आकर्षण बन्दै महिला खेलाडी

प्रदर्शन स्तरीय होस् । नतिजा 'थ्रिल' होस् । हेर्ने व्यक्ति कसको समर्थक ? त्यो सरोकारको विषय भएन । तर, खेल नसकिएसम्म मुटु ढक्क फुलोस् । आकर्षक र रोमाञ्चक खेलको मापदण्ड नै यही हो । पूर्वाञ्चलमा शनिबार सुरु हुने 'सातौं राष्ट्रिय खेलकुद'मा रहेका केही बेग्लै खालका खेल यसैगरी रोमाञ्चक हुँदैछन् ।

भाषणमा भन्ने गरिन्छ, 'खेलाडीले संसारभर देशको नाम रोशन गराउँछन् ।' तर, सत्य के हो भने संसारभर चिनाउनकै लागि र इज्जत धान्नकै लागि संसारका जोसुकैसँग खेले पनि सानसँग खेल्नै पर्‌यो । अन्तिम नतिजा नआएसम्म मुटु ढक्क हुनै पर्‌यो । विपक्षी वृत्तलाई तनाव हुनै पर्‌यो ।

नेपाली मार्सल आर्टको साख पछिल्ला वर्षमा गिर्दो छ । यसरी गिर्दागिर्दै पनि अन्य खेलको तुलनामा विश्वस्तरीय स्टारसँग सानसँग खेल्ने हैसियत भने सबैभन्दा बढी मार्सल आर्टिस्टमा नै छ । अन्तर्राष्ट्रिय स्पर्धामा सानसँग खेल्ने यी मार्सल आर्टिस्ट सहजै राष्ट्रिय च्याम्पियन भएका होइनन् । घरेलु भूमिमा अन्य खेलको तुलनामा रहेको डेप्थका कारण उनीहरूको स्तर बढेको हो । यसैकारण धेरै यस्ता खेलाडी छन्, जसका लागि अन्तर्राष्ट्रिय स्पर्धामा पदक पाउनभन्दा कम मेहनतले राष्ट्रिय च्याम्पियन हुन सम्भव छैन ।

अपेक्षा गरिएको छ, आसन्न राष्ट्रिय खेलकुदमा नेपाली स्टार तेक्वान्दोका वीरबहादुर महरा, जुडोकी फुपूल्हामु खत्री, बक्सिङका दिनेश श्रेष्ठ, उसुकी नीमा घर्ती र करातेका सोनाम लामाका लागि उपाधि जित्न कठिन नहुन सक्छ । तर, यस्ता थुप्रै भिडन्त छन्, जसले नेपाली खेलकुदलाई नै प्रभाव पार्नेछ । हामीले अन्तर्राष्ट्रिय खेलकै स्तरमा घरेलु भिडन्त हेर्न पाउनेछौं । पूर्वाञ्चल पुग्ने खेलपारखीले ती भिडन्त हेर्नैपर्ने हुन्छ । धेरैको मत छ, आसन्न सातौं राष्ट्रिय खेलकुदमा तेक्वान्दोको ४६ किलो तौल समूह सबैभन्दा सनसनीपूर्ण इभेन्ट रहनेछ ।

पछिल्ला केही वर्ष नेपाली खेलकुदका सफलताका कथा महिला मार्सल आर्टिस्टसँग जोडिएको छ । त्यसो त अन्य खेलका खेलाडी र पुरुष खेलाडी स्तरीय छैनन् भन्ने होइन । तर, विश्वस्तरीय स्टारसँग खेल्ने हैसियत राख्ने अधिक खेलाडी महिला आर्टिस्ट नै छन् ।

गत वर्ष नेपालले सहभागिता जनाएका विभिन्न अन्तर्राष्ट्रिय प्रतियोगितामा दक्षिण एसियाली घेराबाहिर पनि बेजोड देखिएका फुपूल्हामु खत्री, नीमा गुरुंग, निशा रावल र सरस्वती राना पूर्वाञ्चलमा पनि देखिनेछन् । रियो ओलम्पिकमा सहभागी निशा रावल विश्वकै शीर्ष वरीयताकी खेलाडी झिङ सुयनसँग २-० को साँघुरो अन्तरले पराजित भएकी थिइन् । सुयनले ओलम्पिकमा स्वर्ण पदक पनि जितिन् ।

त्यसो त कांस्य पदकका लागि भएको भिडन्तमा निशा फ्रान्सकी ग्वाल्डेन ग्पान्गेसँग ३-२ ले पराजित भएकी थिइन् । सातौं राष्ट्रिय खेलकुदमा आर्मीकी खेलाडी निशासँगको हेभिवेट भिडन्त सुमित्रा केसीको हुनेछ । रुकुममा गोविन्द शर्माको चेलीको रूपमा उदाएकी सुमित्रालाई पछिल्लो समय निशाले पछाडि छाडेकी हुन् । यसपटक सुमित्राले प्रहरीको प्रतिनिधित्व गर्दैछिन् ।

कोटेश्वर तेक्वान्दो डोजाङकी काजल श्रेष्ठले जुनियर तहमै रहँदा महत्त्वपूर्ण सफलता पाएकी थिइन् । उमेरले १७ वर्षे नेटो पार गरेपछि सिनियर भिडन्तका रूपमा उनले गत दक्षिण एसियाली खेलकुदमा छनोटमा सहभागिता जनाएकी थिइन् । अपेक्षाकृत कमजोर प्रदर्शन गरेकी उनी तत्कालीन च्याम्पियन रेजिना कार्कीसँग पराजित भइन् ।

सागमै स्वर्ण पदकको नजिक पुगेर पनि फाइनलमा गोल्डेन स्कोरमा पाकिस्तानी खेलाडीसँग पराजित रेजिना र यसपटक आर्मीको प्रतिनिधित्व गर्ने काजलको महिला ४६ किलो तौल समूहमा हुने भिडन्त सातौं राष्ट्रिय खेलकुदको अर्थपूर्ण भिडन्त हुनेछ । सोही स्पर्धामा पश्चिमाञ्चलकी सरिता श्रेष्ठ र अन्य सहभागी पनि कमजोर नभएको जनाइन्छ ।

सागकै रजत पदक विजेता आर्मीका तेक्वान्दो खेलाडी सक्षम कार्की तौल परिवर्तन गर्दै ७४ किलोमा सहभागी हँदैछन् । ७४ किलो तौल समूहमा आशीष महर्जनलाई प्रतिस्थापन गर्दै राष्ट्रिय टोलीमा प्रवेश पाएका उनले ८० किलो समूहमा अनोज पुजारीसँग कठिन चुनौतीको सामना गर्दै आएका थिए । यसपटक उनको भिडन्त साग पदक विजेता पुलिसका निश्चलमान श्रेष्ठसँग हुनेछ । त्यसो त ओलम्पिक छनोटमा सहभागिता जनाएका रञ्जन श्रेष्ठलाई ५८ किलो तौल समूहमा कोटेश्वरकै अर्का उत्पादन युजल गुरुङले कठिन चुनौती दिने अनुमान गरिएको छ ।

साग रजत पदक विजेता जुडोकी मनीता प्रधान अहिले नेपाल आर्मी क्लबबाट खेल्दैछिन् । पामकी उत्पादन यी खेलाडी ५७ किलो तौल समूहमा एपीएफकी देविका खड्कालाई हराउँदै राष्ट्रिय टोलीमा प्रवेश गरेकी हुन् ।

मनितासँग हार्नुअघि केही प्रतियोगितामा उत्कृष्ट महिला खेलाडीको अवार्ड पाउँदै आएकी देविका अहिले ५२ किलो तौल समूहमा रहेकी छन् । उनको भिडन्त साग रजत पदक विजेता लीला अधिकारीसँग हुनेछ । त्यसो त धुलाबारीको कभर्डहल लीलाका लागि एक दशकअघिको राष्ट्रिय च्याम्पियनसिपको पुनरावृत्तिको अवसर पनि हुनेछ ।

एसियन जुनियरकी पदक विजेता लीला एक दशकअघि झपामै पर्सा जुडो टिम राष्ट्रिय च्याम्पियन हुँदा उत्कृष्ट खेलाडी भएकी थिइन् । तर, उनकी प्रतिद्वन्द्वी देविका एक दशकपछि फरक रूपमा रहेका कारण यो अत्यन्त प्रतिस्पर्धात्मक खेल हुने अनुमान गरिएको छ ।

त्यसो त जुडो संघका महासचिवसमेत रहेका रेफ्री धर्मकुमार श्रेष्ठ नेपालमा एक से एक खेलाडी भएको र घरेलु प्रतियोगिता नै स्तरीय भएको कारण मार्सल खेलाडीले अन्तर्राष्ट्रिय क्षेत्रमा पनि सफलता पाएको बताउँछन् ।

नेपालमा भएको दक्षिण एसियाली जुडो च्याम्पियनसिपमा स्वर्ण पदक विजेता सुनीता बोहरा र नेपाल आर्मीकी आकृति जोशीको भिडन्त हेर्नलायक हुने अनुमान प्रशिक्षक वीरेन्द्र रञ्जितको छ । एसियन जुनियर पदक विजेता सुनिता थापामगर लामो समय छायाँमा रहिन् । यसपटक मध्यमाञ्चलबाट उनी ६० किलो तौल समूहमा सहभागी हुँदैछिन् । गत साग खेलमा कांस्य पदक विजेता गंगा चौधरी र सुनिताको भिडन्त अर्को महत्त्वपूर्ण जुडो फाइट हुनेछ ।

छैटौं राष्ट्रिय खेलकुदमा सुनिताले स्वर्ण पदक जित्ने क्रममा ओलम्पियन देबु थापालाई हराएकी थिइन् । करातेमा अहिलेका प्रभावशाली खेलाडी सोनाम लामाका लागि राष्ट्रिय प्रतियोगिता कठिन नहुने अनुमान धेरैको छ । तथापि ६७ किलो तौल समूहमा मुकुन्द महर्जनको सामना सुबास घोतानेसँग हुनेछ । एसकेआईएफमा आबद्ध चितवनका यी खेलाडी निबास गोपाल वैद्यमार्फत केही समययता काठमाडौंमै रहेर दीपक श्रेष्ठसँग प्रशिक्षण गरेका थिए ।

२० वर्षीय सुबास अहिले आर्मी क्लबमा छन् । उनलाई नजिकबाट नियालेका बैद्यकै अनुसार सुबास अनुशासित, मेहनती र पावर गेममा पनि अब्बल रहेका हेर्नलायक खेलाडी हुन् ।

नेपाली एथलेटिक्सले पछिल्लो समय अन्तर्राष्ट्रिय क्षेत्रमा खासै कमाल देखाउन सकेको छैन । अझ बृहत् खेल महोत्सवकै मुख्य आकर्षण मानिने स्प्रिन्ट क्षेत्रमा त नेपाल कमजोर रहँदै आयो । यसका बीच हरेक बृहत् खेल महोत्सवमा एथलेटिक्सको स्प्रिन्ट स्पर्धाको चमक त हुने नै छ । यस कारण सातौं राष्ट्रिय खेलकुदमा पनि नेपालको तेज महिला र तेज पुरुष को भन्ने चासो स्वाभाविक छ ।

यसपटक स्प्रिन्टमा एपीएफका आशीष चौधरी र मध्यपश्चिमका यम साजन सुनुवारको खेल हेर्नलायक नै रहनेछ । एपीएफका एथलेटिक्स प्रशिक्षक सुशीलनरसिंह राणा थोरै समयमा नै हरेक कुराको टुंगो लाग्ने भएका कारण स्प्रिन्टमा सधैं थ्रिल हुने बताउँछन् । खेलपारखीले चाहनेजस्तो थ्रिल यसपटक लामो दूरीमा पनि हुनसक्ने सम्भावना राणा व्यक्त गर्छन् । स्प्रिन्टर दिलमाया कार्की र सरस्वती चौधरी घाइते भएका कारण यस विधाका बारे धेरै अन्योलमै छन् ।

अन्तर्राष्ट्रिय स्पर्धामा सानसँग खेल्ने मार्सल आर्टिस्ट सहजै राष्ट्रिय च्याम्पियन भएका होइनन् ।

विगतभन्दा परिपक्व भइसकेका आशीष र यमसाजनसँगै आर्मीका खेलाडी पनि बलियो प्रतिस्पर्धीका रूपमा उत्रनसक्ने अनुमान राणाको छ । साग खेलका दुई पदकधारी एथलेटिक्सका खेलाडी यसपटक सातौं राष्ट्रिय खेलकुदमा सहभागी हुँदैछन् । १२औं सागका कांस्य पदकधारी हरि रिमालका साथै १०औ सागकी रजत पदक विजेता कान्छीमाया कोजू सातौं राष्ट्रिय खेलकुदमा सहभागी हँदैछिन् ।

सदाबहार धावक कोजूका नाममा पाँच हजार मिटर र १० हजार मिटर दौडको राष्ट्रिय कीर्तिमान छ । सन् २०१० सम्म पिकफर्ममा रहेकी कोजूको त्यही फर्म त कायम छैन । तथापि, उनी र विश्वरूपा बुढाको १० हजार मिटरको रेस हेर्नपर्ने रेसको रूपमा रहनेछ । क्यानडामा रहँदा लामो दूरीमा सफलता पाएका कारण कोजूको आत्मबल अझ बढ्दो छ ।

बक्सिङ प्रशिक्षक प्रचण्ड शर्मा ६० किलो तौल समूहमा खेल्ने एपीएफकी सरस्वती रानामगर कुनै पनि विश्वस्तरीय स्टारसँग मुकाबिला गर्ने क्षमता भएको खेलाडीका रूपमा स्वीकार गर्छन् । यसकारण सरस्वतीको खेल सधैं हेर्नपर्ने खेलका रूपमा रहने नै छ । १२औं दक्षिण एसियाली खेलकुदमा स्टार भारतीय मुक्केबाज सरितादेवी र सरस्वतीको भिडन्तले भारतीय र नेपाली वृत्त दुवैलाई आश्चर्यमा पारेको थियो ।

त्यसै सनसनीपूर्ण प्रदर्शनलाई हेर्नेहरूले सरस्वतीलाई सधैं स्टारका रूपमा सम्झने छन् । आवश्यक प्रशिक्षण, एक्सपोजर र यथेस्ट अन्तर्राष्ट्रिय प्रतियोगितामा सहभागिताको अवसरबाट वञ्चित सरस्वतीको स्तरीयताको एउटा कारण नै बक्सिङका अन्य घरेलु मुक्केबाजको स्तर पनि हो । घरेलु स्तरमै कठिन प्रतिद्वन्द्वी भएका कारण पनि उनले सधैं आफूलाई फिट राख्दै आएकी छन् । यिनै सरस्वतीले गएको विश्व च्याम्पियनसिप छनोटमा आर्मी क्लबकी नीरू गुरुङको कठोर मुकाबिलाको सामना गरिन् । राष्ट्रिय खेलकुदमा सरस्वतीले कत्तिको चुनौतीको सामना गर्नेछिन्, त्यो हेर्नलायक विषय हो ।

त्यसो त अन्य खेलमा पनि केही थ्रिल हुन सक्छन् । केही नयाँ प्रतिभा राष्ट्रिय खेलकुदले उत्पादन गर्न पनि सक्छ । यो सम्भावनालाई पूर्ण नकार्न त सकिँदैन परन्तु तथ्यांकले नै बारम्बार बताएको छ, नेपाललाई अन्तर्राष्ट्रिय क्षेत्रमा सानसँग उपस्थित गराउने काम धेरैजसो महिला आर्टिस्टले नै गराएका छन् र सातौं राष्ट्रिय खेलकुदका मुख्य आकर्षण पनि यिनीहरू नै हुन् ।