घामपानीःसरल कथाको अब्बल प्रस्तुति

कहिले घाम कहिले पानी, यस्तै छ नेपालीको जिन्दगानी । त्यसैले घामपानी नेपालीका लागि जीवनदर्शन व्याख्या गर्ने एउटा शब्द हो । यही शब्दलाई टिपेर पत्रकार तथा फिल्म समीक्षक दीपेन्द्र लामा निर्देशकको तहमा उक्लेका छन् । नेपाली सञ्चारमाध्यममा कडा फिल्म समीक्षकको रूपमा चिनिएका लामा अहिले आफैं फिल्म लिएर परीक्षामा उत्रिएका छन् । यतिबेला उनी खतरामा छन् । झुर भनेर उनले टिप्पणी गरेका फिल्महरूमाझ आफूलाई अब्बल साबित गर्नु सम्भवतः सबैभन्दा ठूलो चुनौती हो । फिल्मबारे राम्रो बुझाइ साबित गरिसकेकाले उनीप्रतिको आशा पनि उत्तिकै बलियो छ । यिनै चुनौती र सम्भावनाबीच ‘घामपानी'को चर्चा/परिचर्चा हुन्छ ।

नामजस्तै ‘घामपानी'मा सरल कथा बुनिएको छ । यसले अन्तरजातीय बिहेको कथालाई उठाएको छ । विगतमा अन्तरजातीय बिहे भन्नेबित्तिकै बाहुन र दलितबीचको कथा पस्किने प्रवृत्ति थियो । थुप्रै नेपाली र हिन्दी फिल्ममा यस्ता कथा आइसके ।

तर, समाजमा अन्य जातजातिबीच पनि अन्तरजातीय विवाह भएका छन् र तिनले पनि कुनै न कुनै समस्या भोगेका छन् । त्यसरी हुने विवाहको अन्त्य फिल्महरूमा देखाइने भैंm सधैं दुःखद् हुँदैन । ‘घामपानी'ले ब्राह्मण र तामाङबीचको बिहे उतारेको छ । दुःखद् होइन सुखद अन्त्यसहित । सानैदेखि सँगै हुर्केका, घरसमेत नजिकै भएका, तामाङ युवक फुर्वा (दयाहाङ राई) र बाहुन युवती (केकी अधिकारी) को प्रेमकथामा फिल्म बगेको छ । बच्चैदेखि प्रेम भए पनि जात फरक परेकाले उनीहरूको बिहे हुने वा नहुने अन्योलमै हुन्छ । फुर्वाले भागांै भन्छ । तारा दोधार मनमा हुन्छे । तैपनि ऊ भाग्न राजी हुन्छे ।
सुरुदेखि नै फुर्वालाई एकोहोरो मन पराउने उसको मामाकी छोरी पेमा र हरेक गाउँमा कुनै न छाप छोड्ने आदत भएको असई कमल अधिकारी (अंकित खड्का) को प्रवेशले बेलाबेला रोमाञ्चक मोड सिर्जना गरिरहन्छ । कहिले जटिल मोड लिन्छ, कहिले रमाइलो मोड लिन्छ ।

सानैदेखिको प्रेम, उर्लंदो बैंस । तर बिहे हुन नसकेको अवस्था, नजिकको पारिवारिक निकटता र खलनायकको षड्यन्त्र, यी सबै तत्ववले फिल्मभर मनोरञ्जन प्रदान गरिरहन्छ । फिल्ममा कतै पनि अतिरञ्जना भेटिँदैन । थोरै स्पेसमा फिल्मलाई विविधताले भरिभराउ बनाइएको छ । कम बजेटमै खँदिलो फिल्म बनेको प्रष्ट बुझ्न सकिन्छ । फिल्म ‘थ्री-एक्ट' संरचनामा छ अर्थात् सुरु, मध्य र अन्त्य ।

हाम्रै गाउँठाउँमा देख्दैभोग्दै आएका दृश्यहरू फिल्ममा छन् । अब के हुन्छ भन्ने उत्सुकता दर्शकलाई हुँदैन ।

कथाको उठानमा फुर्वा र ताराको प्रेमलाई स्थापित गरिएको छ । मध्यमा त्यस प्रेममा आइपर्ने बाधा र अन्त्यमा समाधानतर्फ उन्मुख छ । फिल्ममा उतारचढाव धेरै छैनन् तर ठीकठीक समयमा व्यंग्य कसेको हुनाले हाँसो छुट्ने माहोल बनाइरहन्छ । सामाजिक यथार्थपरक र हाम्रै गाउँठाउँमा देख्दै भोग्दै आएका दृश्यहरू फिल्ममा छन् । अब के हुन्छ भन्ने उत्सुकता दर्शकलाई हुँदैन । यो एउटा कमजोरी पनि हुन सक्छ फिल्मको । तैपनि फिल्मका रोचक दृश्यहरूमा मस्त हुने हुनाले दर्शकले अरू कुराको खोजीनीति पनि गर्दैनन् होला ।

लगभग सबै प्रमुख कलाकारहरू थियटरका आर्टिस्ट छन् । कथा पनि नयाँ, आफूलार्इ पनि नयाँ भएकाले होला निर्देशक दीपेन्द्र पर्दाअगाडि र पछाडि सबैतिर पुरानाका भर परेका छन् । त्यसैले फिल्ममा शक्ति सन्तुलन पनि छ । यस फिल्मको खोट लाउनै नसकिने पक्ष भनेको संवादको प्रयोग उचित समयमा हुनु हो । निर्देशक आफैं यसका लेखक हुन् । त्यसैले उनले पटकथामा विशेष ध्यान दिएको देखिएको छ । सानासाना पक्षमा पनि सावधानी अपनाइएको पाइन्छ । संवादका ‘पन्च लाइन'हरू पनि मज्जाका छन् । केही डबल मिनिङ दिने खालका भए पनि ती पाच्य नै छन् । त्यसैले परिवारसँग बसेर फिल्म हेर्दा अप्ठेरो पर्दैन । फिल्म एउटै लयमा बगेको हुनाले सिनेमाटोग्राफी कलात्मक नभई साधारण छ । हुन त सिनेम्याटिक इफेक्ट नदेखिनु नै सिनेमाटोग्राफरको सफलता हो भनिन्छ ।

‘घामपानी'मा सिनेम्याटिक लाउड्नेस छैन । अन्तरजातीय प्रेमकथा देखाउने नाममा अति नाटकीयता पस्किने जोखिम जहिल्यै हुन्छ । तर दीपेन्द्रले अहिलेको समाज र दर्शकलाई बुझेर होला त्यस्तो जोखिमबाट पन्छिएका छन् । फिल्ममा के पुगेन वा के छैन भनेर चर्चा गर्नु ठीक होइन । फिल्ममा भएका कुराको चर्चा गर्ने हो । त्यसमा खोट लाउने ठाउँ छैन । यो फिल्म किन हेर्ने ? सर्वप्रथम मनोरञ्जनकै लागि र परिवर्तित समाज बुझ्नका लागि । त्यस्तै स्वतन्त्र फिल्म अध्ययनका लागि पनि यो फिल्म ठीक छ । साथै यसले जातीय सहिष्णुतामा अझ रमाउन पनि प्रेरित गर्न सक्छ ।

यही फिल्मका कारण दीपेन्द्रलाई अब्बल दर्जाको फिल्म निर्देशक मान्नु चाहिँ गलत हुन्छ किनभने उनको यो पहिलो फिल्म हो । पहिलो फिल्मको कारण उनले शंकाको सुविधा पाएका छन् । फिल्ममा उनले लिएको निर्देशकीय पकड हेर्दा उनले भविष्यमा योभन्दा कमसल काम गर्लान् भन्ने लाग्दैन । निर्देशकलाई कला पक्ष र प्राविधिक पक्षलाई संयोजक मानिन्छ । यो संयोजन गर्ने क्षमता उनमा देखिएको छ ।

उनले जुन कथालाई फिल्ममा लिए त्यो कथामात्र नभई एउटा विषय नै हो । विषयको गम्भीरता र समाजअनुसारको बृहत् अध्ययन पनि देखिएको छ उनको काममा । सरल कथालाई सजीव तरिकाले प्रस्तुत गर्नु ‘घामपानी'को खुबी हो । दर्शकलाई फिल्महलमा बाँधी नराखी घटना/परिघटनाको बीचमै पुर्‍याउनु लामाको निर्देशकीय विशेषता । नाटकीयताभन्दा पर रहेर मौलिक स्वाद दिन सफल भएकाले यो फिल्म अब्बल छ । विरलै राम्रा फिल्म बन्ने नेपाली सन्दर्भमा यत्तिको उत्कृष्ट फिल्मको तारिफमा कन्जुस्याइँ किन गर्नु ?