पश्चिम नेपालको सुन्तला
प्रमुख नगदे बालीका रूपमा नेपाली सुन्तलाले पहिचान बनाएको धेरै अगाडि हो । ‘ब्रान्डिङ’ र ‘ग्रेडिङ’ अभावमा बजार भने आयातित सुन्तलाको कब्जामा छ । स्याङ्जा अर्जुनचौपारी २ थापाथोकका फणीनारायण अर्यालले त्यही बुझेर ‘ब्रान्डिङ’ थालेका छन् ‘पश्चिम नेपालको सुन्तला’ । अर्यालले पनि तीन दशकअघि नै थालेका हुन् सुन्तला खेती ।
विस्तार गर्दै ७० रोपनीको बगैंचा तयार पारेका छन् । यस वर्ष ३० लाख रुपैयाँ आम्दानी हुने उनी घर र सन्तानको अध्ययन खर्च कटाएर २० लाख रुपैयाँ बचत गर्ने योजनामा छन् । सुन्तलाबाटै बर्सेनि हुने आम्दानीले जेठा छोरा दिपेन्द्रले कृषि विषयमा बीएस्सी गरेका छन् । माइला बद्री एमबीबीएस र कान्छा सागर इन्जिनियरिङ पढ्दै छन् ।
पा“च छोरीहरू पनि नायब सुब्बा, प्राध्यापक र स्टाफ नर्स छन् । दुई वर्षअघि काठमाडौंस्थित भाटभटेनी सुपरमार्केटको सम्पर्कमा पुगे अर्याल । जिल्ला कृषि विकास कार्यालय र अस्ट्रेलियास्थित क्विन्सल्यान्ड विश्वविद्यालयले ‘प्याकेजिङ’ गर्न सहयोग गरे । त्यसपछि सुरु भयो, उनको बगैंचाकै ब्रान्डिङ । पहिलो वर्ष तीन टन खरिद गर्यो सुपरमार्केटले । गत वर्ष पाँच टन काठमाडौं पुर्याए । उक्त सुपर मार्केटका देशभरका शाखामा अहिले उनको बगैंचाका सुन्तला बिक्रीमा राख्ने गरिएको छ । त्यसका लागि ‘लेबल’समेत तयार पारिएको छ ।
जिल्लाका कृषकले उनलाई सुन्तला उत्पादक संघका अध्यक्ष बनाएका छन् । भन्छन्, ‘छोराछोरी र सुन्तलालाई बराबरी माया गर्छु ।’ यस वर्ष उनको बगानमा ६० टनभन्दा बढी फलेको छ । उत्तरतर्फ फर्केको बगानमा पहेंलपुर सुन्तला झुलेका छन् । आठदेखि एक हजार दुई सय मिटर उचाइ र उत्तर फर्केको जमिनमा राम्रो उत्पादन हुने अर्का कृषक भूमिजंग केसी बताउँछन् । पुतलीबजार १३ का उनले ५० रोपनीमा बगैंचा तयार पारेका छन् ।
सुन्तला उत्पादक बोधराज अर्यालका अनुसार गत वर्षभन्दा यस पटक २० प्रतिशतले उत्पादन बढेको छ । पुतलीबजार १३ मायाटारीका उनले पनि बर्सेनि पाँचदेखि सात लाख रुपैयाँ आम्दानी गर्छन् । पुतलीबजार १२ का मुक्तिप्रसाद अधिकारी, कृष्णप्रसाद अर्याल र रामबन्धु अर्याल, शंखपुरका केशबहादुर गुरुङ, दार्सिङ दहथुमकी तीरमाया गुरुङ, खिलुङदेउरालीका शालिकराम अर्याल, मिनप्रसाद कोइराला र गिरीधारी कोइराला, एलादीका खेम गुरुङ र ठूलाहिडीका रेग्मी जिल्लामा अगुवा सुन्तला उत्पादक
हुन् । उनीहरूको आम्दानी वार्षिक १८ लाख रुपैयाँसम्म हुन्छ । कात्तिकमा टिपिएको सुन्तलाको मूल्य प्रतिकिलो ३२, मंसिरको २६, पुसको ३० र माघको ५० रुपैयाँका दरले बिक्री हुन्छ । वरिष्ठ कृषि विकास अधिकृत तेजप्रसाद दवाडीका अनुसार यस वर्ष प्रतिकिलो २६ देखि ५० रुपैयाँसम्ममा बिक्री हुने अनुमान छ ।
स्याङ्जाको सुन्तला पोखरा, बुटवल, नारायणगढ र काठमाडौं पुग्छन् । स्याङ्जा, सेतीदोभान, हेलु, बयरघारी, वालिङ, गल्याङ, मिर्मी, नागडाँडा, राङखोला, बाडखोला आन्तरिक बजार हुन् । पुतलीबजार, वालिङ, भीरकोट, चापाकोट, दहथुम, अर्जुनचौपारी, एलादी, मनकामना, खिलुङदेउराली, ठूलाडिही, फापरथुम, बहाकोट, ओरष्टे र पौवेगौडे मुख्य पकेट क्षेत्र हुन् । चार नगरपालिका र ५३ गाविसमध्ये अधिकांश स्थानमा राम्रो उत्पादन हुन्छ । एक हजार दुई सय ७० हेक्टरमा खेती भइरहेको छ ।
बिरुवा रोपेको पाँचदेखि सात वर्षभित्रमा फल दिन थाल्छ । वर्षमा १/२ पटक गोडमेल, ओैषधि र स्याहारको आवश्यकता हुन्छ । ‘यसको खेती खासै झन्झटिलो छैन,’ किसान कृष्णप्रसाद अर्याल भन्छन् । यस वर्ष १२ दशमलव ९६ प्रतिशतले उत्पादन वृद्धि भएको कृषि विकास कार्यालयले जनाएको छ ।
गत वर्ष २६ करोड १६ लाख रुपैयाँ कृषकको हातमा परेको थियो । यस वर्ष ३५ करोड ६६ लाख ५९ हजार दुई सय रुपैयाँ भित्रिने अनुमान छ । जिल्लाको आन्तरिक खपत करिब १२ प्रतिशत छ । जिल्लाका कृषकले निकट भविष्यमै आफ्नो उत्पादनलाई चिनियाँ बजारमा पु¥याउने सपना देखेका छन् ।
प्रतिक्रिया दिनुहोस !
