छोरी बचाऔं, प्रकृति बचाऔं

बढ्दो तापक्रम र असन्तुलित रूपमा भएको मौसम परिवर्तनको कारण (धरती र प्रकृति) वातावरण, पर्यावरण र मानव समुदायबीचको सम्बन्धमा असन्तुलित परिवर्तन देखा परेको छ । भौतिक विज्ञान र विकासको असन्तुलित प्रयोगले रैथाने बोटबिरुवा र जीवजन्तुहरू लोपोन्मुख अवस्थामा पुगेका त छन् नै, प्राकृतिक सन्तुलनलाई कायम नराख्ने हो भने केही वर्षभित्र लोपोन्मुख अवस्थाका यी वन्यजगत् जीवजन्तु र तीसँग सम्बन्धित प्रजातीय प्राणीहरूसमेत यस धराधामबाट बिदा हुनेछन् ।

प्रकृति, वातावरण, पर्यावरण र मानव जातिबीच गहिरो अन्तर्सम्बन्ध हुन्छ । यस प्रकारको उचित सम्बन्धले मानव सभ्यतालाई दीर्घायु प्रदान गर्छ । सभ्यताको आधार प्रकृति हो । प्रकृतिको यसै महत्वलाई हाम्रा पूर्वीय धर्म, दर्शन र संस्कृतिले विशेष आस्था र सम्मानका साथ पूजा र अनुष्ठान गरेको पाइन्छ ।

सभ्यताको प्रारम्भिक चरणमा हिन्दु साधक र स्रष्टाहरूले प्रकृतिलाई देवत्वको रूपमा परिभाषित गर्‍यो । प्रकृतिको यसै विचित्र रूपलाई दैवीकरण गर्ने सिलसिलामा बहुदेववादको अवधारणा आएको धार्मिक, दार्शनिक र मानवशास्त्रीय अध्ययताहरू स्वीकार गर्छन् ।

वेद, उपनिषद् र अन्य पौराणिक ग्रन्थहरूमा प्रकृति र पृथ्वीमातालाई आमा र आकाशलाई पिताका रूपमा सम्बोधन गरेको पाउँछौं । यस तथ्यले मानव सभ्यताको आधार नै प्रकृति हो भन्ने प्रस्ट्याउँछ । ऋग्वेद, अथर्ववेद र आयुर्वेदहरूमा वनस्पति जगत्लाई प्रार्थना गरेरमात्र त्यसको प्रयोग गरिएको सुक्तहरूमा उल्लिखित छ ।

हिन्दु धर्म र दर्शनमात्र नभएर संसारभरका अनेकौं जाति, प्रजाति र तिनका धार्मिक ग्रन्थहरूमा विशेष रूपमा प्रकृतिको अनुष्ठान गरिएको पाइन्छ । प्राचीन सभ्यताको उत्खननबाट प्राप्त अवशेषहरूले समेत प्रकृतिपुजाको परम्परा प्रस्ट्याउँछन् । बौद्ध, बाइबल, जैन र ताओ धर्म र दर्शनमा समेत प्रकृतिको गरिमालाई स्थान दिएको पाइन्छ । यस आधारमा संसारभरका धार्मिक चिन्तन र तिनको विश्वलाई हेर्ने दार्शनिक मूलधारको आधार–प्रकृतिलाई नै स्वीकार गरिएको पाइन्छ ।

प्रकृतिको अगाध सम्मान र उपासना गर्ने यसै प्रकारको धार्मिक परम्परा भने बदलिँदो संस्कृतिसँगै लोपोन्मुख हुँदै गएको पाइन्छ । वर्तमान सभ्यताको चिन्नत प्रणाली भौतिकताले अक्रान्त छ । पृथ्वीलाई आमाका रूपमा पूजा गर्ने नभई मानवको विनाशकारी सिर्जनाले एकै क्षणमा ध्वस्त बनाउने परमाणुको प्रयोगमा मानव चेतना अभिप्रेरित देखिन्छ ।अहिले मानव मस्तिष्कमा विचलन र विसंगतिको चिन्तन प्रवाहित छ ।

प्रकृतिलाई आमाका रूपमा पूजा र अनुष्ठान गर्ने हाम्रो चेतना आफ्नै आमालाई बलात्कार गर्ने अवस्थामा पुगेको छ । हामीले प्रकृतिको दोहन गरेजस्तै गरी नारी अस्मिताको दोहन गरिरहेका छौं । यस्तो कार्य बढ्दै जाने हो भने एक दिन प्रकृतिले आफ्नो अस्तित्व बचाउन भयंकर रूप लिनसक्ने सम्भावनालाई नकार्न सकिन्न ।

बेलाबेलामा देखा पर्ने प्रकृतिको भयंकर रूप उनीप्रतिको असम्मान हो । यसैप्रकार नारी अस्मिता र सतित्वमाथिको प्रहार बढ्दै गएमा मानव सभ्यतामा कलंकमात्र लाग्ने होइन, हाम्री आमाले हामीलाई धारे हात लगाउँछिन् ।

हाम्रा कुनै पनि धार्मिक ग्रन्थहरूमा नारी अस्मितालाई असम्मान गरिएको छैन । हिन्दुशास्त्रकारहरूले नारीलाई पृथ्वीसमान सम्बोधन गरेर पृथ्वीलाई आमाको रूपमा पुकार गरेका छन् । नारीलाई श्री, श्रीलक्ष्मी, सौभाग्यलक्ष्मी, राज्यलक्ष्मी र धनलक्ष्मीका रूपमा अनुष्ठान गरिएका उदाहरण शास्त्रहरूमा पाइन्छ ।

पृथ्वीलाई आदिमाता, आदिशक्ति र आद्यः शक्तिका रूपमा मानव मस्तिष्कको आदिम चेतनाले स्वीकार गरेको तथ्य ऐतिहासिक, प्रागैतिहासिक र धार्मिक अध्ययनबाट समेत प्रमाणित छ । प्रकृति र पुरुषको संयोजन र वियोजनबाटै सिर्जना र विनाश हुन्छ भन्ने सांख्य दर्शनको दार्शनिक आधारलाई आध्यात्मिक दृष्टिकोणबाट मात्र होइन, भौतिकवादी चिन्तन प्रणालीबाट समेत विश्लेषण गरिएको पाइन्छ ।

पृथ्वीलाई आमाका रूपमा पूजा गर्ने नभई मानवको विनाशकारी सिर्जनाले एकै क्षणमा ध्वस्त बनाउने परमाणुको प्रयोगमा मानव चेतना अभिप्रेरित देखिन्छ । अहिले मानव मस्तिष्कमा विचलन र विसंगतिको चिन्तन प्रवाहित छ ।

नारी र पुरुष अर्थात् प्रकृति र मानव एक रथका दुई पांग्रा हुन् । हाम्रो धर्म, संस्कृति र अध्यात्म विज्ञानले यसै सिद्धान्तलाई सन्तुलित रूपमा अँगाली भौतिकता र आध्यात्मिकताको समन्वयवादी दर्शनलाई विश्लेषण गरेको छ । तर, पछिल्लो कालखण्डमा केही धार्मिक रूढिवादी, अतिवादी र सामन्तवादी चिन्तक र शासकहरूले धर्मलाई नारी शोषण गर्ने माध्यम बनाएका हुन् ।

धर्म र संस्कृतिको नाममा पृथ्वी र प्रकृति (छोरी)को बलात्कार गर्ने कुत्सित अन्धवेग र दुष्प्रयासलाई जरैदेखि उखेलेर फाल्नैपर्ने युगीन आवश्यकता हो । पाँच वर्षकी अबोध बालिकालाई समेत बलात्कार गर्ने हाम्रो पौरुषत्वरूपी अहंकारलाई प्रकृतिले एक दिन भयंकरसँग ध्वस्त गर्नेछिन् ।

हामी पुरुषभित्रको अश्लीलता र कलुषितालाई जरैदेखि उखेलेर नफाल्दासम्म छोरीहरूप्रति खतरा रहिरहन्छ । दिनहँजसो भइरहेको हत्या, हिंसा, अन्याय, अत्याचार, अपहरण र बलात्कारजस्ता घटनाले मानव समाज नै आक्रान्त भइरहेको यस्तो जटिल अवस्थाबाट बाँच्न सम्बन्धित निकायले ध्यान दिनैपर्छ ।

हाम्रो मनमस्तिष्कमा राष्ट्रप्रतिको इमानदारी, बफादारी, नैतिकता, समानता, मानवता र विश्वबन्धुत्वको दर्शन नभएको कारण नै हामीबाट यस्ता अपराध घटित हुन गएका हुन् । हामीले पढ्ने पाठ्यपुस्तकहरूमा नास्तिकता र भौतिकताले स्थान पाएका छन् । यही गलत शिक्षाका कारण आज हाम्रो धरती र छोरीचेलीहरू हामीबाटै प्रताडित छन् । मानवताविरुद्धको यस्ता जघन्य अपराधहरूको पश्चात्तापको बोध हामीमा हुनैपर्छ । प्रकृति र नारीबिना यस धराधामको कल्पनासम्म पनि गर्न सकिँदैन ।

त्यसकारण आजैदेखि अपराधको प्रायश्चित्त गर्दै यस धराधामको सम्मान गरौं, गर्भदेखि नै छोरीको रक्षा र सम्मान गर्ने आत्मैदेखि प्रण गरौं । यसैमा समग्र सभ्यताको कल्याण छ र धरती माताको अस्तित्वको सम्मान छ ।