फेलप्सको अर्को कीर्तिमान

रियो दी जेनेरियोः ओलम्पिक खेलकुदको इतिहासमा सर्वाधिक स्वर्ण र सर्वाधिक पदक जित्ने खेलाडीको कीर्तिमान बनाएका अमेरिकी पौडीबाज माइकल फेलप्सले आफ्नो नाममा अर्को कीर्तिमान पनि थपेका छन् । जारी ओलम्पिक खेलकुदअन्तर्गत बिहीबार राति भएको पुरुष पौडीको दुई सय मिटर इन्डिभिजुअल मेड्ली स्पर्धामा स्वर्ण पदक जितेसँगै फेलप्सको नाममा अर्को कीर्तिमान थपिएको हो ।

उक्त स्पर्धामा स्वर्ण पदक जित्नासाथ ३१ वर्षीय फेलप्सले सबैभन्दा पहिला आफ्नो चारवटा औंला देखाएका थिए, जसको दोहोरो अर्थ थियो । पहिलो, जारी रियो ओलम्पिकमा आफूले जितेको स्वर्ण संख्या चार पुगेको छ भन्ने संकेत दिनु र दोस्रो, आफू लगातार चारवटा ओलम्पिकको एउटै स्पर्धामा स्वर्ण पदक जित्ने पहिलो खेलाडी बनेँ भनेर सन्देश दिनु ।

फेलप्सले लगातार चारवटा ओलम्पिकको पुरुष दुई सय मिटर इन्डिभिजुअल मेड्ले स्पर्धामा स्वर्ण पदक जितेका हुन् । लगातार चारवटा ओलम्पिकको एउटै स्पर्धामा स्वर्ण पदक जित्ने उनी विश्वकै एकमात्र खेलाडी हुन् । उनले सन् २००४ मा भएको एथेन्स ओलम्पिक, सन् २००८ मा भएको बेइजिङ ओलम्पिक र सन् २०१२ मा भएको लन्डन ओलम्पिकमा पनि यो स्पर्धामा स्वर्ण पदक जितेका थिए । एथेन्स र बेइजिङ ओलम्पिकमा त फेलप्सले यो स्पर्धामा विश्व कीर्तिमानसहित स्वर्ण पदक जितेका थिए ।

ओलम्पिक खेलकुदको इतिहासमा उनी सर्वाधिक स्वर्ण र सर्वाधिक पदक जित्ने खेलाडी पनि हुन् । ओलम्पिकमा उनले जितेको स्वर्ण पदक संख्या २२ पुगेको छ । यसअघिका तीन ओलम्पिकमा १८ स्वर्ण जितेका फेलप्सले जारी ओलम्पिकमा पनि चारवटा स्वर्ण पदक आफ्नो पोल्टामा पारिसकेका छन् । उनले एथेन्स ओलम्पिकमा ६, बेइजिङ ओलम्पिकमा आठ र लन्डन ओलम्पिकमा चारवटा स्वर्ण पदक जितेका थिए ।

जारी रियो ओलम्पिकमा भने उनले हालसम्म दुई सय मिटर बटरफ्लाई, दुई सय मिटर इन्डिभिजुअल मेड्ली, चार गुना एक सय मिटर फ्रिस्टाइल रिले र चार गुना दुई सय मिटर फ्रिस्टाइल रिले स्पर्धामा स्वर्ण पदक जितेका हुन् । फेलप्सले सन् २००० मा अस्ट्रेलियाको सिड्नीमा भएको ओलम्पिकदेखि सहभागिता जनाउन थाले पनि आफ्नो पहिलो सहभागितामा भने स्वर्ण जित्न सकेका थिएनन् ।

फेलप्सले अब जारी ओलम्पिकमा एक सय मिटर बटरफ्लाई र चार गुना एक सय मिटर मेड्लीमा प्रतिस्पर्धा गर्न बाँकी छ । उनले ओलम्पिक खेलकुदमा हालसम्म जितेको कुल पदक संख्या भने २६ पुगेको छ । उनले एथेन्स ओलम्पिकमा दुई कांस्य र लन्डन ओलम्पिकमा दुई रजत पदक पनि जितेका थिए । बेइजिङ ओलम्पिकमा त उनले आफूले स्वर्ण पदक जितेका आठ स्पर्धामध्ये सातवटामा विश्वकीर्तिमान र एउटा स्पर्धामा ओलम्पिकको कीर्तिमान तोडेका थिए । लन्डन ओलम्पिकपछि सक्रिय खेल जीवनबाट सन्न्यास लिएका फेलप्स त्यसको दुई वर्षपछि पुनः खेलमा फर्किए ।

उनले ओलम्पिकको व्यक्तिगत स्पर्धामा १३ र टिम स्पर्धामा नौवटा स्वर्ण पदक जितेका छन् । सर्वाधिक पदक जित्ने खेलाडीको सूचीमा रहेका फेलप्सका निकटतम प्रतिद्वन्द्वी तत्कालीन सोभियत संघकी लारिसा लात्निनाले नौ स्वर्ण, पाँच रजत र चार कांस्य गरी कुल १८ वटा पदक जितेकी छन् । उनी जिम्न्यास्टिक खेलाडी हुन् । यसैगरी तेस्रो स्थानमा रहेका सोभियत संघकै अर्का जिम्न्यास्टिक खेलाडी निकोलाई आन्द्रिनोभले सात स्वर्ण, पाँच रजत र तीन कांस्य गरी कुल १५ वटा पदक हात पारेका छन् । चौथो स्थानमा रहेका सोभियत संघकै जिम्न्यास्टिक खेलाडी बोरिस साख्लिनले पनि सात स्वर्ण, चार रजत र दुई कांस्यसहित कुल १३ पदक जितेका छन् ।

बिहीबार राति भएको दुई सय मिटर इन्डिभिजुअल मेड्ली स्पर्धामा स्वर्ण पदक जित्न उनले निर्धारित दूरी एक मिनेट ५४.६६ सेकेन्डमा पूरा गरेका थिए । दोस्रो स्थानमा रहेका जापानी खेलाडी कोसुके हागिनोले निर्धारित दूरी एक मिनेट ५६.६१ सेकेन्डमा पूरा गरे । चीनका सुन वाङले निर्धारित दूरी एक मिनेट ५७.०५ सेकेन्डमा पूरा गर्दै कांस्य पदक जिते । चर्चित अमेरिकी खेलाडी रायन लोच्ते भने निराशाजनक प्रदर्शन गर्दै पाँचौं भए ।

यसैगरी पौडीकै पुरुष दुई सय मिटर ब्याकस्ट्रोक स्पर्धाको उपाधि अमेरिकाका रायन मर्फीले जिते । उनले निर्धारित दूरी एक मिनेट ५३.६२ सेकेन्डमा निर्धारित दूरी पार गरेका थिए । उक्त स्पर्धामा अस्ट्रेलियन खेलाडी मिचेल लार्किनले निर्धारित दूरी एक मिनेट ५३.९६ सेकेन्डमा पूरा गर्दै रजत पदक हात पारे । निर्धारित दूरी एक मिनेट ५३.९७ सेकेन्डमा पूरा गर्दै रुसका एभ्गेनी रिलोभ तेस्रो भए ।

म्यानुअललाई ऐतिहासिक सफलता

सिमोन म्यानुअल ओलम्पिक खेलकुदअन्तर्गत पौडीमा स्वर्ण पदक जित्ने पहिलो अफ्रिकन-अमेरिकन महिला खेलाडी बनेकी छिन् । बिहीबार भएको पौडीको महिला एक सय मिटर फ्रिस्टाइल स्पर्धामा क्यानडाकी पेन्नी ओलेक्सियाकसँगै संयुक्त रूपमा स्वर्ण जित्दै म्यानुअलले ऐतिहासिक उपलब्धि हात पारेकी हुन् । म्यानुअल र ओलेक्सियाकले एकै समयमा दूरी पूरा गरेपछि दुवैलाई विजेता घोषणा गरिएको हो ।

एकल विजेता घोषित हुन नसके पनि म्यानुअलका लागि पदक अर्थपूर्ण बन्यो । आफ्नो स्वर्ण पदकले आफूजस्तै अन्य खेलाडीलाई थप हौसला मिल्ने विश्वास म्यानुअलले व्यक्त गरिन् । ‘यो पदक मलाई समर्थन र प्रेरित गर्ने सबैप्रति समर्पण गर्न चाहन्छु', उनले भनिन्, ‘जसले मलाई यो खेलप्रति माया जगायो र यहाँसम्म आइपुग्न मद्दत गर्‍यो । मैले जितेको यो पदकले मजस्तै अन्य खेलाडीलाई पनि प्रेरणा दिने विश्वास लिएकी छु ।'

उक्त स्पर्धामा विश्व कीर्तिमानधारी अस्टे्लियन खेलाडी केट क्याम्पबेलसमेत सहभागी थिइन् । म्यानुअल र ओलेक्सियाकले क्याम्पबेललाई स्तब्ध तुल्याउँदै स्वर्ण जित्न सफल भएका हुन् । सुरुआती ५० मिटरको प्रतिस्पर्धासम्म क्याम्पबेल र उनकी बहिनी अग्र स्थानमा थिए । क्याम्पबेल सबैभन्दा अघि थिइन् भने उनको साथमै थिइन्, बहिनी ब्रोन्टी पनि । यद्यपि पछिल्लो ५० मिटरको प्रतिस्पर्धामा क्याम्पबेल दिदीबहिनीलाई पछि पार्दै म्यानुअल र ओलेक्सियाक अघि आए ।

प्रतिस्पर्धा समाप्त हुँदा ब्रोन्टी चौथो स्थानमा रहिन् भने दिदी केट छैटौं स्थानमा पुगिन् । ओलेक्सियाकका लागि पनि पदक महत्वपूर्ण बनेको छ । १६ वर्षीया ओलेक्सियाक २१ औं शताब्दीमा जन्मिएर कुनै पनि ओलम्पिक खेलकुदमा पौडीतर्फ स्वर्ण पदक जित्ने पहिलो खेलाडी बनेकी छिन् । आयोजकले म्यानुअल र ओलेक्सियाकलाई एकै स्थानमा राखेर पदक वितरण गरेको थियो । आयोजकले मेडल वितरण समारोहमा समेत पहिले म्यानुअलको देश अमेरिका र त्यसपछि ओलेक्सियाकको देश क्यानडाको राष्ट्रिय गान बजाएको थियो ।

आफ्नो देशको राष्ट्रिय गान बज्दा म्यानुअल निकै भावुक बनेकी थिइन् । उनको आँखाबाट आँसु झारेको थियो । ‘म लामो यात्रा पार गर्दै यहाँ आइपुगेकी हँु, त्यसैले म निकै उत्साही बनेकी छु', म्यानुअलले भनिन् । म्यानुअलले ओलम्पिक खेलकुदअन्तर्गत पौडीको एक सय मिटर फ्रिस्टाइलमा ३२ वर्षपछि अमेरिकालाई स्वर्ण पदक दिलाएकी हुन् । सन् १९८४ को ओलम्पिकमा एक सय मिटर फ्रिस्टाइलमा स्वर्ण जितेयता अमेरिकाले उक्त स्पर्धामा सफलता हात पार्न सकेको थिएन । संयोगवश त्यसबेला पनि दुई अमेरिकन खेलाडी नान्सी हगसेड र कयारी स्टेइनसेइफरले संयुक्त रूपमा स्वर्ण पदक जितेका थिए ।

यसअघि ओलम्पिक खेलकुदमा पछिल्लो पटक सन् २००० मा सिड्नीमा ५० मिटर फ्रिस्टाइलमा दुई खेलाडीले संयुक्त रूपमा स्वर्ण पदक बाँडेका थिए । त्यतिबेला अमेरिकन खेलाडी गारी हल र एन्थोनी इर्भिनले संयुक्त रूपमा स्वर्ण जितेका थिए । त्यसबेला इर्भिन ओलम्पिक खेलकुदमा स्वर्ण पदक जित्ने पहिलो अफ्रिकन—अमेरिकन खेलाडी बनेका थिए ।

उनी जारी रियो ओलम्पिकमा समेत अमेरिकी टोलीमा छन् । महिलातर्फको दुई सय मिटर ब्रेस्टस्ट्रोक स्पर्धाको उपाधि जापानी खेलाडी रिए कानेतोले जितिन् । उनले निर्धारित दूरी पार गर्न दुई मिनेट २०.३० सेकेन्ड समय खर्चिएकी थिइन् । उक्त स्पर्धामा रुसी खेलाडी युलिया एफिमोभा दोस्रो भइन् । ओलम्पिक सुरु हुनुअघि डोपिङ विवादमा मुछिएकी एफिमोभाले निर्धारित दूरी पार गर्न दुई मिनेट २१.९७ सेकेन्ड समय खर्चिइन् । निर्धारित दूरी दुई मिनेट २२.२८ सेकेन्डमा पूरा गरेकी चीनकी झिङ्लिन सी तेस्रो भइन् ।