तरकारीबाटै घरघडेरी

धनकुटा : २३ वर्षअघि बारीमा घोगा लागेका मकैका बोट भाँचेर तरकारीखेती लगाउँदा महालक्ष्मी नगरपालिका-१ का टेकबहादुर गुरुङले घरपरिवारबाट हप्की खानु परेको थियो । लहलहाउँदो मकै काट्दा छिमेकी सबैले पढेको मान्छे पनि बिग्रियो भन्थे । उनले मकैखेतीले मात्र जीविकोपार्जन नहुने भएर केही गर्ने अठोट लिए । मकै फाँडेको जमिनमा बन्दाकोबीको ब्याड राखेर तरकारी खेती सुरु गरे । सुरुमा १५ रोपनीमा बन्दाकोबी, मुला, आलु र केराउलगायतका तरकारी लगाए । सो वर्ष बन्दाकोबी मात्रै ९३ हजारको बिक्री गरे ।

मनग्गे आम्दानी भएपछि उनले गाउँका अन्य घरपरिवारलाई पनि तरकारी खेतीतर्फ प्रेरित गराए । कुनै बेला खाद्यबाली मात्र खेती हुने सो ठाउँमा अहिले बाह्रैमास तरकारी फल्छ । यहाँ रहेका दुई सय १० घरपरिवारले तरकारी फलाएरै वार्षिक पाँच करोड रुपैयाँ भित्र्याउने गरेको अगुवा किसान गुरुङले बताए।

सो गाउँमा तरकारीखेती भित्र्याउने श्रेय गुरुङलाई नै जान्छ । उनी गाउँमा व्यावसायिक तरकारीखेती र गाईपालनमा सफल किसानका रूपमा परिचित छन् । गुरुङले तरकारी फलाएरै धनकुटा सदरमुकामको मुटु बसपार्कमा करिब डेढ करोड रुपैयाँको घरघडेरी जोडेका छन् । उनले करिब ७० रोपनी जग्गामा तरकारीखेती गर्छन् । दर्जनभन्दा बढी उन्नत जातका गाईपालन गरेका छन् । उनका अनुसार गाउँका युवा कमाउन विदेश जानु परेको छैन । युवा गाउँमै तरकारी फलाएर बसेका छन् ।

तरकारीखेती गर्नुअघि गुरुङ गाउँकै हिमालय माध्यमिक विद्यालयका शिक्षक थिए । आईएडसम्मको अध्ययन गरेका उनको तलब त्यतिबेला नौ सय रुपैयाँ थियो । सो तलबले घरपरिवार चलाउन धौधौ पथ्र्यो । उच्च पहाडी क्षेत्र भएकाले चिसोले वर्षको एक पटक मात्रै मकै, फापर, कोदोलगायतका अन्नबालीको खेती हुन्थ्यो । खाद्यबालीको खेतीले घरव्यवहार टार्न समस्या हुन थालेपछि उनले तरकारीखेती गर्ने निधो गरे । यातयातको साधन नहुँदा उत्पादन भएको तरकारी बिक्रीका लागि करिब तीन घन्टा पैदल हिडेर सिँधुवासम्म ल्याउने गरेको गुरुङले बताए ।

करिब ६ वर्ष तरकारीखेती गरेपछि उनलाई गाईपालन गर्ने रहर जाग्यो । गाउँमा पर्याप्त घाँस थियो । इलामबाट उन्नत जातमा पाँच ओटा गाई खरिद गरेर ल्याए र दूघ उत्पादन गर्न थाले । गाउँका अन्य घरपरिवारलाई गाईपालनमा लगाउन पनि तरकारीखेतीजस्तै सकस पर्यो । तर उनी हिम्मत हारेनन् । त्यो बेला दूधको नापो गर्न लिटरको प्रयोग हुदैनथ्यो । दूध बिक्री मानाबाटै हुन्थ्यो । दूध बिक्रीबाट हुने आम्दानीले ऋण तिर्दे जानु भन्दै उनले गाउँका मन मिल्ने साथीलाई करिब सात लाख रुपैयाँ बराबरका २१ ओटा उन्नत गाई खरिद गरिदिए ।

तरकारीखेतीबाट आर्थिक उन्नति हुन थालेपछि गाउँका स्थानीय बासिन्दा आफैंले विकासको पूर्वाधार निर्माण गरेका छन् ।

२०५६ सालमा उनैको सक्रियतामा गाउँमै देउराली दुग्ध उत्पादन सहकारी संस्थाको स्थापना भयो । गाउँमा उत्पादन भएको दूध सोही सहकारी संस्थामार्फत बिक्री हुन थाल्यो । गाउँमा व्यावसायिक गाईपालन हुन थालेपछि अहिले प्रतिदिन आठ सय लिटर दूध संकलन हुने गरेको उनले बताए । संकलन भएको दूध ट्याक्टरबाट नजिकैको बजारमा लगेर बिक्री गर्दै आएको उनको भनाइ छ ।

तरकारीखेतीबाट आर्थिक उन्नति हुन थालेपछि गाउँका स्थानीय बासिन्दा आफैंले विकासको पूर्वाधार निर्माण गरेका छन् । गाउँले आफैंले बिजुलीको पोल खरिद गरेर घरघरमा बिजुली पुर्याएका छन् ।आ-आफ्नो घरसम्म पुग्ने बाटो आफ्नै पैसाले खने । 'पहिले ट्याक्टरमा दूध र डोकोमा तरकारी बोकेर बिक्रीका लागि सिँधुवासम्म पुग्न पथ्र्यो', उनी भन्छन्, 'तर अहिले हरेक घरघरमा बाटो पुगेको छ । ट्याक्टरबाटै दूध र तरकारी बजारसम्म पुग्छ, बोक्नु पर्दैन ।'

खाद्यबालीको खेती हुँदा केही महिनामात्र खान पुग्थ्यो । कति महिना त बाहिर गएर ज्यालामा काम गरेर आएको आम्दानीले नुन, चामल किनेर खानु पर्ने बाध्यता थियो । गुरुङ परिवारका पाँचै जना सदस्य अहिले तरकारीखेतीमा लागेका छन् । तरकारीको सिजनमा १० जनालाई रोजगारी दिने गरेको उनले बताए । पोहोर साल मात्र १७ लाख रुपैयाँ बराबरको तरकारी बिक्री गरेको उनले बताए ।