धन्न कुस्ती खेल्छन् विचरा पहलवान (फोटो फिचर)
भैरहवाः सरकारी बेवास्तामा परेको कुस्ती खेलप्रति तराई–मधेसका युवाको प्रेम भने झाँगिदो छ । रुपन्देहीका कुस्ती प्रेमीहरू यसलाई जोगाउन आफैँ सक्रिय भएका छन् । मधेसमा औधी रुचाइएको यो खेलप्रति स्थानीय युवा र अगुवाले चासो लिएपछि बिस्तारै लोकप्रियता बढ्दै छ ।
रुपन्देहीको सिलौटिया मेला, पोखरभिण्डीपछि यसै वर्ष छोटाकी रामनगरको मझौलीमा भइरहेको अन्तर्राष्ट्रियस्तरको प्रतियोगिताले कुस्ती त जोगाएकै छ, साथै यो खेलप्रति युवाहरू पनि दिनदिनै आकर्षित हुँदै छन् । मधेसमा मनोरञ्जनका साथै स्वास्थ्यको लागि कुस्ती खेल उत्तम मानिन्छ ।
एउटा पहलवानको इरानी दाउ र धोबी पछाड दाउले अर्को पहलवानलाई पछार्दा दर्शकदीर्घामा देखिने जोस हेर्न लायक हुन्छ । मझौलीमा भइरहेको कुस्ती हेर्न रुपन्देहीको मर्चवार, नवलपरासी र भारतका कतिपय स्थानबाट समेत दर्शकको घुइँचो लागेको छ ।
सधैँ सरकारको हेला
नेपालमै अत्यधिक रुचाइएको यो खेल सरकारी उदाशीनताले लोप हुन लागेपछि स्थानीयले आफ्नै पहलमा प्रतियोगिता आयोजना गर्न थालेका हुन् ।
भारतीय पहलवानहरूले मात्र नेपालमा कु्स्ती खेल्ने गरेपछि यो खेलको लागि केही गर्ने उद्धेश्यसहित रुपन्देहीको मझौलीका देवेन्द्र पाण्डे र जय प्रकाश यादव लगायतयले स्थानीय सहयोगमै कुस्ती प्रतियोगिता आयोजना गरिरहेका छन् ।
खेलाडीकै प्रयासमा टिक्दै कुस्ती
उनीहरूकै प्रयासमा अहिले नेपाली कुस्ती यस क्षेत्रमा टिकेको छ । नेपालमै कुस्ती हुन थालेपछि यहाँ खेलाडी उत्पादन हुन थालेका छन् भने खेलाडीको आकर्षण पनि बढिरहेको छ ।
अहिले नेपालमा बाबा केशवदास, बैजनाथ पहलवान, रुपन्देहीका राजेन्द्र सिंह, धमेन्द्र पहलवान, दाङ्गका शङ्कर थापा लगायत १२ जना बढी पहलवानहरू कुस्ती भारतसम्म जाने गरेका छन् । राजेन्द्र पहलवान र बैजनाथ पहलवान नेपालकै स्वर्ण पदक विजेता हुन् भने बाबा केशवदास अन्तर्राष्ट्रिय हुने कुस्ती प्रतियोगिताको लागि नेपालबाट प्रतिनिधित्व गर्छन् ।
पलायन पनि उस्तै
खानपिनमा विशेष ध्यान दिने कुस्ती खेलाडीहरूको नियमित आयस्रोत नहुँदा नयाँ पहलवानहरू यो खेलमा आउन चाहँदैनन् भने अनुभवीहरू
पनि विस्थापित हुने अवस्थामा छन् । दर्शक र आयोजकले दिएको पुरस्कार मात्रै खेलाडीको आम्दानीको श्रोत हो ।
भारतमा गएर अभ्यास
‘नेपालमा त कुस्तीका लागि आवश्यक खेलमैदान “अखाडा” समेत छैन । भारतको अयोध्यामा गएर अभ्यास गर्नुपरेको छड, कुस्तीका उदीयमान खेलाडी रुपन्देही ओम सतियाका धर्मेन्द्र पहलवान भन्छन्, ‘पहलवाननलाई सरकारले हेपेको छ । अभ्यासमा सरकारले हामीलाई खाने खुराक समेत दिन सक्दैन, बस्ने सुविधा र अभ्यास त धेरै परको कुरा हो ।’
यसै गरी नेपालका लागि १० भन्दा बढी स्वर्ण पदक जितिसकेका रुपन्देही मर्चवारकार राजेन्द्र सिंह पहलवानको गुनासो पनि बैजनाथसँग मिल्दोजुल्दो छ । ‘महिलाको श्रृंगार गहना भए जस्तै देशको श्रृंगार खेलाडी हुन्’, उनी भन्छन्, ‘खेलाडीको संरक्षण गर्न सरकारले ध्यान दिनुपर्छ । युवाहरूलाई कुलतबाट जोगाउने सशक्त माध्यम खेलकुद हो भन्ने सरकारले बुझ्न सकेको छैन ।’
न खुराक न अखाडा
रुपन्देहीमै कुस्तीको राम्रो सम्भावना छ । यहाँ राष्ट्रिय र अन्तराष्ट्रियस्तरका प्रशिक्षक समेत छन् , सरकारले उनीहरूलाई परिचालन गर्नुपर्ने खेलाडीहरू बताउँछन् ।
पहलवानहरूलाई सरकारले नियमित आयको व्यवस्था गर्नुपर्ने उनको माग छ । राष्ट्रिय–अन्तर्राष्ट्रिय प्रतियोगिताको बेला मात्र सरकारले केही महिनाका लागि भत्ता दिने गरेको छ । अन्य समयमा केही नदिँदा पहलवानले चाहिने खुराक समेत खान पाउँदैनन् ।
खेलाडी सबै बेरोजगार
नेपालबाट खेलेर दर्जनौँ स्वर्ण पदक ल्याएका अन्तर्राष्ट्रिय खेलाडी बाबा केशव दास पहलवानसँग पनि यी खेलाडीको जस्तै पीडा छ । सरकारले कुस्ती खेलाडीलाई उत्प्रेरित गर्न नसकेको उनको आरोप छ । भारतमा कुस्ती खेलमा राम्रो गर्नेलाई सरकारी निकायले जागिरका लागि खोसाखोस गर्ने गरेका छन् ।
त्यहाँका पहलवानलाई खानादेखि अभ्यास तथा अन्य सबै व्यवस्था सरकारी निकायले गरेको हुन्छ । त्यस कारण भारतका पहलवानहरु ढुक्क भएर कुस्तीमा लागेका छन् । नेपालमा भने अवस्था उल्टो रहेको उनले बताए ।
आफ्नै अखाडा चलाइरहेका केशवदासले सरकारबाट कुनै सहयोग नपाएको बताए । कुस्ती खेलाडीहरू शारीरिक रूपमा बलियो भएकोले सरकारले सेना प्रहरीमा लिए अपराध नियन्त्रणमा सहयोग पुग्ने उनको दाबी छ ।
नेपालको तराईमा प्राचीन समयदेखि खेलिँदै आएको कुस्ती बाबा केशवदास जस्ता केही पहलवानले गर्दा मात्र धानिएको छ । तर सरकारले भने कुस्ती जोगाउन चासो समेत दिएको छैन ।
प्राचीन खेल जोगाउनै गाह्रो
रुपन्देही कुस्ती सङ्घका अध्यक्ष रामचन्द्र ठाकुरले मझौलीमा जस्तै अन्य क्षेत्रमा पनि कुस्तीको आयोजना गरी यसप्रति खेलाडीलाई आकर्षित गर्ने योजना रहेको बताए । तर राष्ट्रिय खेलकुद परिषद् र खेलकुद विकास समितिको उदाशीनताका कारण खुम्चिएर बस्नु परेको गुनासो उनले गरे ।
शुक्रवार मझौलीमा आयोजित कुस्ती हेर्न भारतीय कुस्ती सङ्घका राष्ट्रिय अध्यक्ष रामआश्रे पहलवान समेत आए । ‘पौराणिक कालदेखि खेलिँदै आएको कुस्तीले युवालाई स्वस्थ त बनाउँछ नैड, उनले भने, ‘उनीहरूलाई कुलतबाट फस्न पनि यसले जोगाउँछ । भारतमा मात्रै व्यवस्थित रूपमा कुस्ती हुन्छ । नेपालमा पनि यसको सरकारबाटै संरक्षण हुनुपर्छ ।
प्रतिक्रिया दिनुहोस !
