काठमाडौं : गत बुधबार ७४ अंकको ‘बाउन्सब्याक’मा उफ्रिएको नेपाली सेयर बजारले बिहीबार पुनः ४६ अंकको कमी व्यहोर्यो। पछिल्लो पटक १६३२ अंक पुगेर झरेपछिको सबैभन्दा लामो फड्कोले बजारलाई नयाँ उचाइतिर डोर्याउन सकेन। बरु २ सय ५५ अंकको गिरावटलाई पछ्याउने दिशा समात्न पुग्यो।
चीनबाट फैलिएको कोरोना भाइरसको संक्रमणबाट प्रभावित विश्व अर्थतन्त्रकै लयमा नेपाली बजारमा पनि त्रासको बादल उठेको छ। यहीबीच नेपालले आफ्नो मुद्राको ऐतिहासिक अवमूल्यन सहनु पर्यो। गत शुक्रबार एकै दिन नेपाली रुपैयाँ अमेरिकी डलरको तुलनामा ९२ पैसा अवमूल्यन भयो। फलस्वरुप राष्ट्र बैंकले तोक्ने सन्दर्भ मूल्य नै १ सय १९ रुपैयाँ ४ पैसाको कीर्तिमानी विन्दुमा पुग्यो। यो ७६ वर्षअघि भएको ब्रेटनउड्स सम्झौता यताकै सबैभन्दा महँगो मूल्य हो। यो सम्झौताले विस्वभरको मुद्रा विनिमय प्रणाली पहिलोपटक स्थापित गरेको थियो। कारोनाको उद्गम भूमि चीनमा अर्थतन्त्र सुधारको लयमा फर्किएको छ। अमेरिकी राष्ट्रिपति डोनाल्ड ट्रम्पले पनि अहिलेको अवस्था आर्थिक संकट नभइ अल्पकालीन प्रकोपमात्र भएको भन्दै लगानीकर्तालाई आश्वस्त पार्ने प्रयास गरिरहेका छन्।
त्यही अमेरिकी डलरको सटही दर आइतबारका लागि भने १ सय १८ रुपैयाँ ५८ पैसामा झरेको छ। विश्वका प्रमुख ६ मुद्राको समूह (मुद्रा डालो)को तुलनामा अमेरिकी डलर महँगिने क्रम जारी रहे पनि तेलको भाउमा आएको गिरावटले भारतीय रुपैयाँ बलियो हुने अपेक्षा छ। यसले भारतीय बजारमा ‘ग्रिनब्याक’ कमजोर हुँदा नेपाली मुद्रालाई पनि लाभ पुग्छ। भारुको अंकुशमा नेपाली मुद्रालाई पनि बाँधिएको छ जसलाई अर्थशास्त्रीय भाषामा ‘स्थिर विनिममय दर’ भन्ने गरिन्छ।
भारत संसारका प्रमुख पेट्रोलियम खपतकर्तामध्येको एक हो। चीन र भारतले पेट्रोलियम पदार्थको माग घटबढ गरिदिँदा पश्चिम एसिया, रुस र अमेरिकाजस्ता विशाल अर्थतन्त्रलाई प्रभावित पार्न सक्छन्। अहिले अन्तर्राष्ट्रिय बजारमा कोरोना चपेटासँगै पेट्रोलियम पदार्थको ‘मूल्य युद्ध’ सिर्जना भएपछि भारतीय अर्थतन्त्रले त्यसबाट ठूलो लाभ लिनसक्ने आँकलन भएको छ। भारतको अर्बौं डलरको चालु खाता घाटा कम गर्न सस्तिँदो पेट्रोलियमले सहयोग गर्नेछ। त्यसकै बलमा भारु अन्य विदेशी मुद्रासँगको सटही दरमा आफ्नो बार्गेनिङ क्षमता बढाउने र अधिमूल्यन हुने अपेक्षा गरिएको छ।
पछिल्लोपटक रुसले कच्चा तेल उत्पादन घटाउन सहमति नदिएपछि विश्व बजारमा पेट्रोलियमको भाउ सस्तिएको छ। २३ पुसमा प्रतिब्यारेल ७०.२५ डलर पुगेको कच्चा तेल (ब्रेन्ट)को भाउ २६ फागुनमा ३१.०२ डलरसम्म झर्यो। सन् २०१६ को जनवरीमा कच्चा तेलको भाउ प्रतिब्यारेल २० डलरभन्दा तल आएको थियो।
त्यसबेला साउदी अरेबियाले उत्पादन कटौती गर्न नमानेको, इरानसँग रिसिबी साँध्न खोजेको र सुस्ताउँदो अर्थतन्त्रका कारण चीनले लगातार आफ्नो मुद्रा अवमूल्यन गरेर मुद्रा युद्धलाई प्रोत्साहित गरेको पश्चिमा मिडियाले उल्लेख गरेका थिए। यही परिदृश्यमा तेलको भाउ प्रति ब्यारेल १० डलरसम्म खस्कनसक्ने अनुमान भए पनि त्यो स्तरमा भने झरेन। मासिक औसत मूल्यको आधारमा हेर्ने हो भने चाँिह अहिले तेलको भाउ सन् २००३ को डिसेम्बर यताकै न्यून विन्दुमा झरेको छ। यही कारण भारतले शुक्रबारमात्रै पेट्रोलियममा सडक पूर्वाधार केन्द्रित विशेष अन्तःशुल्क बढाएको छ।
कच्चा तेलमा सृजना भएको नयाँ भूराजनीतिक शक्ति संघर्षलाई छाड्ने हो भने चाहिँ कोरोनाको बढ्दो त्रासबाट मानिस मुक्त हुँदै गएको भान हुन्छ। शुक्रबार अधिकांश पश्चिमा सेयर बजारले ‘बाउन्सब्याक’ गरेका छन्। भारी मात्रामा घटेका अमेरिकी सेयर बजार सूचक ९ प्रतिशतभन्दा धेरै बढेका छन्। युरोपेली प्रमुख सेयर सूचकमा पनि ‘हरियाली’ छहाएको छ। भारतबाहेकका एसियाली प्रमुख सेयर बजार भने अझै ओरालो लाग्दै छन्। कोरोना त्रासले चुलिएको क्रिप्टोकरेन्सी बजार पनि शुक्रबार ओरालो लागेको छ।
उता, अन्तर्राष्ट्रिय बजारमा सुनको भाउ भने भारी मात्रामा घटेको छ। १६ सय ७४ दशमलव ५ डलरसम्म पुगेको स्पट गोल्डको भाउ शुक्रबार साढे तीन महिनायताकै सस्तो भएर प्रतिऔंस १५ सय ७ अमेरिकी डलरसम्म झरेको छ। यसको असर नेपाली बजारमा पनि परेको छ। शुक्रबारै नेपाली बजारमा सुनको भाउ एकैदिन तोलामा ३ हजार रुपैयाँ सस्तिएको थियो। २७ फागुनमा ८२ हजार ७ सय पुगेको सुन त्यसयता ४ हजार २ सय सस्तिसकेको छ।
प्रतिक्रिया दिनुहोस !
