दलीय घेराबाट निस्क
परिवार, समाज, सरकार वा राज्यलाई अगुवाइ गर्न, डोर्याउन र लक्ष्यमा पुर्याउन एउटा व्यक्ति अगुवाको भूमिकामा अग्रसर हुन्छ । त्यही अगुवाइ गर्ने व्यक्ति नेताको रूपमा परिभाषित हुन्छ । नेता बन्न चरित्र र क्षमतामा विकास हुने विशिष्ट गुणले सघाइरहेका हुन्छन् ।
ती विशिष्ट गुण बोली, व्यवहार, काम र नतिजामा प्रतिविम्बित भइरहेका हुन्छन् । नेताको उदय जनताका बीचबाट हुने गर्छ । जसरी दूधबाट क्रिम बन्छ, त्यसरी नै जनताबाट नेताको विकास हुन्छ । सबै दूध क्रिम हुँदैन, क्रिम नभएको दूध हुँदैन । एवं प्रकारले सबै जनता नेता हुन सक्दैनन्, नेताबिनाको जनता हुँदैनन् ।
नेताको उदयका क्रममा विकसित हुँदै जाने चरित्रले चिनारी फैलिँदै जान्छ र क्षमताले स्थापित गराउँदै लैजान्छ । इमानदारी, सदाचारिता र परिपक्वता चरित्र प्रधान गुण नेता बन्नको लागि जग हुन् । ज्ञान, सीप, साहस र सकारात्मक सोचले क्षमतालाई सशक्त, सबल र सुदृढ बनाउँछन् । दूरदर्शिता, वाक्पटुता र विचारमा स्पष्टताले व्यक्तिलाई नेताको रूपमा उभ्याउँदै लैजान्छन् । विचार-विश्वास-विकासको मार्गचित्रले जनता आकर्षित गर्न, आबद्ध गर्न र प्रतिबद्ध बनाउन रसायनको काम गर्छ ।
नेताहरू मूलतः राजनीतिक दलमा हुर्कंदै, बढ्दै र स्थापित हुँदै आफ्नो पहिचान बनाएको पाइन्छ । त्यसैले नेता वा नेतृत्व भन्नासाथ राजनीतिसँग जोडिएर अर्थ बुझ्ने, व्यक्तित्वप्रति धारणा बनाउने र क्रियाकलापप्रतिको आकर्षण निर्धारण गर्ने आम चरित्र समाजमा यत्र-तत्र-सर्वत्र व्याप्त भएको पाइन्छ ।
नेपालमा नेताको उदय राजतन्त्र र लोकतन्त्रबीचको प्रतिस्पर्धामा प्रस्फुटन हुँदै सुषुप्त र जागृत दुवै तरिकाबाट विकास हुने गरेको पाइन्छ । राजतन्त्र रहँदा, लोकतन्त्रको बहाली र गणतन्त्र हुँदासम्म जनताको बीचबाट उदाएका नेताहरू जनताका मत, साथ र मायालाई नै सर्वोपरि ठानेर नेतृत्व गरिरहेको दाबी हुने गरेको पाइन्छ । जनताका बीचबाट उदय भएका नेताहरू विश्वव्यापी राजनीतिक दर्शनबाट साक्षर भएर आफ्नो सिर्जनशीलता, शैली र साहसका माध्यमबाट नेपाली समाजमा उदाएको पाइन्छ ।
नेपाली समाजमा राज्यसत्ताको प्राप्ति र त्यहींबाट नेपाली जनताको हित, उन्नति र प्रगतिको सम्बोधन हुने विश्वास राखेर राजनीतिक प्रणालीको खाका कोर्दै नेतृत्व विकास भइरहेको देखिन्छ । नेपालका नेताहरूले राजनीतिक दलमा विकसित हुँदै स्थापित हुँदा आफ्नो चिनारी, चरित्र र चिन्तनलाई चुचुरोमा पुर्याउन सफल भएका छन् । दलभित्रका सिद्धान्त, विधि र प्रक्रियाले नेताको उदयलाई उजिल्याउने अवसर दिइरहेका छन् ।
जनताको साथ, सहयोग र समर्थनबाट सशक्त, साहसी र सफल हुँदै गएर शिखरमा पुगेका नेताहरूको नाम, संख्या र मर्यादास्तर उल्लेखनीय छ । त्यसैले नेताको उदयमा खडेरी, अनिकाल वा अभावको अवस्था नेपालले व्यहोर्नुपरेको छैन ।
नेपाली राजनीति अहिलेसम्म आइपुग्दा परीक्षण र प्रयोग अनेक प्रकारले भए पनि पर्दाको पटाक्षेप भने संसदीय प्रणालीमा समाहित भएरै आगामी यात्रामा अघि बढेको पाइन्छ । त्यसैले आवधिक निर्वाचनमा प्रतिस्पर्धा जनताको मतबाट विजय-सत्ता प्राप्तिको मार्गचित्रमा नेपाली राजनीति हिँडिरहेको छ ।
राजनीतिमा प्रतिस्पर्धाको अभ्यासबाट शक्ति प्राप्त गर्ने नेताले देश सम्हाल्ने प्रणाली नेपालमा स्थापित भएको छ । सार्वभौम जनता नै यथार्थमा नेतृत्वका ‘चुजर' हुने विश्वव्यापी मान्यताको जग नेपालमा बसेको छ । जनताले प्रत्येक पाँच-पाँच वर्षमा नेतालाई रोज्न पाउने अवसरको प्रत्याभूतिले नेपालमा नेताको उदय र योगदानलाई पारदर्शी र उत्तरदायी बन्न घच्घचाइरहने विश्वास पैदा भएको छ । सही नेतृत्व गर्नेको नवीकरण र नगर्नेको परिवर्तन गर्ने सुन्दर प्रणालीको अवलम्बनले नेपालको नेतृत्व विकासको मार्गचित्र स्पष्ट, उपयोगी र जनताको हितमा छ भन्न सकिन्छ ।
नेपालमा नेताहरूको योगदानलाई नियाल्दा आवरणमा अति सुन्दर तस्बिर देखिन्छ । नेपाल गणतन्त्र भएको छ । प्रत्येक नेपाली राष्ट्र प्रमुख बन्न सक्ने सम्भावना हरेक व्यक्तिमा रहेको छ । राजनीतिक विकासक्रममा नागरिकको सम्भावनालाई विस्तृत, व्यापक र विशाल बनाउने विधिलाई गणतन्त्रले मार्गप्रशस्त गरेको छ । यो श्रेष्ठता, उत्कृष्टता र व्यापकता हासिल हुनमा नेताहरूको योगदान विशिष्ट छ ।
यसरी आवरणमा देखिएको यो सुन्दर तस्बिरमा अन्तरंग नियाल्दै जाँदा भने नेताहरूको योगदानका अधुरा पक्षहरू प्रशस्त भेटिन्छन् । जस्तो- संघीय लोकतान्त्रिक गणतन्त्रको मार्गबाट हिँडिरहेको नेपालमा एकात्मक शासन व्यवस्थाको लामो इतिहासबाट संघात्मक शासन व्यवस्थामा प्रवेश गर्दा यसको ढाँचा, आयतन र अधिकारको निर्धारणमा अलमल, अन्योल र आशंका कायमै छ । नेताहरू आआफ्ना रोजाइलाई पस्केर त्यसैको पुष्टि गर्नमा तल्लीन छन् । विधि र प्रक्रियाबाट तथ्यमा आधारित भएर नेपाली जनताको सर्वोत्तम हितमा एकीकृत रूपमा हिँड्नुपर्नेमा विभाजित मत र मार्गचित्रबाट मुलुक गुज्रिरहेकाले समयको सदुपयोग हुन सकेको छैन ।
समयको बर्बादी पैसाको जस्तो रिन सापटीबाट पूर्ति गर्न नमिल्ने हुँदा नेपाली समाज दुनियाँको दौड र उपलब्धिबाट पछि पर्दैछ । त्यसैले मसिना कुराको योगदानमा नेपाली नेताहरूको चरित्र र क्षमता दुवै योग्यतामा जनताले प्रशंसा गरेको अवस्था छैन । बिग्रिसकेको अवस्था होइन, तर निकै विलम्ब भएको अवस्था हो । यही विन्दुबाट नेताहरू योगदानमा जुट्नुपर्छ ।
आफूलाई मन पर्ने ढाँचा, आकार र अधिकारको संघीयताको स्वरूपलाई सबैलाई मनपर्ने गरी निर्धारण गर्न नेताहरू लाग्नुपर्छ । हार्ड वर्किङ, टिम वर्किङ र नेटवर्किङबाट सबै कुरा सम्भव छ । नेताहरूको ट्यालेन्टबारे शंका छैन । टिममा रहेर टाइममा टास्क गर्न नेताबीचबाट महानेताको उदय हुन जरुरी छ । यो सम्भव छ ।
दलबाट जन्मेका, हुर्केका र बढेका नेताहरू दलको घेराबाट निस्केर सम्पूर्ण नेपाली जनताको मनमस्तिष्कमा प्रिय भएर रहन राष्ट्रिय जिम्मेवारी बोधका साथ लाग्नुपर्छ । तथ्य, तर्क, तस्बिर र तरिका मिलाउने हो भने नेपाली जनतालाई सम्झाउन, बुझाउन र समर्थन जुटाउन सकिन्छ । उदार मनका साथ आँटिलो भएर नेताहरूले आफ्ना योगदानलाई स्वर्णाक्षरले लिपिबद्ध गराउन अहिलेको अवसरलाई उपयोग गर्नुपर्छ ।
लोकतन्त्र र गणतन्त्रको सिद्धान्त, मूल्य र आदर्शका बारेमा नेपालका जनता सचेत छन् । परिआउँदा एकजुट हुँदै आएका छन् । यो एकता शक्ति युगौंयुगसम्म रहिरहनेछ । मौजुदा अवस्थामा नेताहरूको चिन्तलाई सूक्ष्म रूपले नियाल्दा उहाँहरू आफूलाई मनपर्ने कुरामा जिद्दि गरेको पाइन्छ । जनता लोकतन्त्र र विकास दुवैमा ‘चुजर' हुने अधिकार, क्षमता र शक्ति आफूमा रहेको महसुस गर्न चाहन्छन् ।
नेताहरूले जनतालाई ‘चुजर' बनाउने भनेको निर्वाचन प्रक्रियालाई यथासम्भव छिटो प्रारम्भ गर्नु हो । अहिले व्यक्तिगत तर्कले मुलुक हिँडाउने कोसिस भएको प्रतीत हुन्छ । सामूहिक समझदारी, सहकार्य र सहमतिले मुलुक गणतन्त्र स्थापनाको विन्दुमा आइपुगेको हो । अब संघीयताका मसिना विषयहरूलाई व्यवस्थापन गर्दै आर्थिक समृद्धि र सामाजिक रूपान्तरणको यात्रामा अघि बढ्नुपर्छ ।
आफू मात्र होइन आफ्नो टिम, सम्पूर्ण संयन्त्र र सिंगो नेपाली समाजलाई उत्कृष्ट चरित्र निर्माण र क्षमता प्रदर्शनमा अगुवाइ गर्न नेताले सक्नुपर्छ ।
उपलब्धिको विवेचना गर्दा नेताहरूको योगदानले नै उपलब्धि हासिल गर्नमा सफलता मिल्ने हो । डइभरले गाडीलाई गन्तव्यमा पुर्याउने जिम्मेवारी बहन गरेजस्तै सत्ताको जिम्मेवारी सम्हाल्ने नेताले राष्ट्रलाई लक्ष्यमा पुर्याउन लागिरहनुपर्छ । उपलब्धि थपिँदै जाने हो । उपलब्धिको पूर्ण विराम हुँदैन । हालसम्मको यात्रामा राजनीतिक रूपमा नेपालको उपलब्धि प्रशंसनीय छ । लोकतन्त्र-संघीयता-गणतन्त्रको मार्ग चित्रमा प्रत्येक नेपालीको सम्भावना भरपूर सदुपयोग हुने गरी हामीले रोजेको प्रणाली स्थापित भएको छ ।
अब आर्थिक समृद्धि र सामाजिक रूपान्तरणको उपलब्धि हासिल गर्नमा नेपाली समाज आतुर छ । यसको अगुवाइ पनि राजनीतिक प्रक्रियाबाट सत्ता सम्हाल्ने नेताले नै गर्ने हो । चरित्रमा देखिने स्वार्थ र लोभले नेतृत्वको क्षमतामा खिया लगाउँछ, मक्काउँछ र बहकाउँछ । त्यसबाट जोगिएर नेतृत्वले आफ्नो सक्षमता प्रदर्शन गर्नुपर्दछ । आफू मात्र होइन आफ्नो टिम, सम्पूर्ण संयन्त्र र सिंगो नेपाली समाजलाई उत्कृष्ट चरित्र निर्माण र क्षमता प्रदर्शनमा अगुवाइ गर्न नेताले सक्नुपर्छ ।
दिनहुँ सम्प्रेषण हुने भ्रष्टाचारजन्य सूचनाले नेपाली मस्तिष्कलाई प्रदूषित बनाइरहेको छ । यसबाट अविश्वास, घुणा र विद्रोह मुखरित भइरहेको छ । यो अवस्थालाई नेताको चरित्रले मात्र सुधारको मार्ग सहज बनाउँछ । त्यसैले गफाडी भएर होइन, खेलाडी भएर नेताले सीप, साहस र सहृदयता प्रकट गर्नुपर्दछ ।
निष्कर्षमा नेताको उदय आशालाग्दो किसिमले हुने गरेको नेपाली जनताको अनुभव छ । नेताबाट भएका योगदानले राजनीतिक प्रणालीलाई जनता शक्तिशाली हुने अभ्यासमा सोझ्याउने सफलता हासिल भएको छ । आर्थिक र सामाजिक रूपले गुणस्तरीय जीवनयापन गर्दै नेपालको परिचय, प्रतिष्ठा र प्रख्यातिलाई विश्व मानचित्रमा चिनाउन योगदान र उपलब्धिका शृंखलाहरूमा इँटा थप्न सम्हाल्ने नेता र सघाउने जनताको हार्डवर्क, टिमवर्क र नेटवर्कको लामो यात्रा जारी रहनुपर्छ ।
यस राष्ट्र निर्माणको महायज्ञमा अगुवाइको भूमिकामा रहनुभएका सम्पूर्ण नेतागणले चिन्तनको साधनाबाट उपाय पहिल्याउँदै, प्रयोग गर्दै समीक्षा गर्दै, सञ्चालन गर्दै समृद्धिको यात्रालाई कुशलतापूर्वक अघि बढाउनुपर्दछ । मानवीय र प्राकृतिक रूपले सम्भावना प्रशस्त भएको हाम्रो देशमा सफलता अवश्य सम्भव छ । समृद्धि सुनिश्चित छ ।
प्रतिक्रिया दिनुहोस !
