बढ्दो भ्रष्टाचार र दण्डहीनता !

पैसाको महिमा नेपालमा अपरम्पार छ । तपाईंसँग पैसा छ र खर्च गर्न सक्नु हुन्छ भने तपाईंका वरिपरि 'बत्ती बाल्दै' घुम्नेहरू थुप्रै हुन्छन् । तपार्इं जतिसुकै घुस्याहा भए पनि प्रशस्ति लेख्ने वा चाकडीमा झुम्नेका लाइन पनि लामै हुन्छन् । पैसा चाहिन्छ नै, हाम्रो दैनिक जीवनमा । पैसा नभई के हुन्छ र ? तर अरूलाई दुःख दिएर, झुक्याएर, मारेर तपाईंले पैसा कमाउनुभयो भने आफूले गलत गर्दैछु भन्ने बुझ्नुपर्छ । तर नेपालमा कसैलाई नमारी अथवा घूस नखाई अथवा जनतालाई घूस दिन बाध्य नपारी शुद्ध हिसाबले पैसा कमाउन सक्नु हुन्न । दशा लागेको छ भने कुनै बेला चूडामणि शर्मारूपी खाल्डामा जाकिनु हुन्छ ।

नेपालमा ठूलो भ्रष्टाचार छ र यो भ्रष्टाचार संस्थागत भइसक्यो । सरकारी कार्यालय, अड्डा-अदालत अथवा जनताको सरोकार भएका ठाउँमा र भन्सारमा घूसले महत्वपूर्ण काम गर्छ । अहिले त नेपालमा घूस नखुवाई केही काम हुन्न भन्ने कुरा विदेशीलाई पनि थाहा भइसकेको छ । त्यसैले त मन्त्री, सचिव, निर्देशकलाई भेट्न जाँदा ठूलै चीज अथवा पोको बोकेर जान्छन् मानिसहरू । म सम्झन्छु- गोरखापत्र, टेलिभिजनमा काम गर्दा चाडपर्वमा दूतावासबाट 'स्तरीय ब्रान्डका बोतल आउँथे । अचेल आफू त्यस्तो पदमा नरहेकाले कसैले सम्झदैनन् । सायद अरूकहाँ पुग्नुपर्छ । यस्ता उपहार पनि घूस नै हुन् ।

मेरो भन्नुको अर्थ नेपालमा भ्रष्टाचार संस्थागत भइसकेको छ । नेपालमा कहिलेदेखि भ्रष्टाचार सुरु भयो भन्ने इतिहास त्यति थाहा छैन । तर नेपालको एकीकरण गर्ने पृथ्वीनारायणको पालामा पनि घूस दिने चलन थियो भन्ने उनकै उपदेशमा पनि 'घूस लिन्या र दिन्या, दुवै देशका शत्रु हुन्' भन्ने लेखिएकाले स्पष्ट हुन्छ । घूस लिने र दिने दुवैलाई त्यसबेला देशको शत्रु मानिन्थ्यो । तर अहिले त उनीहरूलाई महान् व्यक्ति मानिन्छ ।

माथिमा प्रधानमन्त्रीदेखि तलमा पिउनसम्म मुछिने घूसकाण्डहरू नेपालमा धेरै भएका छन्, तर कारबाही कसले गर्ने ?

सरकारले आफ्ना कर्मचारीलाई खान, बस्न, छोराछोरी पढाउन, बिरामी पर्दा औषधी गर्न र अन्य मनोरञ्जन र लत्ताकपडामा कति लाग्छ भन्ने हिसाब गरेर तलब दिँदैन । अनि त कर्मचारीले चोरेर खाने घूसै हो । जनताले पनि यो कुरा बुझेका छन्, त्यसैले घूस दिन पछि पर्दैनन् । तिनलाई त काम भए भइहाल्यो । त्यसैले घूस हाम्रो संस्कृति, परम्परा र धर्म पनि हो ।

त्यसैले अहिले कुनै पनि सरकारी कार्यालय अड्डा-अदालत होस् या माननीय प्रधानमन्त्रीलगायत मन्त्रीहरू, सचिवहरूलाई केही काम पट्याउन जाँदा खल्तीमा घूसको लागि भनेर काम हेरी लाख र करोडसम्म लिएर जानुपर्छ भन्ने कुरा गर्छन् भुक्तभोगीहरू । घूसको रकमले कसरी फड्को मार्‍यो भन्ने कुरा त हालैको कर फछ्र्योट आयोगका सदस्यसचिव चूडामणि शर्माको भ्रष्टाचार प्रकरणले नै देखाइसक्यो ।

उनले ठूलै मालदार विभाग पाएकाले एकैचोटि २३ अर्ब रुपैयाँको घूस कुम्ल्याइसकेछन् । त्यो पनि १५० वटा फायल हेर्दा, त्यति देखिएको रे ! अझै हजारौं फायलबाट कति खर्ब निस्कने हो । तर एउटा कुरा शर्मा घूस खाएर पनि कांग्रेस, एमाले र माओवादीका जति प्रधानमन्त्री भएका छन्, तिनीसँग अत्यन्तै निकट र प्रिय पात्र थिए भन्छन् । यति धेरै रकमको घूस काण्ड सायद नेपालमा पहिलोपल्ट देखिएको हो ।

धादिङको एउटा सामान्य परिवारमा जन्मिएका चूडामणि सज्जन, आदर्शवान् र कसैलाई 'हुन्न' नभन्ने र कसैसँग पनि नरिसाउने व्यक्ति थिए भन्छन, अहिले । भावीले पनि उनलाई छैटीमा निधारमा 'तँ जहिले पनि कमाउ अथवा मालदार अड्डामा जागिर खाएस् भनेर लेखेका रहेछन् क्यारे । नत्र हामी पनि अर्बौंको घूस खान्थ्यैाँ होला, हाम्रा निधारमा त 'तैले दुःख पाएस्' भनेर लेखिदिएछन् भावीले कहाँ पाउनु २३ अर्ब !

उनको कमाउने अर्को धन्दा पनि रहेछ- उनी पाठ्यपुस्तक पनि लेख्ता रहेछन् । उनी लोकसेवाको परीक्षा तयारी गर्नेहरूलाई तालिम दिँदा रहेछन् । पुस्तक लेखन पनि उनको व्यक्तित्वको अर्को पाटो रहेछ भन्ने उनले २३ करोड त मैले पुस्तक बेचेर पनि कमाएको हुँ भन्ने बयान पढ्न पाउँदा मेरा दाजु डा. तारानाथ शर्माले २५० भन्दा बढी पुस्तक र १७ सयभन्दा बढी लेखहरू लेख्दा पनि एक लाख पनि कमाएका छैनन् ! सायद चूडामणिको पुर्पुरो बलियो भएर होला । नेपालमा ठाउँमा पुगेर शक्ति प्रयोग गर्न सके जे गर्न र भन्न पनि सकिने रहेछ । त्यसैले त ठूलाबडालाई कानुन लाग्दैन नेपालमा भनिन्छ ।

यति ठूलो रकम हात पारेपछि उनकी श्रीमतीले महँगो गाडी हाँक्नु, अत्याधुनिक गाडीबाटै घरको गेट पुगेपछि रिमोटबाटै घरकै दैलो आफैं खोलिने (जुन हल्लामा आएका छन्) मलाई ठूलो कुरा लागेन । भाग्यले अर्बपति पति भेटेपछि कसले गर्दैन होला । हुन त चूडामणि सुरुमा पुरानो बानेश्वर हाइटमा भाडाको घरमा बस्थे रे । अहिले हाम्रो टोलमा हल्ला छ— हाम्रै टोलका मान्छे भ्रष्टाचार बढी गर्दा रहेछन् भन्दै शर्मा र अन्य भ्रष्टाचारीको नाम लिन्छन् । अहिले उनको आलिशान भवन छ रे !

तर मलाई एउटा कुरामा अझै चित्त बुझेको छैन । यतिविघ्न घूस के उनी एक्लैले हसुरेका होलान् त ? यसमा अरूको संलग्नता पनि पक्कै छ र सहयोग पनि छ । त्यसबेलाका अर्थमन्त्री रामशरण महत भागे रे भन्ने हल्ला पनि काठमाडौंमा आयो । उनले आफू संलग्न भएको प्रमाणित गर्न चुनौती पनि दिइसकेका छन् । फाइल स्वीकृत गर्ने त 'मन्त्री' नै हुन् । यो हल्ला मात्र हो कि यसमा केही सत्यता पनि छ, यसको सोधखोज अनुसन्धान हुनुपर्ने होइन र ? चूडामणि एक्लैले त्यत्रो घूस पचाउन सक्छन् र ? अरूको पनि सहयोग पक्का छ । तिनलाई कारबाहीको दायरामा ल्याउनु पर्दैन ? माथिमा प्रधानमन्त्रीदेखि तलमा पिउनसम्म मुछिने यस्ता घूसकाण्ड नेपालमा धेरै भएका छन्, तर कारबाही कसले गर्ने ? खासगरी नेपालमा राजनीतिक भ्रष्टाचार खोतल्ने हो भने धेरै थाहा पाइन्छ । तर गर्ने कसले ?

एनसेलले यति रकम तिर्‍यो भनेर आउनेबित्तिकै हामी त्यस्ता गलत कार्य या त्यो लुकाउनेलाई कारबाही गर्दैनौं । अख्तियार त छ, तर एउटालाई समात्नेबित्तिकै अरू किन खोज्ने ? ठूला माछा खोजे आफैंलाई खाइदिन्छ । अख्तियारका अहिलेको प्रमुख पनि केही समय करमा थिए भन्छन् । उनले कारबाही गर्नुपर्ने हो नि ! एकजनालाई समातेपछि अरू सहायकहरूलाई छोडिदिने 'दण्डहीनता' कै कारण नेपाल संसारका भ्रष्ट मुलुकको सूचीमा माथिल्लै लाइनमा पर्ने गरेको हो । अहिले राजनीतिक दलको हिसाब-किताब राम्ररी खोतल्ने हो पनि कति रकम बाहिरबाट आएका छन् भन्ने स्पष्ट हुन्छ । अहिले नेपालमा आफ्नो पाराको शासनशैली ल्याउन युरोपले नेपालका ठूला नेता, ठूला पत्रपत्रिका र प्रभावशाली व्यक्तिलाई पैसा खुवाउँदैछ भन्ने चर्चा पनि छ ।

नेपालमा जसरी काम भइरहछ, त्यसलाई हेर्दा यो हल्लालाई त्यसै अस्वीकार गर्न पनि मिल्दैन । हामी गरिब छौं, तर हाम्रा आलिसान बंगला छन्, कयौं तले भवन छन्, हामी मर्सिडिज र बीएमडब्लू चढ्छौं । बेलुका ठूला होटेलतिर जाने हो भने यो धन्दा कसरी अघि बढिरहेको छ भन्ने स्पष्ट देख्न सकिन्छ।

सरकार स्वयं भ्रष्टाचारमा लिप्त भएको मुलुकमा भ्रष्टाचार निवारण सरकारबाट या उसले गठित आयोगबाट हुन्छ भन्नु कुकुरलाई मासु पैँचो दिनुजस्तै हुन्छ । त्यसैले जनस्तरबाट कुनै उपाय निकाल्न सक्यो भने हो । होइन भने भ्रष्टाचार निवारण अनुसन्धान आयोगले त ठूलालाई छुनै सक्तैन । ठूलालाई नछोई खाने माछा पत्ता लाग्दैन । बरु एउटा काम गर्न सकिन्छ- चूडामणिलाई फकाएर उहाँबाट भ्रष्ट व्यक्तिका नाम पत्ता लाएर प्रकाशन गर्ने हो भने ठूला माछा अगाडि आउँछन् र तिनलाई उचित दण्ड दिन सक्ने कानुन पनि हुनुपर्छ, होइन भने भ्रष्टाचार नेपालमा घट्तैन, बढ्दै जान्छ- यस प्रकारको राजनीतिक व्यवस्थामा ! किनभने राजनीतिक दललाई पार्टी सञ्चालनमा धेरै खर्च हुन्छ, त्यो कहाँबाट ल्याउने ? घूसबाटै हो आउने ।

नेपालमा राजनीतिक, ठेक्कापट्टामा र ठूला कामको टेन्डरमा कमिसनको रूपमा प्राप्त हुने पैसाले नै त चलेका छन्- राजनीतिक दलहरू र ठूलाबडा भनाउँदा । यसको एक ज्वलन्त उदाहरण चूडामणि हुन् । उनीसित काम गर्नेहरूलाई नंग्याउन नसकी नेपालबाट भ्रष्टाचार उन्मूलन हुन्छ भनेर चिताउनु एउटा हास्यव्यंग्य कार्यक्रम हेरेजस्तै हो ।