पोलिमर नोट छपाइ प्रकरण अदालतमा, पूर्वगभर्नर रावलविरुद्ध भ्रष्टाचार मुद्दा

काठमाडौं : अख्तियारले राष्ट्र बैंकका पूर्वगभर्नर डा. तिलकबहादुर रावलविरुद्ध भ्रष्टाचार मुद्दा दायर गरेको छ । उनलाई करिब एक करोड बिगोसहित मुद्दा चलाइएको छ । बिहीबार विशेष अदालतमा रावलसहित तीन जनालाई पोलिमर नोट छाप्दा भ्रष्टाचार गरेको आरोपमा मुद्दा दायर गरिएको अख्तियारका सहसचिव एवं प्रवक्ता रामेश्वर दंगालले जानकारी दिए ।

रावल चार वर्षसम्म नेपाल राष्ट्र बैंकका गभर्नर थिए । सोही अवधिमा राष्‍ट्र बैंकबाट अस्ट्रेलियामा ५ करोड थान १० रुपैयाँको पोलिमर नोट छाप्दा भ्रष्टाचार गरेको उनीमाथि आरोप छ । अख्तियार दुरुपयोग अनुसन्धान आयोगले रावललाई ९१ लाख ९ हजार ८ सय ८९ रुपैयाँ बिगो दाबी गरेको छ । भ्रष्टाचार निवारण ऐन २०५९ अनुसार रावललाई बढीमा ६ वर्षसम्म कैद र बिगोबमोजिम जरिवाना गरी बिगोसमेत जफत गरिनेछ ।

रावलसँगै अख्तियारले तत्कालीन नोट विभाग प्रमुख उपेन्द्रकेशरी पौडेल र मे फ्लावर लिमिटेडका स्थानीय प्रतिनिधि हिमालयबहादुर पाँडेविरुद्धसमेत भ्रष्टाचार मुद्दा दायर गरेको छ । पौडेल र पाँडेविरुद्ध पनि जनही ९१ लाख ९ हजार ८ सय ८९ रुपैयाँ बिगो दाबी गरिएको छ । उनीहरूलाई दुई वर्षसम्म कैद वा बिगोबमोजिम जरिवाना गरी बिगोसमेत जफत गरिनेछ ।

अस्ट्रेलियाको स्थानीय एजेन्टमार्फत आर्थिक लेनदेन गरेको, गुणस्तरहीन नोट छपाएको, नोट प्रिन्टिङमा अस्ट्रेलिया सरकारसँगै गैरकानुनी मिलेमतो गरी स्थानीय एजेन्टमार्फत आर्थिक लेनदेन गरेको अख्तियारले दायर गरेको आरोपपत्रमा उल्लेख छ । पूर्वगभर्नर रावलले छापिएका नोटका कमीकमजोरी सञ्चारमाध्यम नआऊन् भनेर केही मिडियाकर्मीलाई थाइल्यान्ड हँुदै अस्ट्रेलिया पठाउनेसम्मको काम गरेको अख्तियारको भनाइ छ ।

अनुसन्धान हुँदा बोलपत्र आह्वान गर्नुअघि नै नेपाल राष्ट्र बैंकले नोट प्रिन्टिङ अस्ट्रेलियासँग बोलपत्रका मस्यौदा लिएको थियो । कम्पनीलाई सञ्चालक समितिका निर्णय चुहाउने, जर्मन कम्पनीसँगको साँचो नोट प्रिन्टिङ अस्ट्रेलियालाई हस्तान्तरण गर्न लगाउनेसम्मको बद्नियत भएको थियो । नेपाल राष्ट्र बैंक र नोट प्रिन्टिङ गर्ने अस्ट्रेलियन कम्पनी तथा त्यसका स्थानीय प्रतिनिधिबीच निरन्तर पत्राचार हुने गरेको अख्तियारको अनुसन्धानबाट पुष्टि भएको छ ।

नोट छपाइका लागि जसलाई पछि कार्यादेश दिइएको हो, उसलाई नै बोलपत्रअघि नै नोटको डिजाइन गर्नसमेत लगाइएको पाइएको छ । बोलपत्रका क्रममा स्थानीय प्रतिनिधिको प्रभावमा राजस्व छल्ने नियतले कमिसन उल्लेख नगर्ने सम्झौता गरेको पुष्टि भएको अख्तियारको आरोप छ ।

परल मूल्य प्रतिहजार अस्टे«लियन डलर ६८ बाट ४ बढाउन लगाई सोहीबमोजिम बोलपत्र र सम्झौता गरी नेपाल राष्ट्र बैंकका एवं नोट प्रिन्टिङ गर्ने अस्ट्रेलियन कम्पनीका पदाधिकारी र त्यसका स्थानीय प्रतिनिधिले नेपाल राष्ट्र बैंकलाई अस्वाभाविक मूल्य तिराई नोक्सानी पुर्‍याएको आरोप छ ।

को हुन् रावल, पाँडे र पौडेल ?

२००६ सालमा सुदुरपश्चिमको अछामको ओलीगाउँमा जन्मिएका रावल २०५६ माघ ४ गतेदेखि २०६१ माघ ४ गतेसम्म राष्ट्र बैंकको गभर्नर थिए । यहीबीच रावललाई हटाएर सरकारले दीपेन्द्रपुरुष ढकाललाई गभर्नरमा नियुक्त गरेको थियो । ढकाल २०५७ भदौ १३ देखि २०५८ वैशाख १४ गतेसम्म गभर्नर बनेका थिए । सर्वोच्च अदालतको आदेशपछि पुनर्बहाली गरेका रावलले कार्यकाल पूरा गरेका थिए । त्यसअघि कृषि आयोजना सेवा केन्द्र (एप्रोक्स), कृषि विकास बैंकको महाप्रबन्धक र राष्ट्रिय वाणिज्य बैंकको कार्यकारी अध्यक्ष भएर डा. रावल काम गरिसकेका थिए । विश्व बैंक, एसियाली विकास बैंक, संयुक्त राष्ट्रसंघ, ओईसीडी, एफएओलगायतमा परामर्शदाताका रूपमा पनि काम गरेका मधेसी जनअधिकार फोरम (लोकतान्त्रिक)बाट संविधानसभाको सभासद् समेत थिए । उनी अहिले कांग्रेसको राजनीतिमा सक्रिय छन् ।

सरदार भीमबहादुर पाँडेका छोरा हुन्— हिमालयबहादुर पाँडे । भीमबहादुर पाँडे भारत र जर्मनीको राजदूतसमेत भएका थिए । हिमालयले सुरुमा गोर्खा ट्राभल्समा काम गरेका थिए । पछि उनले हिमालयन पावर कन्सल्ट्यान्ट नामक कम्पनीमार्फत ऊर्जा परियोजना अध्ययनमा पनि संलग्न थिए । पाँडे घरानाका भएकाले उनले पहुँचका आधारमा ठेक्का सम्झौतालगायतमा ‘फिक्सर’को काम गर्थे ।

उपेन्द्र केशरी पौडेल नोट छपाइको टेन्डर र सम्झौताताका नेपाल राष्ट्र बैंकको नोट विभागका प्रमुख थिए । उनी अहिले हिमालयन बैंकका सञ्चालक छन् ।