खेलकुदमा छ धेरै अवसर

महिला बास्केटबल टोलीकी सदस्य अलिसा ठकुरी संस्कृति र इङ्लिस प्रिपेटरी स्कुलमा बास्केटबल सिकाउँछिन् । सन् २००३ देखि बास्केट बल खेल्न थालेकी उनी सन् २०११ देखि लगातार राष्ट्रिय टोलीको सदस्य रहँदै आएकी छन् । राष्ट्रिय टोलीकी सेन्ट्रल डिफेन्स अलिसा दुवै विद्यालयका कक्षा एकदेखि कक्षा १० सम्मका विद्यार्थीलाई बास्केटबलको कला सिकाउँछिन् । ‘दुवै विद्यालयमा टाइमटेबल मिलाएर बास्केटबल सिकाउने गरेकी छु । संस्कृतिमा शनिबार र आइतबार सिकाउँछु भने इङ्लिस प्रिपेटरीमा अन्य दिन सिकाउँछु' अलिसा भन्छिन् ।

नेटबलको पनि राष्ट्रिय खेलाडी उनले दुवै विद्यालयबाट मासिक २० हजार रुपैयाँ आम्दानी गर्ने गरेको बताइन् । ‘दुवै विद्यालयसँग घन्टाको हिसाबले पारि श्रमिक लिन्छु । मासिक रूपमा हिसाब गर्दा २० हजारजति हुन्छ', उनले बताइन् । लामो समयदेखि खेलकुदमा सक्रिय अलिसा यस पेसाबाट सन्तुष्ट रहेको बताउँछिन् । ‘अरू क्षेत्रमा काम गरे पनि मासिक कमाउने भनेको २० हजारकै हाराहारी हो । अरू पेसामा जस्तो यस पेसामा धपेडी र तनाव पनि कम हुने भएकाले यही पेसा राम्रो लागेको छ र यसबाट सन्तुष्ट पनि छु', अलिसाले भनिन् ।

यसैगरी, करातेकी राष्ट्रिय खेलाडी अनु अधिकारी पनि दुई वटा विद्यालयमा कराते सिकाउँछिन् । उनी प्यारागन स्कुल तिलगंगा र सृष्टि स्कुल बौद्धमा कराते सिकाउँछिन् । तीन वर्षदेखि कराते सिकाउन थालेकी अनुले दुई वटा स्कुलबाट १५ हजारजति कमाउँछिन् ।११ औं दक्षिण एसियाली खेलकुद (साग) को रजत पदक विजेता अनु यस पेसाबाट सन्तुष्ट रहेको बताउँछिन् । ‘पार्टटाइम काम हो । सधंै खटिरहनु पर्दैन । त्यसैले यस पेसाबाट म सन्तुष्ट छु', उनी भन्छिन् ।

खेलकुद क्षेत्रमा साढे एक दशक बिताइसकेकी अनु आफूसँग भएको सीप भाइबहिनीलाई सिकाउँदा रमाइलो लाग्ने बताउँछिन् । ‘हामीले पहिले सिकेका कुरा भाइबहिनीलाई सिकाउन पाउँदा रमाइलो लाग्छ', उनले भनिन् । अलिसा र अनु मात्र होइन, खेल क्षेत्रका विभिन्न व्यक्तित्व अहिले यसैलाई जीवनको आधार बनाइरहेका छन् । कुनै बेला सोख र पुरस्कारसँग मात्र जोडिएको खेलकुद अब जीविकोपार्जनको समेत आधार बन्दै छ ।

पुरस्कार र सम्मानको रूपमा लिइने खेल क्षेत्र अब विस्तारै आर्थिकोपार्जनको आधार बनिरहेछ ।

‘स्वास्थ्यका लागि खेलकुद, राष्ट्रका लागि खेलकुद' को नारा बोकेको नेपाली खेलकुद मुलुकको इज्जत र प्रतिष्ठाका साथै जीविकोपार्जन र जीवन निर्वाहको माध्यम पनि बनेको छ । कुनै बेला स्वास्थ्य र पदकसँग मात्र तौलिने खेलकुदको आयाम फराकिलो भएको छ । त्यसैले धेरैले यसलाई नै आफ्नो जीविकोपार्जन र रोजीरोटीको माध्यम बनाएका छन् ।

पछिल्लो समय हरेक स्कुल, कलेज र शिक्षण संस्थाले खेलकुदको महत्वव बुझ्न थालेका छन् । त्यसैले नियमित अध्ययन अध्यापनसँगै अतिरिक्त क्रियाकलापका रूपमा खेलकुदलाई पनि सञ्चालन गर्दै आइरहेका छन् । हरेक विद्यालय तथा कलेजले फुटबल, बास्केटबल, मार्सल आर्टस्लगायत विभिन्न खेलकुद सञ्चालन गर्दै आएका छन् । विद्यालय र कलेजले खेलकुद सञ्चालन गर्न थालेपछि यसको प्रत्यक्ष फाइदा खेलाडीलाई भएको छ । विभिन्न खेलका राष्ट्रिय खेलाडी कुनै न कुनै विद्यालय र कलेजसँग जोडिन थालेका छन् । उनीहरूले स्कुल कलेजमा अतिरिक्त क्रियाकलापमा विभिन्न खेल प्रशिक्षकका रूपमा रोजगार पाउन थालेका छन् ।

नेपाली खेलकुदका अघिल्लो पुस्तादेखि पछिल्लो पुस्तासम्म विभिन्न स्कुल र कलेजमा खेलकुद ‘इन्स्ट्रक्टर' छन् । पूर्वफुटबल खेलाडी हरि खड्कादेखि पछिल्लो पुस्ताका धेरै राष्ट्रिय खेलाडी आफूजस्तै खेलाडी उत्पादनमा लागेका छन् । यसले उनीहरूलाई दोहोरो फाइदा पुगेको छ । एकातिर आफूले सिकेको कला र ज्ञान अरूलाई बाँड्न पाएका छन् भने अर्कोतिर पकेट खर्च पनि जोहो गर्न पाएका छन् ।

पछिल्लो समय विद्यालय तथा कलेजले एउटै खेल मात्र नभई विभिन्न खेल सिकाउने गरेका छन् । शारीरिक शिक्षा अध्ययन गरेकाहरूले विभिन्न खेल सिकाए पनि राष्ट्रिय खेलाडीले भने आफूले खेल्ने एउटै मात्र खेल सिकाउने गर्छन् । केही सम्पन्न विद्यालयले भने फुटबल, क्रिकेट, बास्केटबललायत खेलका छुट्टाछुट्टै प्रशिक्षक नै राख्ने गरेका छन् । विद्यालय तहमा धेरैले बास्केटबल प्रशिक्षक राख्ने गरेका छन् भने कलेजले फुटबल, क्रिकेट, बास्केटबललगायत विधागत खेलका प्रशिक्षक राख्ने गरेका छन् ।

‘धेरै जनाले फुटबल, क्रिकेट, भलिबललगायत विभिन्न खेल सिकाउने गर्छन् मैलेचाहिँ कराते मात्रै सिकाउने गरेकी छु', राष्ट्रिय खेलाडी अनुले भनिन् । रग्वीका राष्ट्रिय खेलाडी सुनील ठकुरी पनि काब्य र शारदा एकेडेमीका स्पोर्टस् टिचर हुन् । साढे तीन वर्षदेखि राष्ट्रिय टोलीको सदस्य रहँदै आएका उनी दुवै स्कुलमा सातामा चार÷पाँच दिन रग्वी र तेक्वान्दो सिकाउने गरेको बताउँछन् । रग्वी खेलमा लाग्नु अघि तेक्वान्दो खेलेका उनी दुवै खेल खेलेका कारण विद्यार्थीलाई सिकाउन सजिलो भएको बताउँछन् ।

‘मैले तेक्वान्दोबाट खेलकुद सुरु गरेको हुँ । पछि रग्वी खेल्न थालें र अहिले राष्ट्रिय टोलीको सदस्य छु । दुवै खेलको खेलाडी भएकाले विद्यार्थीलाई सिकाउन सजिलो भएको छ', उनले भने । उनकै प्रशिक्षणमा काव्यलगायत विद्यालयले रग्वी खेलमा विभागीय टोलीलाई पराजित गर्न सफल भएको थियो । यसअघि ६ वटा विद्यालयमा खेलकुद सिकाउने सुनील अहिले दुईवटा स्कुलमा मात्रै सिकाउने गर्छन् । ‘धेरै स्कुलमा संलग्न हुँदा समयले भ्याइएन, त्यसैले अहिले दुई वटा विद्यालयमा मात्रै सिकाउँदै आएको छु', उनले भने । एउटा विद्यालयबाट मासिक १० हजार रुपैयाँ पारि श्रमिक लिँदै आएका उनी यस पेसाबाट सन्तुष्ट रहेको बताउँछन् ।