पशुपति र बागमती सम्बन्ध

पशुपति : पशुपतिद्वारा समस्त लोक र सबैलोकमा सबै प्राणी उत्पत्ति र विलय भइरहेको छ । जीवात्माहरूलाई मुक्त गर्ने एकमात्र मोचक पशुपति नै हो ।
गंगा : गंगा सदा सेवन गर्नु पर्दछ । तीनले भोग र मोक्ष प्रदान गर्नेछिन् । उत्तम गतिको खोज गर्ने प्राणीहरूका लागि गंगा नै सर्वोत्तम गति हो ।

पशुपति महात्म्यमा उल्लेख भएअनुसार सत्य युगमा भगवान् ब्रह्माजीलाई जगत् सृष्टि कला र रचना गर्ने इच्छा प्रकट भयो । तर उहाँमा सृष्टि कला र रचना गर्ने अध्यात्म ज्ञान प्रकट हुन सकेन । जगत् सृष्टि ज्ञान प्राप्तिको लागि ब्रह्माजी शिवपुरी पर्वतमा गएर भगवान् सदा-शिवको अन्तरआत्मामा निरन्तर ध्यान गर्न लाग्नुभयो ।

पूर्ण ध्यानस्तको अवस्थामा भगवान् सदा-शिवब्रह्माजी प्रकट हुनुभयो । ब्रह्माजीको जगत् सृष्टि र रचना गर्ने इच्छा देखेर सदा-शिव जोड-जोडले हाँस्न थाल्नुभयो । हाँस्दा उहाँको नाभिमण्डलमा रहेको जलको छिटा मुखबाट बाहिर निस्कियो । त्यो जलको छिटा जमिनमा पर्नासाथ नदीको आकारमा वहन लाग्यो । यस्तो अवस्थामा ब्रह्माजीको आँखा खुल्छ र ध्यान पूर्ण हुन्छ । त्यहीबेला जगत् सृष्टि र कलाको ज्ञान पनि प्राप्त हुन्छ ।

आफ्नो तपःस्थलको छेउमा गंगा बगेको र सदा-शिव अगाडि प्रसन्न मुद्रामा उभिएको देख्दा ब्रह्माजी अति प्रसन्न हुनुभयो । यस्तो अवस्थामा तत्काल भगवान् विष्णु आफ्नो गणसहित त्यहाँ सवारी हुनुभयो । यसरी नै सम्पूर्ण ऋषिगण अन्य तपस्वीहरू त्यस स्थानमा पाल्नुभयो । सम्पूर्ण गंगाहरू पनि त्यस स्थानमा आउनुभयो । शिवगंगाको दर्शन गर्नुभयो ।

त्यस स्थानमा सम्पूर्ण देवता, ऋषिगण, गंगाहरूको अति सुन्दर भेट र मिलन देखेर भगवान् सदा-शिवले प्रसन्न हुँदै भन्नुभयो, ‘हे गंगे तिम्रो नामकरण शिवगंगा हो, फेरि तिमी मेरो मुखारबिन्दुबाट उत्पन्न भएको हुँदा तिम्रो नाम बागमती भनी विश्वमा प्रख्यात हुनेछौ । तिमी यस स्थानमा ३३ हजार वर्षसम्म रहेर पुनः स्वगंगा हुनेछौ । तिमी मेरो आदिशक्ति भएका कारण देवता, मुनष्य र असुरलाई मुक्ति दिन सक्नेछौ’ भन्दै आशीर्वाद दिनुभयो । भगवान् सदा-शिव नरसिंह स्वरूपमा यस स्थानमा निवास भएको विश्वास छ ।

पूर्ण ध्यानस्तको अवस्थामा भगवान् सदा-शिवब्रह्माजी प्रकट हुनुभयो । ब्रह्माजीको जगत् सृष्टि र रचना गर्ने इच्छा देखेर सदा-शिव जोड-जोडले हाँस्न थाल्नुभयो ।

जो मानिस श्रद्धापूर्वक बागमतीमा स्नान गर्ला उसको पाप र रोगहरू हरण हुनेछ । यस्तो दिन वैशाख १ गते थियो । अहिले पनि प्रत्येक वैशाख १ गते यस स्थानमा ठूलो संख्यामा भक्तहरूले स्नान, पूजा, जप, होम आदि पवित्र कार्य गर्दछन् । तर यहाँको पानी अहिले सुद्ध नहुँदा यसमा अवरोध परिरहेको छ । यस स्थानमा प्रद्युम्न र चन्द्रप्रभाले तपस्या गरेको उल्लेख पाइन्छ । बूढानीलकण्ठ मन्दिरको उत्तरतर्फ रहेको २७ सय मिटर उचाइमा देखिने पर्वत शिवपुरी हो । शिवपुरीमा भगवान् सदा-शिवले तपस्या गर्नु भएकोले त्यहाँ सद्रुद्रेश्वर महादेवको ठूलो ढुंगो छ । यो क्षेत्रमा नेपाली र विदेशीले भ्रमण गर्छन् । शिवपुरीको चुचुरोबाट चारै दिशातिर हिमालयको दर्शन गर्न सकिन्छ । हिमालयको दर्शन गर्नाले पाप र रोगहरू नष्ट हुन्छन् । यसै क्षेत्रबाट बगेर आएको जल सुन्दरीजल हुँदै काठमाडौंवासीहरूले पिउने गर्दछन् ।

पशुपति महात्म्यका अनुसार यसरी बागमतीको उत्पत्ति भएपछि पशुपति क्षेत्रको उत्पत्ति भएको हो । पशुपति परमेश्वरलाई बागमतीको जलले स्नान गराइन्छ । अति रुद्र पशुपति (परमेश्वर) लाई हाल बागमतीको गंगाजलले स्नान गरिँदैन । बागमती गंगामा विविध कारणले प्रदूषण बढ्दै गएकाले जल नचढेको हो । जो मुनष्यले श्रद्धाले गंगा-गंगा भनेर पुकार गर्दछ, उसको जन्म-जन्मान्तरको पाप र रोगहरू हरण हुन्छ । नेपाल विश्वकै गंगाको देश हो । विश्वका मानिस जलको मूलस्रोत हिमालयको दर्शन गर्न आउँछन् र पुण्य प्राप्त गर्दछन् ।