सागको साइनो
चिनियाँ गाउँ वा सहरको यात्रा गर्दा तरकारी बजार भ्रमणको छुट्टै आनन्द आउँछ । सहरका व्यवस्थित ठूला तरकारी बजार हुन् वा गाउँका ससाना बजार, नेपालमा जस्तै सधैंजसो भीड लाग्ने गर्छ । चिनियाँँहरू आफ्नो भान्छामा धेरै थरीका तरकारी पकाउँछन् । हिँड्ने सबै जीव र उड्ने सबै चराको मासु खाने चिनियाँँको भान्छामा हरियो सागका पनि अनेक प्रकार पाइनु अस्वाभाविक होइन । चिनियाँहरूको साग खाने तरिका भने नेपालीको भन्दा फरक छ । जुनसुकै हरियो सागलाई पनि सुपको रूपमा प्रयोग गर्छन् उनीहरू । जमघट वा भोजमा उनीहरू खानाको अन्तिममा सागको सुप खाने गर्छन् । यो चलन काठमाडौं उपत्यकाका नेवाहरूको झो भोयः (सुकुल भोज)सँग मिल्छ ।
चीनका सामान्य तरकारी बजारमा पनि १५ देखि २० प्रकारका हरियो सागको बिक्री भइरहेको देख्न सकिन्छ । चीनका सहर र गाउँको भ्रमण गर्दा हरेकपटक नयाँ स्वादको हरियो साग खान पाइन्छ । यति धेरै हरियो तरकारीको बीचमा एउटा साग भने कहिल्यै छुट्दैन, त्यो हो पालुंगो । नेपालीले पालुंगोलाई सागको राजाका रूपमा लिन्छन् । नेपालमा जस्तै चीनमा पनि पालुंगो निकै रुचाइन्छ । रोचक त, चिनियाँ भाषामा पोः छाई भनिने यो साग नेपाल-चीन मित्रता र ऐतिहासिक सम्बन्धको प्रतीक पनि हो ।
इस्वी संवत्को सातौं शताब्दीमा चीन विश्वका शक्तिशाली देशमध्ये एक थियो । त्यति बेला थाङ वंशको साम्राज्य थियो चीनमा । चिनियाँहरू त्यति बेला पनि व्यापारमा अगाडि थिए । चिनियाँ व्यापार तत्कालीन चीनको राजधानी छाङ् आन (अहिलेको सिआन सहर)बाट तत्कालीन युरोप, पूर्वी अफ्रिका र पूर्वी एसियासम्म रेशम मार्गमार्फत हुन्थ्यो ।
त्यति बेलै करिब १० लाख मानिस बसोबास गर्ने छाङ् आन सहर विश्वकै राजधानीका रूपमा विकसित भएको थियो । चिनियाँँहरू छाङ् आनबाट नेपाल हुँदै दक्षिण एसियामा व्यापार गर्थे । यही बाटो भएर उनीहरू अरबका देशहरूसम्म पुग्थे ।
चिनियाँ लेखक वाङ होङवेईका अनुसार त्यति बेला नेपाल र चीनको सम्बन्ध निकै प्रगाढ थियो । दुई देशबीच बाक्लै कूटनीतिक एवं सांस्कृतिक भ्रमण हुन्थ्यो । मित्रता र सांस्कृतिक आदानप्रदान उच्च बिन्दुमा थियो । सोही समयमा सन् ६४७ तिर राजा नरेन्द्र देवको एक भ्रमण टोलीले पालुंगोको बीउ उपहारस्वरूप चिनियाँ सम्राट्समक्ष पुर्याएका थिए ।
पालुंगोको यो इतिहास संस्कृतिविद् सत्यमोहन जोशीको पुस्तक ‘कलाकार अरनिको'मा पनि उल्लेख छ । सत्यमोहन जोशीले उक्त पुस्तकमा चिनियाँ भाषामा पालुंगोलाई ‘पोः छाई' भने शब्द पनि नेवारी नाम ‘पलाः चा'बाट आएको दाबी गर्नुभएको छ । यद्यपि चिनियाँहरू यो सागलाई पहिला इतिहासमा ‘पो सी छाई' भन्ने गर्थे जसको अर्थ हो— पर्सियाको साग । चिनियाँहरू यो साग पर्सियाबाट सयौं वर्षअगाडि नेपाल आएको र सातौं शताब्दीमा नेपालबाट चीन पुगेको विश्वास गर्छन् । अमेरिकी लेखक भिक्टर बोसवेलले नेसनल जोग्राफी म्यागजिनको १९४९ मा प्रकाशित ‘भेजिटेबल ट्राभल'मा पनि यो तथ्यलाई जोड दिएका छन् ।
हिमालयको दक्षिणी पहाडदेखि समथर भूमिसम्म उम्रिएर होस् वा हिमालको उत्तर पठारदेखि समुद्र र तालको किनार वा मरुभूमिको छेउछाउका मलिलो माटोमा उम्रिएर होस्, पालुंगो नेपाल-चीनबीचको ऐतिहासिक सम्बन्ध र रेशममार्गको निशानीका रूपमा रहिरहेछ । यसले दुई देशबीचको मित्रतालाई जनताको भान्सासम्म पुर्याएको छ ।
ऐतिहासिक रेशममार्गलाई नयाँ स्वरूपमा पुनर्जीवन दिँदैछ अहिले चीन । चिनियाँ भूगोलबाट निकै टाढा भएका देशहरू पनि यसमा सहभागी भइरहेछन् । ऐतिहासिक रेशममार्गको दक्षिणी द्वार नेपाल हो । ऐतिहासिक कालखण्डमा जस्तै नेपाल वर्तमान रेशममार्ग (ओबीओआर)को चीन र मध्य एसियाको दक्षिण द्वार बन्नसक्छ । यो नेपालको ऐतिहासिक स्वर्ण युगको पुनरागमनको मार्गचित्र पनि बन्नसक्छ । हिजो नुन, आलु, लिची, नुन-सुनको व्यापारसँगै कागज बनाउने प्रविधि यही बाटो भएर दक्षिण एसिया आएको थियो ।
विभिन्न मसला र बौद्ध शिक्षा नेपाल हुँदै चीन पुगेको थियो । नयाँ रेशममार्गले आधुनिक ज्ञान, सीप, शिक्षा, पर्यटन र व्यापारको सम्भावनालाई फेरि चीनबाट नेपाल हुँदै दक्षिण एसिया र दक्षिणबाट नेपाल हुँदै चीन र मध्य एसियामा विस्तार र विकासको आशा पलाएको छ । त्यसको साक्षी बनिबसेको छ— पालुंगो । पालुंगोले दुवै देशका जनताको भान्छाबीच जोडेको साइनो नयाँ उचाइमा उठ्नेछ ।
प्रतिक्रिया दिनुहोस !
