धनगढी : कैलाली र कञ्चनपुरको सीमा विवाद समाधानका लागि तेस्रोपल्ट संयुक्त सर्भे टोली खटिएको छ। यसअघि दुईपल्ट गठित सर्भे टोलीले सामान्य अवलोकनबाहेक केही गर्न सकेको थिएन। यसपालि पनि खासै प्रगति नहुने टोलीमा खटिएका अधिकारीले बताएका छन्।
माघ ३ गते भारतको उत्तराखण्ड राज्यको बनबासामा दुवै देशका सुरक्षा र सीमा अधिकारीको बैठकले संयुक्त सीमा सर्भे आरम्भ गरेको थियो। दुई वर्षदेखि कैलाली, कञ्चनपुर, बैतडी, दार्चुला र डडेल्धुराको सिमाना मात्रै हेर्ने गरी चौथो संयुक्त सीमा सर्भे टोली गठन हुँदै आएको छ।
आव ०७४/७५ मा प्रमुख नापी अधिकृत सुदर्शन धामीको नेतृत्वको टोली र २०७५/७६ मा प्रमुख नापी अधिकृत जनकराज भट्टको नेतृत्वमा रहेको सीमा सर्भे टोलीले सीमा व्यवस्थापन टुंगाउन सकेको थिएन। यसपल्ट पनि प्रमुख नापी अधिकृत जनक भण्डारीको नेतृत्वमा टोली गठन भई सर्भेमा खटिएको छ। भारतका तर्फबाट पनि नापी टोली गठन भएको छ। दुवै टोलीलाई नयाँ पिलर निर्माण, भत्किएका पिलर मर्मत र सीमा विवाद भएका स्थानको रेकी गर्ने जिम्मेवारी छ। जोर नम्बरका पिलर भारतले र बिजोर पिलर नेपालले मर्मत गर्नुुपर्ने कार्यादेश छ।
कैलालीको सीमा स्तम्भ नम्बर ७०० (साविकको ९८) देखि कञ्चनपुरको ब्रह्मदेव सीमा स्तम्भ नम्बर ८११ सम्म (साविकको २१०) को जिम्मेवारी पाएको संयुक्त सीमा सर्भे टोली नम्बर ४ ले कैलालीकै फूलबारीमा सीमा स्तम्भको टुंगो लगाउन सकेको छैन। गत वर्ष फूलबारीमा सर्भे टोलीले नेपालीले चर्चेको भूभाग भारतमा पर्ने भनेपछि विवाद देखिएको थियो। ‘यसपालि पनि खासै प्रगति होला जस्तो छैन। तैपनि हामी रेकीमा गएका छौं’, संयुक्त सीमा सर्भे टोलीका संयोजक जनक भण्डारीले भने।
धनगढी उपमहानगरपालिका–१४ फूलबारीमा सीमा विवादकै कारण ६ वटा पिलर निर्माण गर्न सकिएको छैन। फूलबारीमा सीमा स्तम्भ हराएका छन्। ती सबै सीमा स्तम्भ सार्दा र पुनर्निर्माण गर्दा नेपालीले भोग चलन गरिरहको भूमि भारततर्फ जाने देखिएपछि स्थानीयले विरोध जनाएका थिए।
अघिल्लो वर्ष जनकराज भट्टले नेतत्व गरेको नापी टोली स्थानीयको विरोधपछि सीमास्तम्भको काम स्थगन गरेर अघि बढेको थियो। सन् २०१७ को सेप्टेम्बरमा भारतको उत्तराखण्ड राज्यको राजधानी देहरादुनमा बसेको नेपाल–भारतको ‘सर्भे अफिसियल कमिटी’ को सातौं बैठकले दुवै देशका पाँच जिल्लाको सीमा सर्भेक्षणका लागि दुईपक्षीय टोली गठन गर्ने निर्णयअनुसार ०७४/७५ देखि सुदूरपश्चिमका लागि छुट्टै सर्भे टोली गठन भएको हो।
कञ्चनपुरमा विवाद उस्तै
कञ्चनपुर पुनर्वास नगरपालिकाको आनन्दबजार र प्याराताल क्षेत्रको सीमा विवाद कायमै छ। कञ्चनपुरको डोकेबजार नजिक एउटा मात्र स्तम्भ मर्मत भएको छ। यसपालि गठित सर्भे टोलीलाई कञ्चनपुरको पुनर्वास क्षेत्रको सीमा विवाद सुल्झाउने जिम्मेवारी तोकिएको छ।
पुनर्वास नगरपालिकाको आनन्द बजारमा तीन वर्षअघि भारतीय सुरक्षाकर्मीको गोली लागेर गोविन्द गौतमको मृत्युपछि त्यहाँ सीमा विवाद उत्कर्षमा छ। त्यहाँ अस्थायी नाकाको आवागमन बन्द गरिएको छ भने झडप भएको स्थानमा सशस्त्र प्रहरीको आधार शिविर राखिएको छ। गत वर्षको सर्भे टोलीले आनन्द बजारमा रेकीबाहेक अरू काम गर्न सकेन।
प्यारातालमा पनि विवाद उस्तै छ। प्याराताल भारतको दुधवा नेसनल पार्क छेउमा पर्छ। त्यहाँका वन्यजन्तुको पानीका लागि भारतीय पक्षले ताललाई आँखा लगाएको स्थानीय बताउँछन्।
पुनर्वासका कुवेर नाथ भन्छन्, ‘पिलर नम्बर १९४ (प्याराताल नजिकको पिलर) पछिको पिलर नम्बर १९५ जंगलमा उत्तानो परेको छ। तर भारतीय पक्षले त्यहाँसम्म जान दिँदैन। भारतले त्यसको ६ सय मिटर नेपाली भूमिभित्र पिलर राखेपछि स्थानीय उखेलेका हुन्।’
दुई वर्षमा ७७ नयाँ पिलर
गत दुई वर्ष अवधिमा नेपाल–भारत संयुक्त सीमा सर्भे टोलीले कैलाली र कञ्चनपुरका मुख्य र सहायक गरी ७७ वटा नयाँ पिलर निर्माण गरेको छ। नेपाल–भारत संयुक्त सर्भे टोलीका तत्कालीन प्रमुख नापी अधिकृत जनकराज भट्टले भने, ‘कैलाली र कञ्चनपुरका केही भाग सर्भे भयो। तर कञ्चनपुरको आनन्दबजारसम्म भने पुग्न सकिएन।’
कञ्चपुरमा रहेका कुल ३८० पिलरमध्ये २१७ पुनर्निर्माण गर्नुपर्ने छन् भने ३६ हराएका छन्। १२७ पिलरलाई सामान्य मर्मत गर्नुपर्ने तत्कालीन सर्भे टोलीका प्रमुख भट्टले बताए।
प्रतिक्रिया दिनुहोस !
