनको सोचाइ थियो । नभन्दै भाष्कर ढुंगाना र राजेश सिद्धीसँग मिलेर २००१ देखि काम सुरु गरे । सेलुलाइड प्रविधिबाट सिनेमा देखाउन सुरु भएकोमा अहिले ‘फोर के' प्रविधि भित्रयाइसकेका छन् ।
क्यूएफएक्स सिनेमा चर्चित ब्रान्ड बनिसकेको छ । नेपालीका स्तरीय हलमा राम्रा फिल्म हुर्ने रहर पूरा भएको छ । उद्दिनको समूहले नयाँनयाँ प्रविधि भित्र्याएर अन्तर्राष्ट्रियस्तरका हल चलाइरहेको छ । नेपालमा मल्टिप्लेक्स कल्चर भित्र्याउने श्रेय पनि यही समूहलाई जान्छ । क्यूएफएक्सले नेपालीको फिल्म हेर्ने संस्कृति नै बदलिएको छ । स्वदेशमै विदेशी सिनेमा हेर्न पाइन्छ ।
नेपाली सिनेमा उद्योगमा क्यूएफएक्सले क्रान्ति नै ल्यायो । नेपाली सिनेमाको गुणस्तरमा व्यापक परिवर्तन भयो । नेपाली सिनेमा पनि ‘फोर के' क्यामेराबाट खिच्न थालियो । उद्दिन सम्झन्छन्, ‘सुरुवातमा यो व्यवसाय यती ठूलो होला भन्ने लागेको थिएन ।' अहिले सातवटा हलमा १५ वटा पर्दा सञ्चालनमा छन् । चितवन, नेपालगन्ज, पोखरा क्यूएफएक्स पुगिसकेको छ । कतिपय ठाउँमा विस्तारको तयारी भइरहेको छ । स्वदेशमा मात्र होइन, विदेशबाट समेत क्यूएफएक्सको माग हुन थालेको छ ।
यसरी सुरु भयो
उद्दिनको समूहले सबैभन्दा पहिला जय नेपाल हल भाडामा लिए । पुरानो हललाई रेनोभेट गरी सफा र व्यवस्थित बनाए । पहिलो सिनेमा ‘पाइडर म्यान' प्रदर्शन गरेको उनी सम्झन्छन् । त्यो बेलासम्म नेपालमा अंग्रेजी सिनेमाको नाम निसाना थिएन । एकाध चोरीका अंग्रेजी फिल्म देखाइन्थ्यो । ‘वैधानिक रूपमा रोयल्टी तिरेर अंग्रेजी सिनेमा देखाउने परिपाटी हामीले सुरु गरेका हौं', उनले भने । स्पाइडर म्यान चल्यो, त्यसपछि फिल्म चलेनन् । ६÷७ महिना सिनेमा नचलेपछि गलत व्यवसायमा हात हालेजस्तो लाग्यो । ‘तर, हिन्दी फिल्म देखाउन थालेपछि फर्किएर हेर्नु परेन', उनी भन्छन्, ‘व्यवसायले पिकअप लिन थाल्यो ।'
फिल्म देखाउन एउटा हलले पुग्न छोड्यो । एक÷एक हप्तामा नयाँ सिनेमा आउँथे । चलिरहेका फिल्म हटाएर नयाँ लगाउन नमिल्ने नियम थियो । त्यसपछि कुमारी हल भाडामा लिएर रेनोभेट गरी दुईवटा पर्दाको हल तयार गरियो । जय नेपालमा फिल्म रिलिज गर्ने र पुरानो भएपछि कुमारी सिफ्ट गर्न थालेको उद्दिन बताउँछन् ।
दुवै हलमा हिन्दी र अंग्रेजी सिनेमा चल्थे । ठोकठाक गरेर बनाइएका गुणस्तरहीन चलचित्रलाई प्रवेश थिएन । नेपाली सिनेमा पनि ठोकठाक गरेर बनाइन्थे । त्यही भएर इन्ट्री पाउँदैनथे । उद्दिनको समूहले सन् २००६ तिर हलमा सेलुलाइड प्रविधि हटाएर डिजिटल प्रविधि भित्र्यायो । त्यो बेला हलिउडले न्यूनतम ‘टु के' प्रविधि तोकिसेको थियो । अंग्रेजी फिल्म चलाउन ‘टु के' प्रविधिको हल चाहियो । यो प्रविधि निकै महँगो थियो ।
विस्तारै विश्वभर सिनेमा उद्योगमा ‘टु के' प्रविधि अपनाउन थालियो । विश्वव्यापी रूपमा प्रयोग हुन थालेपछि यो प्रविधि सस्तिँदै गयो । नेपालमा सन् २००८ मा ‘टु के' प्रविधि भित्राएको उद्दिन बताउँछन् । सिभिल मलबाट ‘टु के' प्रविधि भित्रियो । जय नेपाल र कुमारी हलमा पनि ‘टु के' प्रविधि राखियो । भर्खरै खुलेको पुल्चोकको लविम मलमा लेटेस्ट प्रविधि ‘फोर के' राखिएको छ ।
क्यूएफएक्स सुरुवात
सिभिल मलको मल्टिप्लेक्सबाट क्यूएफएक्स ब्रान्ड जन्मिएको हो । नकिमले सुरु गरेको पहिलो मल्टिप्लेक्स पनि यही हो । कमलपोखरीको सिटी सेन्टरमा तीनवटा पर्दा बन्दै थियो । हल चलाउन व्यवस्थापनले आग्रह गर्यो । ‘तर, अन्तिममा भारतको बीग मुभिजसँग सम्झौता गरेछ', उनी सम्झन्छन् । सिभिल मलमा पनि मल्टिप्लेक्स बनाइँदै थियो । ‘हामीले सिभिल मलसँग सम्झौता ग¥यौं, राम्रो आर्किटेक हायर गरेर डेकुरेसन गर्यौं', उनले भने ।
मल्टिप्लेक्स हल तयार भयो । तर, नाम के राख्ने ? यसअघि जय नेपाल र कुमारी चलचित्र मन्दिर राखिएको थियो । ‘मल्टिप्लेक्समा जाँदा नामको अभाव खड्कियो, प्रर्दशन व्यापार चिनाउने आफ्नै ब्रान्डको आवश्यकता भयो', उनले भने । सिभिल मलमा क्यूएफएक्स ब्रान्डबाट हल लञ्च भयो । त्यसपछि क्यूएफएक्स जय नेपाल र क्यूएफएक्स कुमारी हल नामाकरण भयोे । सबै हल क्यूएफएक्स ब्रान्डबाट चलाइरहेको उनको भनाइ छ ।
क्यूएफएक्समा सिनेमा चलाउन निश्चित शर्त बनाइयो । ‘ठोकठाक गरेर बनाइएका फिल्म प्रदर्शन गरेनौं', उनले भने, ‘क्यूएफएक्समा सिनेमा चलाउन ‘टु के' प्रविधिको क्यामेराबाट फिल्म खिच्नुपर्छ । यही शर्तका कारण अहिले नेपाली पनि ‘टु के' प्रविधिमा खिच्न थालिएको छ । नेपाली फिल्मको गुणस्तरमा धेरै सुधार आएको छ ।
उद्दिनले क्यूएफएक्स देशभर पुर्याउने लक्ष्य राखेका छन् । कतिपय ठाउँमा आफ्नै लगानी र कतिपय ठाउँमा फ्रेन्चाइज मोडलमा हल विस्तार गरिरहेको उद्दिनले बताए । ‘हल विस्तार गर्नु छ, सहुलियत ऋणको सुविधा छैन्, लगानी अभावले फ्रेन्चाइज मोडल रोज्यौं, अरुको भौतिक संरचनामा हाम्रो ब्रान्ड र म्यानेजमेन्ट', उद्दिनले भने । नारायणगढमा क्यूएफएक्स जल्मा, नेपालगन्जमा क्यूएफएक्स बागेश्वरी फ्रेन्चाइज मोडलमा सञ्चालित हल हुन् । पोखरा ट्रेड मलको सिनेप्लेक्स पनि क्यूएफएक्सले टेकओभर गरिसकेको छ ।
.क्यूएफएक्स सिनेमा चर्चित ब्रान्ड बनिसकेको छ । नेपालीका स्तरीय हलमा राम्रा फिल्म हुर्ने रहर पूरा भएको छ ।
.दोस्रो चरणमा क्यूएफएक्लाई देश बाहिर लैजाने योजना छ । भुटान, सिक्किम र कम्बोडियामा क्यूएफएक्स ब्रान्ड लैजान सकिन्छ ।
.नेपालमा ‘टु के' क्यामेराबाट खिचिएको पहिलो फिल्म हो, कागवेनी । तर, फिल्म प्रर्दशन गर्न डिजिटल हल थिएनन् ।
.नेपाली फिल्मको गुणस्तर सुधारमा क्यूएफएक्सको ठूलो भूमिका छ ।
यही समूहले ललितपुरको पुल्चोकस्थित विशाल बजारको भवन किनेर लाविमा मल सञ्चालनमा ल्याएको छ । लाविमा क्यूएफएक्सका तीनवटा पर्दा छन् । तीनवटै पर्दामा ‘फोर के' प्रविधि जोडिएको छ । ‘लाविममा ठूलो लगानी छ, त्यसैले अलि अप्ठ्यारोमा छौं', उनले भने । ठमेलको निर्माणाधीन छायाँ सेन्टरमा पनि तीन पर्दाको क्यूएफएक्स मल्टिप्लेक्स सञ्चालन हुँदैछ ।
विस्तार योजना
राजधानी बाहिर पनि क्यूएफएक्सका दर्शक बढेका छन् । बाहिरबाट हल चलाइदिन धेरै प्रश्ताव आइरहेको उद्दिनले सुनाए । राजधानी बाहिर पनि राम्रै रेस्पोन्स देखिएको छ । राम्राराम्रा मल बनिरहेका छन् । सबैले क्यूएफएक्सको फ्रेन्चाइज लिन खोजिरहेका छन् । क्यूएफएक्सको माग देशभर बढिरहेको छ । एक डेढ वर्षभित्र देशभर क्यूएफएक्स पुर्याउने लक्ष्य छ ।
त्यतिबेला कम्तीमा १० वटा नयाँ हल थपिनेछन् । बुटलल, भैरहवा, पोखरा, नेपालगन्ज, चीतवन, विर्तामोड, इटहरी, धरान, धनगढीलगायतका धेरै सहर छन् जहाँ मल्टिप्लेक्स चल्छन् । केही सहरमा मल्टिप्लेक्स खुलिसकेका छन् ।
दोस्रो चरणमा क्यूएफएक्लाई देश बाहिर लैजाने योजना छ । भुटान, सिक्किम र कम्बोडियामा क्यूएफएक्स ब्रान्ड लैजान खोजिरहेको उद्दिनले सुनाए । देशभित्रै मागअनुसार विस्तार नगरी विदेश जान नहुने उनको भनाइ छ । 'पूर्वदेखि पश्चिमसम्म क्यूएफएक्स पुगेपछि विदेश यात्रा तय गर्छौं', उनले भने ।
नेपाली फिल्ममा सुधार
नेपाली फिल्मको गुणस्तर सुधारमा क्यूएफएक्सको ठूलो भूमिका छ । उद्दिन आफूहरूकै कारण नेपाली सिनेमाको गुणस्तर सुध्रिएको दाबी गर्छन् । सन् ८० को दशकमा ठोकठाक र कपी गरेर फिल्म बनाइन्थ्यो । त्यो परिपाटी धेरै पछिसम्म रहिरह्यो । यस्ता फिल्म जय नेपाल र कुमारीका दर्शकले रिजेक्ट गरिसकेका थिए । मल्टिप्लेक्समा चल्ने त कुरै भएन । महँगो टिकट काटेर फिल्म हेर्नेको रोजाइमा ठोकठाक गरिएका फिल्म पर्दैनथे ।
क्यूएफएक्सले ठोकठाक गरेका फिल्म प्रर्दशन नगरेपछि नेपाली निर्माता सोच्न बाध्य भए । किनभने मल्टिप्लेक्सका दर्शक बढ्दै गइरहेका थिए । राम्रो कमाउन मल्टिप्लेक्समा प्रर्दशन गर्नुपथ्र्यो । यही कारण पनि निर्माताले गुणस्तर सुधारमा जोड दिन थालेको उद्दिन बताउँछन् । अहिले नेपाली फिल्म ‘फोर के' क्यामेराबाट खिच्न थालिएको छ । ‘नेपालमा जस्तो पनि फिल्म चलाइदिएमा निर्माताहरु ह्यान्डीक्यामबाट फिल्म खिच्न बेर लगाउँदैनौं', उनले भने ।
क्वालिटीमा सुधार आएपछि नेपाली फिल्म पनि मल्टिप्लेक्सका दर्शकले रुचाउन थालेका छन् । पशुपति प्रसाद, कबड्डी कबड्डी, छक्का पञ्जा लगायतका पछिल्ला फिल्म मल्टिप्लेक्सका दर्शकले खुबै रुचाए । अहिले निर्माता मल्टिप्लेक्समा चल्ने फिल्म बनाउन लागेका छन् । पुरानै ढर्रामा ठोकठाक गरेर बनाएका फिल्म चल्नेवाला छैनन् भन्ने बुझ्न थाले ।
आफैं सिनेमा निर्माण
नेपालमा ‘टु के' क्यामेराबाट खिचिएको पहिलो फिल्म हो, कागवेनी । तर, फिल्म प्रर्दशन गर्न डिजिटल हल थिएनन् । डिजिटल प्रविधि निकै महँगो थियो । भारतमा डिजिटल प्रविधिमा काम गरिरहेको यूएफओ मूभिजलाई बल्लबल्ल कन्भिन्स गराएर नेपालका १४ वटा चल्ने हलमा डिजिटल प्रविधि जडान गरी कागवेनी देखाएको उद्दिन सम्झन्छन् ।
कागवेनीपछि सानो संसार टु के प्रविधिमा बनाउँदा झन्डै २० देखि २५ हलमा डिजिटल प्रविधि जडान भइसकेको थियो । सानो संसार डिजिटल यात्राका लागि उदाहरण बन्यो । अनि छबी ओझाले पहिलो पटक ‘टु के' क्यामेरा भित्र्याएको उद्दिन सम्झन्छन् । अनि बिस्तारै अरुले पनि ‘टु के' प्रविधि अपनाउन थाले । ‘डिजिटल प्रविधि सक्सेस भएमा नेपाली फिल्मले फड्को मार्ने हाम्रो ठम्याई थियो, त्यसमा हामी सफल भयौं', उनले भने ।
क्यूएफएक्सको प्यारेन्ट कम्पनी टिम क्वेस्ट सिनेमा प्रर्दशन, निर्माण र वितरणमा संलग्न छ । नेपालमा डिजिटल प्रविधि स्थापित गराउन निकै संघर्ष गरेको यो समूहले भोलिका दिनमा अझ क्वालिटी सुधार गर्दै जाने लक्ष्य राखेको छ ।
प्रतिक्रिया दिनुहोस !
