अर्थमन्त्रालय अहिले आगामी आर्थिक वर्षको बजेट निर्माणको अन्तिम चरणमा छ । निर्वाचनपछि बनेको बहुमतको सरकारले ल्याउन थालेको पहिलो बजेट भएका कारण यसमा सबैको चासो पर्नु अस्वाभाविक होइन । यो चासोका पछाडिको अर्को कारण अर्थमन्त्री डा. युवराज खतिवडाको उपस्थिति पनि हो । यसअघि नेपाल राष्ट्र बैंकको गभर्नर र राष्ट्रिय योजना आयोगको उपाध्यक्ष भइसकेका कारण पनि उनले प्रस्तुत गर्ने बजेटमा चासो बढेको हो । अर्थमन्त्रालय सम्हालेलगत्तै जारी गरेको श्वेतपत्रमा अर्थतन्त्रका सबै पाटा नकारात्मक भनी तथ्यांक प्रस्तुत गरेका कारण पनि आफैंले निराशाजनक बताएको अर्थतन्त्रलाई आशावादी बनाउन उनले कस्तो बजेट बनाउलान् ? आम चासो बनेको छ ।
बजेटसँग विभिन्न क्षेत्रको चासो मात्र नभई स्वार्थ पनि जोडिएको हुन्छ । ती चासो र स्वार्थ पूरा गर्न बजेट कनिका छराइ हुने गरेको छ । दूरगामी प्रभाव पार्ने कार्यक्रममा भन्दा पनि सस्तो लोकप्रियताका लागि बजेट विनियोजन गरिने पुरानो परम्परा भइआएको छ । त्यसैले आर्थिक वर्षको सुरुमा देखिने उत्साह केही समयपछि विस्तारै निराशामा परिणत हुने गरेको उदाहरण प्रशस्त छन् ।
पछिल्ला वर्षमा सबैभन्दा ठूलो चुनौतीका रूपमा पुँजीगत खर्च रहेको छ । सरकारले जति प्रयास गर्दा पनि आर्थिक वर्ष सकिनै थाल्दा ठूलो मात्रामा हुने पुँजीगत खर्च नियन्त्रण गर्न सकेको छैन । आर्थिक वर्षको सुरुवातमै विकास निर्माणको काम अगाडि बढाउन नसकेका कारण आर्थिक वर्षको अन्तिममा पैसाको रोपाइँ हुने गरेको छ । यसरी भएका विकास निर्माणका काम दिगो नहुने समस्या मात्र छैन, पैसा सक्ने काममा मात्र सीमित भएका धेरै उदाहरण छन् । अर्कोतर्फ ठूला आयोजनामा गरिएको विनियोजनको समेत सन्तोषपूर्ण नतिजा आउन सकेको छैन । जसले गर्दा पुँजीगत खर्च सबै नहुने समस्यासमेत देखिँदै आएको छ ।
बजेटले जनताको अपेक्षा पूरा गर्नुपर्छ । यसो भन्दैमा हरेकको आँगन सफा गर्ने काम बजेटले गर्न सक्दैन । यस्तो सोच राखेर बजेट निर्माण गर्नु पनि हुँदैन । अहिलेको सबैभन्दा ठूलो आवश्यकता ठूला पूर्वाधारका आयोजना अगाडि बढाउनु हो । समृद्ध नेपालको अभियानका लागि पूर्वाधार क्षेत्रमा लगानी बढाउन आवश्यक छ । स्थानीय तह र प्रदेशमा दिने अनुदानका कारण समेत बजेटमा थप भार पर्ने देखिन्छ । दुई तहका सरकारलाई एकमुष्ट रूपमा दिइने अनुदानको अंश बजेटको एकचौथाइको हाराहारीमा रहेको छ । स्रोत पहिचान नभईकन बजेट ल्याउनु हँदैन भनेर अर्थमन्त्री डा. खतिवडाले सार्वजनिक रूपमा अभिव्यक्ति दिइसकेका छन् । उनको यस्तो अभिव्यक्तिले पनि ठूलो आकारको बजेट निर्माणमा समस्या आएको देखिन्छ । अर्कोतर्फ अर्थमन्त्रालय अहिलेसम्म आम्दानीको स्रोतबाट केकति आम्दानी लिन सकिन्छ भन्ने विषयमा प्रस्ट हुन सकेको छैन । बजेट घोषणाको मिति नजिकिँदै गर्दा आम्दानीमा कति लचिलो हुन सकिन्छ, त्यही अनुपातमा बजेटले जनआकांक्षा सम्बोधन गर्न सक्ने देखिन्छ ।
बजेट आउने दिन नजिकिँदै गर्दा पनि अर्थ मन्त्रालयले अहिलेसम्म आगामी आर्थिक वर्षको राजस्व लक्ष्य निर्धारण गर्न सकेको छैन । अर्थमन्त्री डा. युवराज खतिवडाले तीनवटा गोप्य समूह बनाएर कहाँकहाँ राजस्व बढाउन सकिन्छ भन्ने विषयमा अध्ययन गर्न लगाएका छन् । दर र दायरा बढाउन सक्ने क्षेत्रको अध्ययन तीव्र पारेको छ । राजस्वका दायरा बढाउने, चुहावट नियन्त्रण गर्ने, प्रशासनिक संयन्त्रलाई चुस्तदुरुस्त बनाउने, सरकारी खर्चको काम र राजस्व परिचालनलाई प्रभावकारी बनाउने हो । आगामी बजेट पूर्ववर्ती बजेटजस्तो कनिका छराइभन्दा विकास र समृद्धिको गोरेटो कोर्ने ठोस कदम बनोस् भन्ने जनआकांक्षा हो ।
प्रतिक्रिया दिनुहोस !
