सपनाको मलाम हिँडिरहेको मानिस
तेस्रो दिन पनि होस नआएपछि स्वास्थ्यकर्मीले उनको मृत्यु भएको घोषणा गरे । बोकेर लैजाने महिला छापामार र स्वास्थ्यकर्मी मिलेर खाल्डो खने । साँघुरो खाल्डोमा उनलाई थचक्क राखियो र पुर्न सुरु गरियो । पेटसम्म पुर्दै गर्दा अचानक उनले बान्ता गरे । आँखा खोलेर हेरे । मधुरो आवाजमा सोधे- 'के गरेको ? ' पुर्दै गरेकाहरू एकाएक रोकिए । उनीहरूको सातो गयो । के गर्ने, के नगर्ने ? केहीबेर त सोच्नै सकेनन् । अन्ततः माटो खोतलेर उनलाई निकालियो । पुनः स्ट्रेचरमा राखेर उपचार गराउन हिँडाइयो ।
कुनै फिल्मको दृश्यजस्तो लाग्ने यो कथा सञ्जय कट्टेलको वास्तविकता हो । नेपालगन्जमा बस्ने कट्टेलको दायाँ खुट्टा नक्कली छ । यही खुट्टासँग जोडिएको छ त्यो मृत्युकथा । र, मृत्युकथासँग जोडिएको छ खारा युद्ध ।
२०६१ साल चैत २५ गते रुकुमको सदरमुकाम खारामा तत्कालीन माओवादी सेनाले आक्रमण गर्यो । वर्तमान ऊर्जामन्त्री जनार्दन शर्माको नेतृत्वमा भएको आक्रमणमा उनी पहिलो पंक्तिमै थिए । 'जनमुक्ति सेना' नाम दिइएको माओवादी सेनाको सेक्सन कमान्डर बनाइएका थिए उनी । उनकै नेतृत्वमा पहिलो पंक्तिको लडाइँ भइरहेको थियो । सरकारी सेनाले प्रहार गरेको मोर्टार लागेर उनको दायाँ खुट्टा क्षत्विक्षत भयो । स्ट्रेचरमा राखुन्जेल होस रहेको सम्झन्छन् उनी ।
माओवादी छापामारले नै बोकेर रोल्पा पुर्याएछन् तीन दिनमा । नेपालमा उपचार गराउने परिस्थिति नभएपछि सात दिन रोल्पामै राखेर दाङ पुर्याइएछ । यो लामो यात्रामा पीडाले उनी नछटपटाउ भनी इन्जेक्सन दिएर बेहोस बनाइँदोरहेछ । छापामार समूहकै स्वास्थ्यकर्मीले पीडाले अत्तालिएका उनलाई एकैपटक दुईवटा इन्जेक्सन लगाइदिएपछि तीन दिनसम्म बेहोस भएपछि नै मृत घोषणा गरिएको थियो ।
चिहानबाट आधा पुर्दापुर्दै निकालिएका उनलाई दिल्ली पुर्याइयो । मोहन वैद्य र सीपी गजुरेल पक्राउ परेकाले दिल्लीको वातावरण तनावपूर्ण थियो । त्यसैले पञ्जाबको अस्पतालमा उनको उपचार सुरु भयो । दायाँ खुट्टा काटेर ठुटो पारियो । घाउ भएन । फेरि ६ महिनापछि फेरी काट्नुपर्यो त्यही खुट्टा । झनै छोटो भयो उनको खुट्टा । त्यही खुट्टा बोकेर एक वर्ष पञ्जाब बसे । त्यहाँबाट दिल्ली गए । ठुटो खुट्टामा नक्कली खुट्टा जोडेर नेपाल फर्कंदै गर्दा उनीसँग केही थिएन । थियो त केवल - खुट्टाजस्तै भाँचिएको वर्तमान, अँध्यारो भविष्य र मनको भित्तामा केरमेर केरमेर कोरिएका विगतका धमिला दृश्यहरू ।
०००
२०५६ साल सञ्जयको जीवनमा आँधीहुरी लिएर आँएको थियो । त्यो आँधीको नाम थियो- माओवादी ।
छिमेकी जिल्ला कालीकोटमा उर्लिएको माओवादी आन्दोलन अचानक आइपुगेको थियो । दुईजना प्रहरीलाई कब्जामा लिएर आएका माओवादी छापामारहरू घरघरमा खाना माग्दै आइपुगेका थिए । विडम्बना ! एक गेडो पनि अन्न नभएकाले त्यही दिन भोकै थियो सञ्जयको परिवार । भोकै बसेको परिवारलाई माओवादीले गाउँभरिबाट उठाएको रोटी खुवाएर पेट भरिदियो ।
सायद यही घटना नै थियो उनलाई माओवादीतिर आकर्षित गर्ने । सिद्धान्त, मुक्ति, आन्दोलन, क्रान्ति आदि-आदि त उनले पछिमात्रै सुने जब माओवादीको विद्यार्थी संगठन र वाईसीएलमा संगठित भए । एमाले निकट मानिने शिक्षक रंगवीर शाहीले कक्षामा भन्ने गरेको 'माओवादी कम्युनिस्टको दह्रो हाँगो'ले पनि उनलाई उत्साहित गरेको थियो ।
माओवादी विद्रोहले तीव्रता पाउँदै गर्दा सञ्जयको मनमा पनि पार्टी प्रतिबद्धता बढ्दै गयो । मुक्तिको सपना, समानताको कामना र न्यायपूर्ण भविष्य निर्माणको जपनाले उनलाई राता किताबहरूमा लेखिनेजस्तै क्रान्तिकारी बनाइदियो । त्यसैले त उनले घर छोडी पूर्ण रूपमा माओवादी आन्दोलनमा समाहित भए ठ्याक्कै बिहे तोकिएको अघिल्लो रात । भोलिको आफ्नै बिहे भताभुंग पारेर, २०५८ सालमा ।
त्यसपछि सुरु भएको पार्टी जिन्दगी युद्धको भुँमरीमा बारुद बन्यो, गोली बन्यो, आक्रोश बन्यो, उद्वेग बन्यो । अन्ततः खारा युद्धमा पुगेर एउटा खुट्टाको बलिदानमा टुंगियो ।
०००
सञ्जयको जीवन त्यत्तिमै टुंगिएको भने थिएन । देख्नुपर्ने दृश्य धेरै थियो । भोग्नुपर्ने वर्तमान सिंगै थियो । दिल्लीबाट नेपाल पसेका उनी कैलालीमा शिक्षक बनी बसे । पार्टी सम्पर्कमै बसेर काम गरे । खुट्टा काटिए पनि सपना सिंगै थियो । त्यही सपनामा समाहित थिए उनी । सपनाले नै जीवित बनाएको थियो आखिर ।
दोस्रो जनआन्दोलनपछि २०६३ सालमा उनी घर पुगे, नेपालगञ्जबाट मार्तडीसम्म हवाईजहाजमा । त्यहाँबाट घोडा चढेर गाउँसम्म । मरिसकेको ठानेको मानिस फर्किआएपछि रोएकी थिइन् आमा अँगालो हालेरै । आँखाभरि आँसु भरेर मुस्काएका थिए बा पनि । घरपरिवारमात्र होइन सिंगै गाउँ रमाएको थियो । गाउँमा पार्टीले अभिनन्दन पनि गरेको थियो ।
ठुटो खुट्टामा नक्कली खुट्टा जोडेर नेपाल फर्कंदै गर्दा उनीसँग केही थिएन । थियो त केवल - खुट्टाजस्तै भाँचिएको वर्तमान, अँध्यारो भविष्य र मनको भित्तामा केरमेर केरमेर कोरिएका विगतका धमिला दृश्यहरू ।
आज त्यही अभिनन्दन पनि बोझ भएको छ । सपना देखाउने पार्टी सपनाकै बुई चढेर सरकारमा गएको छ । र, उनीजस्ता सपनाका सारथीहरू भुइँमै पछारिएका छन्- घायल, अशक्त र अपांग भएर ।
चलचित्रको रिलजस्तै घुम्छ जिन्दगी उनको स्मृतिपटमा । जनआन्दोलनपछि क्यान्टोमेन्टको जीवन । त्यहीबाट एसएसएलसी पास । पाँच लाखको चेक । शरीरमा युद्धको छाप । मनमा धोकाको धब्बा । र अनिश्चित जीवन ।
यही अनिश्चितताबीच बिहे गरे । आधा मागी, आधा प्रेमविवाह । छोरी पनि जन्मिइन् । श्रीमतीले एउटा निजी विद्यालयमा पढाउँछिन् । त्यसैले धानिएको छ जीवन । तर, बाँच्नुमात्र होइनरहेछ जिन्दगी । सपना लुटिएको मान्छे त पलपलमा मरिरहेको हुँदोरहेछ । आफ्नै सपनाको मलाम हिँडिरहको मानिससँग डिप्रेसनभन्दा अरू केही नहुँदोरहेछ । एक वर्षदेखि डिप्रेसनको औषधि खाइरहेछन् उनी ।
आस्था र निष्ठा बेचेर सत्ता चढ्ने धोकाधडीको खेललाई नै आन्दोलन भन्ने हो भने, त्यो आन्दोलनको सक्कली परिणाम हुन् - सञ्जय । जोसँग अब केवल छ बलिदान भएको दायाँ खुट्टा र आफैंले कोरेका निराश चार पंक्तिः
'बाँचेँ तर सधैं खाली भएर बाँचेँ
अर्कैको हातको थाली भएर बाँचेँ
न फुल्न नै सकेँ नफल्न नै सकेँ
तर म त फूल झरेको डाली भएर बाँचे ' ००००
प्रतिक्रिया दिनुहोस !
