विनय कसजुु
हाम्रा बुुुुवाका चार दाजुुुुभाइमध्ये दुुईजना पाल्पाबाट रिडी सरेर व्यापार गर्नुुुुहुुन्थ्यो । रिडीबाट भगवतीको जात्रा हेर्न आमा पाल्पा आएका बेला कृष्णाष्टमीका दिन मेरो जन्म भएछ । हाम्री आमा धर्मकर्ममा विशेष चाख राख्नुुुुहुुुुन्थ्यो । यसको प्रभाव ममा पनि सानैदेखि परेको थियो । उहाँ कविरको दोहा, हनुुमान चालिसा, तुुलसीकृत रामायणका श्लोक वाचन गरिरहनुुुुहुुन्थ्यो । म दिनहुुुुँ कालीगण्डकीमा नुुहाउने, मन्दिर जाने, व्रत बस्ने र धार्मिक किताब पढ्ने गर्थें ।
रिडीमा जोगीहरूसँग मेरो संगत भयो । त्यस बेला मुुुुक्तिनाथ जाने आउने जोगीहरू रिडीमा बास बस्ने र धार्मिक गतिविधि गर्ने गर्थे । म त्यहाँ नियमित आउजाउ गर्न थालेँ । पछि धार्मिक कथाहरू पढ्न थालेपछि परोपकार र सेवामा चासो लाग्न थाल्यो । विस्तारै परोपकार नै धर्म हो भन्ने कुुरा पनि बुुझेँ । त्यस बेलादेखि नै पुुुुराण उपनिषद् जस्ता ठूला ग्रन्थ पढ्न औधी मन लाग्न थाल्यो मलाई ।
हामी केटाकेटी हुुँदा दलाई लामा तिब्बतबाट भागेका थिए । उनका समर्थकहरू भने रिडी हुुँदै भागेका थिए । उनीहरूका साथमा गोली लागेका घोडाहरू पनि थिए । बुुवाले पनि उनीहरूसँग एउटा घोडा किन्नुुभएको थियो । म काठमाडौं नगएसम्म उक्त घोडा मेरो साथीजस्तै भयो । एकपटक जन्ती जाँदा सोही घोडा लिएर गएको थिएँ । धेरैले घोडा चढ्न मागे तर मैले दिइनँ । म जन्तीमा सबैभन्दा पछाडि थिएँ । बडिघाट खोलाको पुुुुलमा अगाडिका घोडाहरू जान मानेनन् । सबैजना अलमलमा थिए । त्यसपछि मैले मेरो घोडा लिएर पुुलबाट सजिलै तरेँ । त्यसको पछिपछि अरू घोडा पनि सरासर आए । यो घटनाले म निकै खुुसी भएँ ।
केटाकेटी हुुँदा चकचक गरेको उपद्रो गरेको अनुुुुभव मसँग खासै छैन । एकपटक दसैंको समयमा बोका चराउन लैजाँदा बोकाले हानेको दाग अझै छ । चंगा उडाउँदा धागोले काटेको पनि सम्झना आइरहन्छ ।
मेरो माध्यमिक तहको पढाइ काठमाडौंको फर्पिङबाट भयो । त्यहाँ कवि धरणीधर कोइराला प्रिन्सिपल हुुुुनुुहुुन्थ्यो । उहाँ र नेपाली शिक्षक फणिन्द्र खेतालाको संगतले मैले पनि साहित्यमा रुचि राख्न थालेँ । खेताला नाइट ड्युुटीका क्रममा आउँदा राति ओछ्यानमै मेरो लेखन हेरेर प्रोत्साहनसमेत दिनुुुुहुुन्थ्यो । एसएलसी दिएर रिडी फर्किएपछि अवैतनिक शिक्षकका रूपमा काम गरेँ ।
वनारस पढ्न जाँदा जोगीहरूको संगत बढेर गयो । उनीहरूको दुुष्प्रभाव ममा पर्दै गयो । विस्तारै मैले उनीहरूका खराबी बुुुुझेँ । त्यहाँ विभिन्न खाले अनैतिक कामसमेत भएको देखेँ । महिला माथिको यौनशोषण, दुुुुव्र्यवहार देखेपछि एकाएक वितृष्णा पैदा भयो ।
त्यसपछि मैले कमलापति त्रिपाठीको ‘पत्र और पत्रकारिता’ भन्ने किताब पढ्ने मौका पाएँ । त्रिपाठी पछि उत्तर प्रदेशका मुुुुख्यमन्त्री र केन्द्रीय सरकारका रेलमन्त्रीसमेत भए । उक्त किताबले मलाई ठूलो प्रभाव पार्यो । म एकाएक पत्रकारितामा आकर्षित भएँ । त्यसपछि राहुुल सांकृत्यायनको किताब ‘साम्यवाद ही क्युुँ’ पढेपछि कम्युुनिस्ट विचारप्रति आकर्षित भएँ । यी दुुुुईवटा किताबले मलाई युुुु टर्न गराए ।
वनारसमा आईएको जाँच दिने तयारी गर्दागर्दै २०२४ सालमा बुुुुवा बित्नुुुुभयो । म फर्किएर पढाउन थालेँ । त्यस बेला म २० वर्षको मात्रै थिएँ । म नागरिकशास्त्रबाहेक सबै विषय पढाउँथे । त्यति बेलै एउटा मुुद्दाको विषयलाई लिएर प्रधानपञ्चले राजीनामा दिए । बाँकी एक वर्षको कार्यकालका लागि सर्वसहमतिबाट मलाई प्रधानपञ्च बनाइयो ।
केटाकेटी हुुँदा चकचक गरेको उपद्रो गरेको अनुुुुभव मसँग खासै छैन । एकपटक दशैंको समयमा बोका चराउन लैजाँदा बोकाले हानेको दाग अझै छ । चंगा उडाउँदा धागोले काटेको पनि सम्झना आइरहन्छ ।
क्षयरोगबाट थलिएका जेठा दाइको निधन भएपछि म अचानक पाल्पा फर्किएर दाजुुको व्यापार सम्हाल्न थालेँ । त्यसपछि निरन्तर २६ वर्षसम्म पाल्पामै बसेर पत्रकारिता र साहित्यिक गतिविधिमा सहभागी भएँ । गुुल्मी, अर्घाखाँची, पाल्पा र स्याङ्जाका साहित्यकारका किताब पनि आफ्नै छापाखानामा छाप्ने अवसर प्राप्त भयो । २०२८ सालदेखि निस्कन थालेको श्रीनगर पत्रिका निकै चर्चित थियो । पछि देउराली पत्रिका पनि प्रख्यात भयो ।
भाइबहिनीले मुुख्य कुुरा पढ्नमा ध्यान दिनुुुुपर्छ । हरेक विषयमा चासो गर्नुुुुपर्छ । कोर्सका किताब पढेर मात्र केही सिकिँदैन । पढ्ने बानी विद्यार्थी कालमै लगाउनुुपर्छ । मैले पनि एसएलसी दिनुुभन्दा अगाडि नै शरदचन्द्र चक्रवर्ती, प्रेम चन्द, टेगोरका किताब पढ्ने मौका पाएको थिएँ । विद्यालयमा रहेको लाइब्रेरीले मेरो पढ्ने लतलाई सघाएको थियो । मैले बेस्ट ब्वाइको उपाधि पाएर तत्कालीन शिक्षामन्त्री कीर्तिनिधि विष्टको हातबाट पुुुुरस्कार पनि पाएको थिएँ ।
अहिले पढ्न सजिलो भएको छ । किताब किन्न पसल चहारिराख्नुुुु पर्दैन । पढ्ने माध्यम फेरिएको छ । डिजिटल माध्यमबाट पढ्न सजिलो भएको छ । त्यसकारण भाइबहिनीले सामाजिक सञ्जालमा भुुलिएर बस्ने, गेम खेलेर समय बर्बाद गर्नुुको सट्टा डिजिटल किताब पढ्न, वेब साइटको प्रयोग गर्नुुुु राम्रो हुुन्छ । नेपालीमा पनि साझा शिक्षा इपाटीले झन्डै तीन हजार किताब वेबसाइटमा राखेको छ ।
हिजोआज बजारमा जति काम आएका छन्, ती १० वर्षअघि कल्पना पनि गरिएका थिएनन् । अबको १० वर्षपछि पनि आजको काम पुुुुरानो हुुन्छ । विषयवस्तुुुु मात्रै सिक्नेभन्दा पनि नयाँ प्रविधि कसरी सिक्ने भन्ने कुुुुरा महŒवपूर्ण हुुन्छ । हामीले नयाँनयाँ काम गर्न खोज्नुुुुपर्छ । हिजोआज रोबर्टले पनि गर्न नसक्ने काम के हुुन सक्छ भनेर सोच्ने बेला आएको छ । किताब पढेपछि लेख्ने बानी गरिएन भने त्यसै हराएर जान्छ ।
(बालसाहित्यकार विनय कसजुुुुसँग समीरबाबुु कट्टेलले गरेको कुुराकानीमा आधारित ।)
प्रतिक्रिया दिनुहोस !
