शितलताको मज्जा चिसो पेयमा

टौदहकी बेन्जु खड्का कोल्ड ड्रिङक्सकी पारखी हुनुहुन्छ । शिक्षण पेशामा आवद्ध उहाँको पानीपछिको सबैभन्दा बढी रुचिको पेय पदार्थ नै कोक, फ्यान्ट, स्प्राइट र ड्यु हो । जाडो महिनामा कम प्रयोग हुने यी पदार्थ गर्मी मौसम सुरु हुन थालेपछि उनको भान्छामा दिनहुँ पुगेको हुन्छ । हरेक चाडबाड, विदाको दिन र साथीभाईको जमघट हुँदा ठूलो साइजको जम्मो बोतलको प्रयोग गर्नुहुन्छ ।

साथिभाईसँग घरबाहिर जाँदा होस् वा एक्लै काम निष्कदा पनि उनले पेय पदार्थको रूपमा कोक तथा फ्यान्टा नै प्रयोग गर्ने गर्नुभएको छ । उहाँको बुझाइ छ घरबाट बाहिर निस्कादा पानी निकै कम पिउने र त्यसको लागि पनि चिसो नै पिउँने उहाँको भनाइ छ । चिसो जति खादाँपनि कुनै असहजता नहुने भएकोले शरीरलाई शितलता प्रदान गर्न आफ्नो अनुकुल समय मिलाएर पिउने गरेको खड्का बताउनुहुन्छ ।

लाजिम्पाटका सन्तोष पोख्रेल पनि चिसो पेय पदार्थका निकै शौखिन व्यक्ति हुनुहुन्छ । उहाँले गर्मी मौसममा एकैदिन दुई लिटरसम्म पनि चिसो पिउँनुभएको छ । एक्लै हुँदा रिफ्रेस हुन, गर्मी मौसममा क्षणिक शितलता लिन, साथिभाइसँगको जमघटमा चिया पिउँने नेपाली कल्चरको विकल्पका रूपमा चिसो पिउँने गरेको पोख्रेल बताउनुहुन्छ । उहाँलाई पनि कोक, फ्यान्टा, पेप्सी, माउन्टेन ड्यु, मिरिन्डा, सेभेन अप निकै मन पर्छ ।

साथीभाईसगँ हुँदा धेरैजसो कोकाकोला वा ड्यु पोख्रेलको रोजाई हुन्छ । अन्य समय जुनसुकै चिसोको अफर गर्दा वा अर्डर गर्दा पनि उनलाई कुनै समस्या नहुने दाबी पोख्रेलको छ । ‘कुन बेला मुड चल्छ र कति बेला चिसो पिउँछु थाहै हुँदैन, काम गर्दागर्दै उठेर चिसो पिउने र साथीसँग भेट हुँदा वा कसैको पर्खाइमा पनि चिसो नै पिएर समय विताउने गर्छु', पोख्रेलले भन्नुभयो । उहाँका अनुसार मलाई पानीको विकल्प नै चिसो जस्तो लाग्छ । गर्मी मौसममा चिसोबाट पानीको मात्रा पूरा भइरहेकोले पनि पानी कमै मात्रामा पिउने गरेको पोख्रेलले बताउँनुभयो ।

खड्का र पोख्रेल जस्तै लाखौं नेपालीको रोजाईमा चिसो पेय पदार्थ पर्ने गरेको छ । गर्मी मौसममा शितलता प्रदान गर्ने, मदिरा सेवा नगर्नेका लागि उपयुक्त विकल्प भएकोले पनि यसको प्रयोग बढ्दै गएको छ । होटल तथा रेस्टुराँमा जाने हरेक ग्राहकले कुनै नै कुनै चिसो पेय पदार्थ लिने गरेका छन् ।

मदिराको विकल्प चिसो पेय

गर्मी मौसममा रेष्टुरेन्ट तथा खाजा घरमै पुगेका ग्राहकको पहिलो अर्डर नै चिसो पेय पदार्थबाट हुने रेष्टुरेन्ट एन्ड बार एसोसिएशनका अध्यक्ष प्रमोद जैसवालले बताउनुभयो । लैनचौरस्थित मेला रेस्टुरेन्टका प्रवन्ध निर्देशकसमेत रहनुभएका जैसवालका अनुसार सबै ग्राहकले मदिरा नै सेवन गर्छन भन्ने हुँदैन, उनिहरूले मदिराको विकल्पमा रेस्टुरेन्टमा हुने विविध कार्यक्रममा कोकाकोला, फ्यान्टा, जुससहितका चिसो पदार्थ रूचाउने गर्छन् । रेस्टुराँमा विक्री हुने चिसो पदार्थको हिस्सा उल्लेख्य हुने गरेको बुझाई उहाँको छ ।

महानगरीय ट्राफिक प्रहरी महाशाखाले २०६८ मंसिर १७ देखि मादक पदार्थ सेवन (मापसे) गरेर सवारी चलाउने चालकलाई कारबाही सुरु गर्न थालेपछि केही समय रेस्टुराँको व्यापारमा नै कमी आएको थियो । ग्राहकको टे«ण्ड विस्तारै परिवर्तन आयो । मापसेको विकल्प चिसो पेय पदार्थ पनि हुन पुग्यो, जैसवालले भन्नुभयो । उहाँका अनुसार यो सँगै पारिवारिक वातावरणरमा रमाउने ग्राहक तथा परिवारसहित रेस्टुँरा आउनेले पनि चिसो पेय पदार्थ नै रुचाउँछन् । जसको कारण व्यापार पनि बढ्दै जान थाले भने ग्राहहको प्रवित्ति पनि परिवर्तन भएको बुझाई जैसवालको छ ।

आवश्यकता अनुसारको बजार बढाउँदै पेप्सी

बजारमा आएका विभिन्न पोडक्टमध्ये चिसोको रूपमा ग्राहकले हरेक प्रडक्टलाई उत्ति नै मन पराएको पेप्सीका बजार निर्देशक शुशील तुलाधर बताउँनुहुन्छ । उहाँका अनुसार ग्राहकलाई कम्पनी र कम्पनीको प्रडक्मा प्रशस्तै च्वाइस दिइएको छ । पेप्सीले बजारमा मिरिन्डा, सेप अफ, माउन्टेन ड्यु, स्लाइससहितका चिसो पदार्थ विक्री वितरण गर्ने गरेको छ । यी मध्ये ग्राहकको पहिलो रोजाई पेप्सी रहेको छ । त्यसपछि यो कम्पनीको दोस्रो बजार हिस्सा बनाउन सफल पछिल्लो प्रडक्ट माउन्टेन ड्यू हो । सन् १९८६ देखिको उत्पादन सुरु भएको पेप्सीले ल्याएका मध्ये कान्छो प्रडक्ट ड्यू हो । यसैको मार्केट पनि निकै राम्रो भएको दाबी तुलाधरको छ ।

बजारमा आएको ड्युले ग्राहक आकर्षण गर्नुको कारण यसको स्वाद र आकर्षण नै भएको बुझाई पनि उहाँको छ । काठमाडौंको बजारमा सबैभन्दा बढी प्रयोग हुने चिसो पेय पदार्थमध्येको बलियो उपस्थित पेप्सीको रहेको छ । बजारमा कोकाकोलाको उत्पादको बजार ५५ प्रतिशत र पेप्सीको उत्पादनको बजार हिस्सा ४५ प्रतिशत रहेको दाबी सम्बन्धित कम्पनीले गर्दै आएका छन् ।

चिसो पेय पदार्थको रूपमा पेप्सी र कोकाकोलाको उत्दानका प्रडक्टबीच बजारमा चर्को प्रतिस्पर्धा हुने गरेको छ । त्यसो त उपभोक्ताले पनि प्रतिस्पर्धात्मक बजारले गर्दा सस्तो, गुणस्तरीय र सबै स्थानमा सेवा पाएका छन् । सहरमा मात्रै नभएर चिसो पेय पदार्थ देशका हरेक कुनाकाप्चासम्म पुगेको छ । सवारी साधान पुग्ने ठाँउमा सहजै पुग्ने यी पेय पदार्थ बोकेर पनि सवारी साधान नपुग्ने ठाउँमा पुग्ने गरेको छ । चिसो पेयको बजार हिमाल, पहाड तराईसम्म नै व्यापक रूपमा फैलिइरहको छ ।

विशेष गरी चिसो पेय पदार्थले चाडबाड र गर्मी समयको लागि दृष्ट्रिगत गरेर नयाँ उत्पादन ल्याउने, बजार रणनीति नयाँ प्रयोग गर्ने र स्कीम ल्याउने पनि गरेका छन् । कम प्रयोग हुने जाडो समयमा यस्ता पदार्थले आफ्नो बजार रणनीति बनाउने र उत्पादन गरेर स्टोर गर्ने गरेका छन् । जब गर्मी मौसम सुरु हुन्छ तब बजारमा धमाधम पठाउने पनि गर्छन । चिसोको बजार उपत्यका र बाहिरका सहर तथा हरेक गाँउ र ठाँउ हुन । तुलनात्मक रूपमा काठमाडौंमा धेरे जनसंख्या रहेको, खर्च गर्ने क्षमता बढी भएको र प्रयोग पनि धेरै हुने भएकोले कुनै पनि चिसोको ३० प्रतिशत बजार हिस्सा काठमाडौं उपत्यका नै हुने गरको छ ।

आफ्नो बलियो बजार हिस्सा बनाउँन सफल कोकाकोलाका अनुसार बैशाखदेखि असारसम्मको व्यापार चिसो पेय पदार्थको प्रमुख मौसम हो । जति धेरै गर्मी मौसम बढ्दै जान्छ , उति नै चिसो पेय पदार्थको खपत पनि बढ्ने गर्छ । सडक पहुँच सहजै भएको ठाँउमा प्रायः उस्तै मूल्य हुन्छ भने बोकेर लाने ठाउँमा अलि बढी शुल्क पर्ने भएपनि सबैतिर उपलब्ध भने हुने गरेको छ ।

प्रमुख बजार हिस्सा ओगट्दै कोकाकोला

कोकका अनुसार लामो समयसम्मको सेवा र अन्तर्राष्ट्रिय ब्राण्ड भएकोले बजारमा नयाँ अनुसन्धान गर्न र कुनै रणनीति बनाउन नै आवश्यक छैन । कुनै गतिविधि भइरहेको छ भन्नको लागि बेलाबेलामा स्कीम चलाउनेअभियान पनि हुने गरेको कोकाकोला कम्पनीका एक अधिकारीले बताए ।

कोकाकोलाले गत वर्ष सञ्चालन गरेको मम उत्सव, आमा, दिदी, साथी, परिवारको अभियान यो वर्ष पनि चालू रहेको छ । हरेक वर्ष नयाँ स्कीम आउँछ नै भन्ने त छैन । तर, पनि यसले आवश्यकता अनुसार अभियान सार्वजनिक गर्ने गरेको पनि कोकाकोलाले जानकारी दिएको छ । चिसो भनेकै कोकाकाला, खाजा जे होला चाहिन्छ कोकाकोला जस्तो प्रवद्र्धनात्मक अभियानले पनि निकै राम्रो प्रभाव परेको दाबी कोकाकोलाका एक बजार निर्देशकले बताए ।

नेपालमा विदेशी ब्राण्ड भित्र्याउँदा कोकाकोला तथा पेप्सीले प्रति बोतलकै दरमा रोयल्टी पनि तिर्नुपर्छ । यस्तो रोयल्टी सबै प्रकारको विदेशी ब्राण्डको पेय पदार्थमा सम्बन्धित कम्पनीतले तिर्दै आएको राष्ट्रिय योजना आयोगका कार्यक्रम निर्देशक चित्राङ्गत बरालले बताउनुभयो । उहाँका अनुसार कोका तथा पेप्पीमा यस्तो शुल्क विदेशी ब्राण्डका मदिराको तुलनामा कम हुने गरेको भएपनि नेपालबाट बाहिरीने यस्तो शुल्क भने उल्लेख्य नै हुने गरेको छ ।

किन खपत बढ्छ चिसो पेय पदार्थको ?

गर्मीको समयमा सबैभन्दा बढी खपत हुने बस्तुमा चिसो पेयपदार्थ पहिलो नम्बरमा आउँछ । सफ्ट ड्रिङक्स, इनर्जी ड्रिङक्स, बियर, प्रशोधित पानीसहितको चिसोको प्रयोग गर्मी मौसममा अधिक हुने गरेको छ । गर्मीयाममा हुने अल्छी र आलस्यता हटाउन, तनाबमा हुने कामलाई रिफ्रेश गर्न तथा खानाको पाचन प्रक्रिया सहज बनाउन पनि चिसो पेय पदार्थको प्रयोग हुने भएकोले बजारमा यसको खपत बढेको हो ।

हल्क पेय पदार्थको रूपमाप्रयोग हुने चिसो गर्मीमा तीर्खा मोटाउने उत्कृष्ट विकल्प पनि हो । नेपालमा बोटलर्स नेपाल, बरुण वेभरेज, डाबर नेपाल, चौधरी ग्रुप, दुगड फूड एण्ड वेभरेजलगायतका कम्पनीबाट चिसो पदार्थको उत्पादन विक्री वितरण भइरहेको छ । यस्ता पेय पदार्थमा प्रचलित भएका कोकाकोला, फ्यान्टा, मिरिन्डा, पेप्सी, ड्यु, सेभेन अप, स्लाइस, स्प्राइट, रियल जुस, रियो, फ्रुटीसहितका हल्का पेय पदार्थ रहेको छन् । यी पेय पदार्थमा पिँउदा गुलियो स्वादमा हुने भएपनि शरिरमा खासै हानी गर्ने पदार्थ भने हुँदैन ।