क्यान्सरसँग हारेका जगदीश

क्यान्सर- यो शब्द सुन्नेबित्तिकै केटाकेटीदेखि नै मेरो आङ सिरिंग हुन्थ्यो । अति सामान्य रोग लागे पनि क्यान्सर नै भएको हो कि भन्ने शंका लाग्थ्यो । यो रोग कसैलाई नलागोस् भन्ने प्रार्थना गर्थें । तर, दुःखको कुरा; २००६ मा ‘आशाको प्रतिविम्ब' नामक पुरस्कार लिन अमेरिकाको ओक्लाहोमा सहर जाँदा जहाज चढ्नेबित्तिकै बीच बाटोदेखि नै मेरो श्रीमान् जगदीश घिमिरेको ढाड नराम्रो गरी दुख्यो । हामीले घरबाट निस्कँदा आवश्यक पर्ने औषधि साथै लिएरै हिँडेका थियौं । तर, ती औषधि खाएर पनि उनको दुखाइमा कमी आएको थिएन । उनको मुख एकदमै निन्याउरो थियो । तर पनि उनी मलाई चिन्ता हुन्छ भनेर बेलाबेलामा हाँसेजस्तो गर्थे ।

अमेरिका पुग्दासम्म पनि दुखाइ घटेन । अक्लोहामाको एअरपोर्टमै लिन आएका थिए आयोजकहरू । त्यहाँको निकै राम्रो होटलमा उनीहरूले हामीलाई बस्ने व्यवस्था गरेका थिए । सजावट र होटलको स्तर देख्दा जोकोहीले पनि त्यो अनुमान गर्न सक्थ्यो । यो पुरस्कार पाउने मानिसलाई ठूलो सम्मान गर्ने चलन रहेको कुरा त्यहाँ गएपछि हामीलाई थाहा भयो ।

जगदीशको ढाड एकदमै दुखेको हुनाले उनले तीन दिनसम्म तय भएका कार्यक्रममा भाग लिन सकेनन् । मैले सबै कार्यक्रममा भाग लिएँ । भोलिपल्ट बिहानदेखि साँझसम्मै विभिन्न पत्रिकाका पत्रकारसँग अन्तर्वार्तामै समय बित्यो ।
पुरस्कार समारोहका विभिन्न कार्यक्रम सकिएपछि हामी स्वास्थ्य जाँचका लागि केही दिन अमेरिका बस्यौं । अमेरिकाका डाक्टरले सबै जाँच गरी मल्टिपल माइलोमाको शंका गरेपछि मेरो होशहवास नै उड्यो, मुखमा थुक पनि सुक्यो, आकाश नै टाउकोमा खसेजस्तो लाग्यो । तर, मैले एक्कासि आफूलाई सम्हालेँ ।

यो नहुन पनि सक्छ, फेरि दोहोर्‍याएर पनि त जाँच गर्न सकिन्छ, यस्तो हट्टाकट्टा निरोगी मान्छेलाई पनि यस्तो रोग लाग्नसक्छ र ? यी प्रश्न मेरो मनमा आउन लागे, तर पनि मैले उनको अनुहारलाई राम्ररी हेर्न सकिनँ । सायद मेरो मनस्थिति बुझेर होला, उनले हाँस्दै भने, ‘किन पीर गर्ने नि ? जे भए पनि उपचार भइहाल्छ नि । अब बैंककमा सबै जाँच गरौंला ।' मैले रोक्दारोक्दै पनि आँखाबाट आँसु झरी नै रह्यो ।

हस्पिटलबाट फर्किएको दिनभरि नै मनस्थिति ठीक भएन, परदेशको ठाउँ- यस्तो कहालीलाग्दो क्षणमा आफूलाई सान्त्वना दिने साथी र आफन्त कोही पनि त थिएन । मैले पटकपटक छोराछोरीलाई सम्झिरहेँ । मैले यतिविघ्न पीडा जीवनमा कहिल्यै पनि अनुभव गरेको थिइनँ ।

हामी केही दिन अमेरिकाको अक्लोहामामा रहेको जगदीशको ‘वल्र्ड नेभर'को साथी पिटरकहाँ बसेका थियौं । जगदीशको बिरामी अवस्था देखेर हामीलाई होटलमा बस्न दिएनन् । परदेशको ठाँउमा, बिरामी अवस्थामा सहयोग चाहिन्छ भनेर हामीले पिटरको आग्रहलाई सहर्ष स्वीकारेका थियौं । हाम्रो त्यो पीडालाई पिटरले नजिकैबाट अनुभूत गरे । पिटरकी श्रीमती एलिस पनि अति दयालु स्वभावकी थिइन् । उनले पनि हामीलाई असीम माया दिइन् ।

उनले इन्टरनेटबाट हेरेर रोगबारे अझ धेरै जानकारी गराइन् । सबै परीक्षणपछि रोग मल्टिपल माइलोमा नै भएको पक्का भयो भने त्यसको पनि उपचार हुनसक्ने उनले बताए । उनीहरूलाई नेपाली खाना एकदमै मनपथ्र्यो । म सधैंजसो नेपाली खाना बनाउँथेँ । त्यहाँ बस्दा हामीलाई आफ्नै घरमा बसेको अनुभव हुन्थ्यो ।

स्वास्थ्य परीक्षणका क्रममा एकजना रगत-रोग विशेषज्ञले उनको २४ घन्टासम्मको पिसाबलाई जारमा संकलन गरेर फ्रिजमा राख्ने र त्यसपछि परीक्षण गर्ने भनेका थिए । उनले हामीलाई त्रसित बनाए- किनभने हामी विदेशी साथीको घरमा बसेका थियौं । खानेकुरा राखेको फ्रिजमा कसरी पिसाबले भरिएको जार राख्ने ? मैले विस्तारै हिम्मत गरेर पिटर र एलिसलाई रगत-रोग विशेषज्ञको कुरा सुनाएँ । एलिसले विस्तारै हाँस्दै भनिन्- म सबै फ्रिजको सामान निकालिदिन्छु, तिमीले राखे हुन्छ ।

जगदीशसँग अस्पतालमा बिताएको सारै निरस दिनचर्या सम्झँदा अहिले पनि मन झसंग हुन्छ । उनले यो संसारबाट बिदा लिएको तीन वर्ष भइसकेको छ । उनीसँगको वियोगको पीडा खप्न कति गाह्रो भएको छ, त्यो म शब्दमा व्यक्त गर्न सक्दिनँ ।

उनीहरूको यो सदाशयता र हामीलाई गरेको सहयोग म कहिल्यै बिर्सन सक्तिनँ । एकातिर त्यति ठूलो पुरस्कार प्राप्त गरेर फर्केको खुसीको क्षण, अर्कोतिर मल्टिपल माइलोमाको असंख्य पीडालाई बोकेर फर्केको क्षण- सम्झँदा अहिले पनि मेरो मन एकतमासको हुन्छ । मानिसले सोचेजस्तो गरी जीवन चल्दो रहेनछ ।

कल्पना नै नगरेका घटना जीवनमा आइरहने रहेछन् । तर, ‘आशाको प्रतिविम्ब'सँगै आएको मल्टिपल माइलोमाको पीडा र त्रासले त्यस बेला न आनन्दको अनुभूति गर्ने मौका मिल्यो न त देखाएर रुन नै पाइयो । ह्विलचेयरमा मल्टिपल माइलोमाको बिमारी, एउटा काँधमा बिमारीका अस्पताल रिपोर्टहरू र अर्को काँधमा ‘आशाको प्रतिबिम्व' पुरस्कार बोकेर घर फर्कंदाको क्षण म कहिल्यै बिर्सनै सक्दिनँ ।

अक्लोहामाबाट बैंककसम्म आइपुग्दा दुई ठाउँमा जहाज परिवर्तन गर्दा पाएको दुःख शब्दमा व्यक्त गर्न सक्तिनँ । ढाड दुखाइको पीडाले जगदीश केही बोल्दैनथे । न त केही खानेकुरा नै खान्थे । केवल चारचार घन्टामा दुखाइ कम गर्ने औषधिमात्रै माग्थे । जगदीशले खाना खान मन नगरेपछि मलाई पनि केही खान मन लाग्दैनथ्यो । केवल जुसमात्रै मागेर खान्थेँ । जहाज कहिले बैंककमा ओर्लिएला र अस्पताल पुगेर उनको स्वास्थ्य परीक्षण होला ?

यही सोच मनमा आइरहन्थ्यो । परीक्षणपछि मल्टिपल माइलोमा भएको रिपोर्ट नआओस् भन्ने प्रार्थना भगवान्सँग गरिरहन्थेँ । तर, यसपटक भगवान्ले मेरो कुनै प्रार्थना सुनेनन् । तीन घन्टाको परीक्षणपछि डाक्टरले मल्टिपल माइलोमा भएको पुष्टि गरे । यो खबर मेरो लागि ठूलो पीडाको विषय बन्यो । डाक्टरले तत्कालै किमोथेरापी सुरु गरे ।

त्यस बेला म फेरि आकाशबाट एकैपटक भुइँमा पछारिएजस्तो भएँ । जीवनमा सधैं सुख नै सुख हुँदो रहेनछ । मानिस भएर जन्मिएपछि आइपर्ने सबै दुःखसुखलाई आत्मसात् गर्नुपर्ने रहेछ । यही कुरा सम्झँदै मैले आफैंलाई सम्झाएँ ।

सन् २००६ मा मल्टिपल माइलोमा पुष्टि भएर झन्डै तीन साता अस्पताल बसेर नेपाल फर्किएपछि जगदीश एकदमै कमजोर भएका थिए । उनलाई बाथरुम जान पनि गाह्रो हुन्थ्यो । राति उठ्न पनि गाह्रो हुन्थ्यो, कसैको सहयोग चाहिन्थ्यो । म भुइँमा ओछ्यान लगाएर सुत्थे । राती उठ्नुपर्दा उनी लठ्ठीको सहाराले हामीलाई उठाउँथे । नुहाउन पनि उनलाई सहयोग चाहिन्थ्यो । हामीले उक्त कार्यका लागि सहयोगी राखेका थियौं । किमो खाएको बेला इन्फेक्सन हुने धेरै डर हुन्थ्यो ।

हरेक दिन डिटोलले कोठा सफा गर्नुपथ्र्यो । ओछ्याएको तन्ना र तकियाको खोल सधैं फेर्नुपर्थ्यो । समयसमयमा औषधि दिने, उनको इच्छाअनुसार खानेकुरा पकाउने–दिने जिम्मा बुहारी पूजा र मेरो हुन्थ्यो । यो काम मभन्दा पनि बढी पूजा गर्थिन् । जगदीशलाई किमो दिँदाको अवस्था हामी सबैका लागि एकदमै गाह्रो थियो । जगदीशको मनमा पनि मल्टिपल माइलोमा भएकोमा पीडा भएको मैले महसुस गरेँ । कहिले उनको आँखामा आँसु देखिन्थ्यो ।

किमोको असरले होला, उनी त्यस बेला बढी रिसाउने र झर्कने गर्थे । कहिले भन्थे- मेरो उमेर के भएको छ र ? भर्खर ६१ वर्षको भएँ । परिवार सबै दीर्घायु छन्, मलाई किन यस्तो रोग लागेको होला ? त्यही बेला उनकी काइँली दिदी उर्मिलाका श्रीमान् रमेश भिनाजु पनि क्यान्सरले थला पर्नुभएको थियो । उहाँको उमेर जगदीशको भन्दा झन्डै १२ वर्षको फरक थियो ।

त्यसैले उनी भन्ने गर्थे, भगवान्ले किन ममाथि यस्तो अन्याय गरेको होला ? म बराबर उनलाई सम्झाउने गर्थें- जहाँ लगेर भए पनि हामी तिम्रो उपचार गर्छौं, उपचारपछि रोग निको भइहाल्छ नि । मल्टिपल माइलोमा भएका केही बिरामीको पनि उदारण दिँदै उनीहरूको उपचारपछि स्वास्थ्य राम्रो भएको कुरा सुनाउने गर्थें । तर, जगदीश बराबर इन्टरनेट खोलेर हेर्थे र रोगबारे जानकारी लिन्थे । यो रोग निको नहुने रोग हो भन्ने उनलाई राम्ररी थाहा थियो । त्यसैले हामीले जतिसुकै सम्झाए पनि पहिलेपहिले उनलाई बुझाउन गाह्रो हुन्थ्यो ।

उपचारका क्रममा शरीरमा बढी किमो परेको हुनाले त्यस बेला साइड इफेक्ट धेरै नै हुन्थ्यो । खाना नरुच्ने, निद्रा नलाग्ने, सुतेको बेला झस्कने, बर्बराउने बढी हुन्थ्यो । भेट्न आउनेलाई पनि जगदीश भेट्न रुचाउँदैनथे ।

उनको खानामा धेरै परिवर्तन भएको थियो । कहिले उनी केवल तारेको करेलासम्म मात्र खान्थे । कहिले तरकारीको सुपमात्र खाएर सुत्थे । इन्फेक्सन हुन्छ भन्ने डरले उनी फलफूल र कुनै पनि ड्राई फुड खाँदैनथे, ग्रिन चिया बिहान एकपटक र दिउँसो खाजा खानुअगाडि एकपटक खाने गर्थे । त्यस बेलाको अवस्था सम्झँदा अहिले पनि मलाई ठूलो पीडा हुने गरेको छ ।

त्यस बेला जगदीशकी आमा थला परिसक्नुभएको थियो । हामीले उहाँलाई जगदीशको रोगबारे नबताउने निर्णय ग¥यौं । सायद जगदीशको रोगबारे जानकारी पाएको भए उहाँले त्यो पीडा खप्न सक्नुहुन्नथ्यो होला । उनी बिरामी भएको दुई वर्षमा आमा बित्नुभयो । सबै दाजुभाइ चोभारमै आमाको १३ दिनको किरिया बसे । जगदीश बिमारी भएको हुनाले किरियापुत्रीसरह दाइभाइहरूसँग बसेनन् । बाँचुन्जेलसम्म बुवाआमालाई आफैंसँग राखे, उहाँहरूको सेवा गरे । कहिल्यै चित्त दुखाएनन्, जिउँदैमा उनले गरेको सेवाबाट उनी पितृऋणबाट मुक्त भएझैं लाग्छ ।

स्टेमसेल ट्रान्सप्लान्टका लागि जगदीशले झन्डै चार महिना अस्पतालमा बस्नुपर्‍यो । अस्पताल भन्नेबित्तिकै मलाई एक किसिमको त्रास र डर लाग्छ । दिन काट्न सारै गाह्रो हुन्छ । बिहान ८ बजे म सधैं अस्पतालको परिसरमा रहेको मन्दिरमा धूप बाल्थेँ । विभिन्न थरीथरीका देउताहरूका सानासाना मूर्ति राखिएको हुन्थ्यो । रोगीका आफन्तहरू बिहान धूप बाल्थे, फलफूल र अन्डा चढाउँथे । मचाहिँ चमेली र सयपत्रीको सानो-सानो फूलको माला चढाउँथेँ ।

मेरो दैनिकी पनि उनीहरूकै जस्तो थियो, म धूप बालेपछि करिब ४० देखि ४५ मिनेटसम्म वरिपरि घुम्थेँ । साई भजन गाउँथेँ, हनुमान चालिसा पाठ गर्थें । जगदीशको रोग निको होस् भनेर प्रार्थना गर्थें र ईश्वरप्रतिको ठूलो आस्था र विश्वासले मलाई ठूलो शक्ति प्राप्त हुन्थ्यो ।

परदेशको ठाउँमा आफन्त खासै थिएनन्, अस्पतालले बीचबीचमा छुट्टी दिएको बेला हामी बैंककको नेपाली राजदूतावासका अर्जुन मैनाली र उनकी श्रीमती सुमेघा गौतमकहाँ जाने गथ्र्यौं । उहाँहरूले परदेशको ठाउँमा हामीलाई ठूलो सहयोग गर्नुभयो, जसलाई हामी बेलाबेलामा सम्झिरहन्थ्यौं ।

सिरिराज अस्पतालनजिकै १५ मिनेटको बाटोमा साई सेन्टर थियो । हरेक आइतबार त्यहाँ साई भजन हुने गर्छ । म अस्पतालबाट भजनमा जान्थेँ, भजन गाउँथेँ, जगदीशको दीर्घ जीवनको कामना गर्थें । नयाँनयाँ भजन गाएर जगदीशलाई सुनाउने गर्थें ।

स्टेमसेल ट्रान्सप्लान्ट गर्न जगदीशलाई राखेको बेला हामीलाई भित्र कोठामा जान दिइँदैनथ्यो । कहिलेकाहीँ सिसा भएको कोठासम्म नाक छोपेर, हरियो गाउन लगाएर केही क्षण भेट गर्न दिइन्थ्यो ।

म धेरैजसो समय कोठाबाहिरको प्यासेजमा राखिएको बेन्चमा बसेर आँखा चिम्लिएर बिस्तारै बिस्तारै भजन गाउँथेँ । आफूले जानेका सबै भजन गाउने गर्थें । कहिलेकाहीँ सफा गर्न आउने महिला टक्क उभिएर भजन सुन्थिन्, नर्सहरू पनि मैले भजन गाएको मन पराउँथे ।

भाषा नबुझे पनि उनीहरू भजन मन पराउँथे । कसैकसैले भन्ने गर्थे- तिमीले कस्तो राम्रो गाएको, तिम्रो भाषा म बुझ्दिनँ तर मलाई तिमीले गाएको राम्रो लाग्छ । पछिपछि उनीहरूलाई मप्रति माया जागेर आएछ, उनीहरू मलाई जगदीशको कोठाबाहिर छेउमा बस्ने सानो स्टुल राखिदिन्थे । म त्यहाँ बसेर जगदीशलाई भजन सुनाउँथेँ ।

सिरिराज अस्पतालको पट्टाइलाग्दो बसाइका क्रममा कोठामा सुतिरहेको बेला मलाई दुईपटक राति केही चिजले थिचेजस्तो भयो । कहिलेकाहीँ अस्पतालमा तर्साउँछ भन्ने सुनेको थिएँ । यो घटनाले मलाई सुनेका कुराहरू साँचो हो भनेजस्तै लाग्यो । यो घटना दुईपटक भएपछि जगदीशले आफ्नै बेडको छेउमा ओछ्यान लगाउन लगाए । मैले झन्डै एक हप्तासम्म त्यसै गरेपछि सिरानमा चक्कु, साईबाबाको विभूति र स्तोत्र रत्नावली राख्न थालेँ, त्यसपछि त्यस्तो घटना कहिल्यै भएन ।

अस्पतालको कहालीलाग्दो बसाइमा दिन काट्न सारै गाह्रो भएको बेला जगदीश र म कहिलेकाहीँ तास खेलेर एकदुई घन्टा बिताउँथ्यौं । कहिले टेलिभिजन हेर्थ्यौ । तर, टेलिभिजनमा पनि हेर्नलायक कार्यक्रम हँदैनथ्यो । किताब पढ्दा कहिल्यै पनि किताबमा ध्यान केन्द्रित हँदैनथ्यो । जगदीशसँग अस्पतालमा बिताएको सारै निरस दिनचर्या सम्झँदा अहिले पनि मन झसंग हुन्छ । अस्पतालको नाम सुन्नेबित्तिकै डराउने म अस्पतालमा महिनौं बिताउँदा कति पीडा भयो होला ? यो सहज अनुमान गर्न सकिन्छ ।

जगदीशले यो संसारबाट बिदा लिएको तीन वर्ष भइसकेको छ । जगदीशसँगको वियोगको पीडा खप्न कति गाह्रो भएको छ, त्यो म शब्दमा व्यक्त गर्न सक्दिनँ ।