गोरखा : उत्तरी गोर्खामा गुरुङ र घले समुदायबीच भाषा विवादले चर्को रुप लिएको छ । तमु समाजको सहयोगमा बेब्स क्रिएसन प्रालिले दुई महिना लगाएर उत्तरी गोरखाका विभिन्न क्षेत्रमा चलचित्र ‘फुङ’ छायांकन गरी प्रदर्शनको तयारीमा जुटेको थियो । चलचित्रलाई ‘उत्तरी गोरखाको गुरुङ भाषाको पहिलो चलचित्र’ भनेर प्रचार गरिएको थियो । असार २ गते रिलिज गर्ने भनिएको यस चलचित्रका बारेमा घले समाज (लिःल फङ)ले ‘घलेभाषा’लाई ‘गुरुङभाषा’ भनिएको, भाषामाथि हस्तक्षेप गरिएको भन्दै सञ्चार तथा सूचना प्रविधी मन्त्रालयमा उजुरी दिएपछि विवाद सतहमा आएको हो ।
सञ्चार तथा सुचना प्रविधी मन्त्री गोकुलप्रसाद बास्कोटाको आदेशपछि जेठ २२ गतेको उजुरी अनुसार सेन्सर बोर्डले हाललाई चलचित्र प्रदर्शनमा रोक लगाएको छ । यो विषयमा छलफल गर्न चलचित्र विकास बोर्डले घले र गुरुङ दुबै पक्षलाई बोलाएर बैठक आयोजना गर्यो । दुबै समुदायले सो भाषालाई ‘आफ्नो’ दाबी गरेपछि विवाद निष्कर्षमा पुग्न सकेको छैन । भाषाको विषयमा दुई समुदायबीच हरेक बैठकमा चर्काचर्की हुने गरेको छ । ‘पहिलो बैठकमा गुरुङ तीनजना मात्र थियौं । घलेहरु धेरै आएका रहेछन् । उनीहरुको होहल्ला ठूलो भएकाले हामीलाई मान्य भएन’, चलचित्रका कलाकार तथा व्यवस्थापक आइतराम गुरुङले भने, ‘दुईदिनपछि फेरि बैठक बस्यो । घलेहरु थोरै आए । हाम्रा साथीहरु दुईवटा बस रिजर्भ गरेर पुगे तर टुंगो लागेन ।’ सेन्सर बोर्डले जे निर्णय गरे पनि मान्ने र यदि नमान्ने भए अदालत जाने निष्कर्षसहित फर्किएको उनको भनाइ छ ।
त्रिभुवन विश्वविद्यालयको भाषा विज्ञान विभागमा सो भाषा घलेभाषाको रुपमा सूचीकृत भइसकेको घले समुदायको दाबी छ । ‘२०६८ सालको जनगणनामा समेत घले भाषा भनेर उल्लेख भइसकेको छ’, घले समाजका केन्द्रीय सदस्य गणेश घलेले भने, ‘घले भाषालाई अन्तर्राष्ट्रिय मातृभाषाको एसआईएल संस्थाबाट आईएसओ कोड समेत प्राप्त भइसकेको छ ।’
वैशाख ११ गतेको मन्त्रीपरिषद् बैठकले पनि घले भाषा प्रयोगकर्तालाई अल्पसंख्यकको सूचीमा राखेको छ । विधिवत रुपमा घले भाषाको पहिचान पाइसकेको अवस्थामा उत्तरी गोरखाको गुरुङ भाषाको पहिलो चलचित्र भनेर प्रचार भइरहेकाले विरोध गरिएको उनले बताए । यो विषयले अहिले उत्तरी गोरखामा बसोबास गर्ने गुरुङ र घलेबीच तरंग ल्याएको छ । उत्तरी गोरखा तमु समाजका अध्यक्ष इमानसिंह गुरुङ चलचित्र फुङको विषयमा भएको झगडा भाषा विवादको एउटा अंश ठान्छन् । भाषा विवाद अहिलेसम्म थामथुम पारेर अघि बढिरहेको भन्दै उनले यो भित्रभित्रै भुसको आगो बनेर विकराल बनिरहेको उनको भनाइ छ ।
तथ्यांक विभागका अनुसार देशभरका १ सय २३ जातिमा घले जाति र १ सय २५ भाषामध्ये घले भाषा भनेर उल्लेख गरिएको घले समाजको दाबी छ । २२ हजार ८ सय ९२ जना घले रहेकोमा तीमध्ये नौहजार जनाले घले भाषा बोल्छन् भनेर तथ्यांक विभागको अभिलेखमा उल्लेख रहेको गणेश घलेले बताए । ‘लम्जुङ, कास्की र गोरखाको पनि दरौंदी पारिका गुरुङ समुदायले बोल्ने भाषालाई गुरुङ भाषा भनिन्छ । दरौंदी वारिका घले र गुरुङले बोल्ने भाषालाई घले भाषा नै भनिन्छ ।’ आफूहरु तथ्यमा आधारित भएर बोले पनि गुरुङ बहुसंख्यक भएकाले मुढे बलमा भाषामाथि हस्तक्षेप गर्न खोजेको उनले आरोप लगाए ।
बहुसंख्यक समुदायले बोल्ने भाषालाई अल्पसंख्यक समुदायको नाममा राख्न नमिल्ने गुरुङहरुको भनाइ छ । ‘घलेको घरमा बास बसेर लिइएको तथ्यांक हामीलाई मान्य छैन’, उत्तरी गोरखा तमु समाजका अध्यक्ष इमानसिंह गुरुङ भन्छन् ‘सन् १९७२ मा गरेको सर्भेक्षण हामी मान्दैनौं । अब तथ्यांक संकलन गरौं, यो भाषा प्रयोग गर्ने ९५ प्रतिशत गुरुङ छन् । पाँच प्रतिशतको नाममा भाषाको नाम कसरी सम्भव हुन्छ ? ’ यो विषयलाई राज्यले यथासीघ्र सर्वमान्य हुने गरी निष्कर्षमा पुर्याउन उनले माग पनि गरेका छन् । साविकको स्वाँरा, सौरपानी, घ्याच्चोक, बारपाक, लाप्राक, गुम्दा, लापु, उहिया, केरौंजा, सिर्दीबास गाविसमा यो भाषा बोल्ने गरिन्छ ।
प्रतिक्रिया दिनुहोस !
