काठमाडौं : उपत्यकाका तीन जिल्लाका शक्ति पीठमा सरकारी तवरबाटै बर्सेनि दुई हजारभन्दा बढी बलि दिने गरिएको छ । काठमाडौं, भक्तपुर र ललितपुरमा यसका लागि सरकारले १ करोडभन्दा बढी बजेट छुट्याउँदै आएका छन् । नेपालीको सबैभन्दा ठूलो चाड दसैंमा सबैभन्दा धेरै बलि दिने गरिएको छ ।
शक्ति पीठहरूमा राँगा, बोका, भेडा, हाँस, कुखुरा, बंगुर र खसी बलि दिने गरिएको गुठी संस्थानका सह–प्रशासक जयप्रसाद रेग्मीले जानकारी दिए । उपत्यकामा व्यक्तिगत तवरबाट दिने बलिको संख्या धेरै छ । यस्तो बलिको कुनै लेखाजोखा नभएको उनी बताउँछन् । दसैंमा उपत्यकामा हजारौंको संख्यामा बलि दिइन्छ ।
तीनै जिल्लाका तलेजु भवानी मन्दिरमा प्रत्येक महिनाको अष्टमीमा बलि दिने गरेको रेग्मीले बताए । सरकारी तवरमा काठमाडौं, भक्तपुर, ललितपुर र पशुपतिनाथमा समेत गरी २ हजार १ सय ६९ पशुपन्छी बलि दिइन्छ । गुठी संस्थानमार्फत सरकारले बलिलाई निरन्तरता दिइरहेको छ । बर्सेनि काठमाडौंमा ८ सय ८, भक्तपुरमा ७ सय ५९ र ललिपुरमा ३ सय ४९ तथा पशुपतिमा २ सय ५३ बली दिने गरिएको छ । उपत्यकामा प्रायः सबै मठ, मन्दिर र शक्ति पीठहरू गुठीअन्तर्गत छन् ।
संस्थानको केन्द्रीय लगत तथा अभिलेख शाखाका प्रमुख राजेन्द्र दाहालका अनुसार काठमाडौंमा ७ सय ५७, भक्तपुरमा ३ सय ५२ र ललितपुरमा १ सय ६७ गरी कुल १ हजार २ सय ७६ राजगुठी छन् । बर्सेनि पशु बलिका लागि काठमाडौंमा ४५ लाख, भक्तपुरमा ३१ लाख, ललितपुरमा १७ लाख र पशुपतिमा १२ लाख रुपैयाँ छुट्याइने गरिएको छ । गुठी संस्थान काठमाडौंका लेखा अधिकृत हरिश भुसालका अनुसार राँगा ३२ वटा, बेचोखा (निख्खर कालाबाहेक अन्य रंगका) राँगा ५२ वटा, थुमा भेडा १५ वटा, कुखुरा २० वटा, खोट नभएको बोका २ सय ७४ वटा, खोट भएका बोका २ सय ३, हाँस २ सय १२ वटा बलि दिइने गरेको छ ।
काठमाडौं, भक्तपुर, ललितपुर र पशुपतिनाथमा समेत गरेर २ हजार १ सय ६९ पशुपन्छी बलि दिइन्छ ।
साथै ५ सय ९० किलो ८३० ग्राम राँगाको मासु पनि पीठमा चढाइन्छ । बँदेलको समेत बलि दिने प्रचलन छ । बर्सेनि एउटा बँदेल र एउटा खसी बली दिने गरिएको छ । त्रिपुरेश्वरस्थित महादेव मन्दिरमा २/२ बहर र कोरली दान गर्ने चलन छ । तलेजु, दिगु तलेजु, दक्षिणकाली, कँडेलचोक भगवती, नक्साल भगवती, स्वेतकालीलगायत मठमन्दिरमा बलि दिने गरिएको अधिकृत नारायण भक्त श्रेष्ठले जानकारी दिए ।
गुठी संस्थान काठमाडौंले ४५ लाख रुपैयाँमा बलिका लागि पशुपन्छीको ठेक्का दिएको लेखाअधिकृत भुसालले जानकारी दिए । भक्तपुरमा ४ सय ३० बोका, ८४ राँगा, १७ भेँडा, १ सय ९३ हाँस र ३५ कुखुरा बलि दिने गरिएको छ । गुठी संस्थान भक्तपुरका प्रमुख हरिप्रसाद सुवेदीले तलेजु भवानी, भैरवनाथको बिस्केट जात्रा, चाँगुनारायण, इन्द्रायणीलगायत मठमन्दिरमा बढी मात्रामा बलि दिइने गरेको जानकारी दिए ।
गुठी संस्थानले बलि संस्कृति निरुत्साहित गर्ने रणनीति बनाएको छ । पशुअधिकारवादीहरूले पशु बलिको विरोध गर्न थालेपछि संस्थानले यो रणनीति बनाएको हो । त्रिपुरेश्वर महादेव र रणमुक्तेश्वर महादेवमा पुजारीका तर्फबाट बलि प्रथा निरुत्साहित गर्ने प्रस्ताव आएपछि बिस्तारै कार्यान्वयन गर्ने नीति लिएको छ ।
ललितपुरमा ३ सय ४९ बाट पशुपन्छी बलि दिइन्छ । गुठी संस्थान ललितपुरका प्रमुख शैलेन्द्र पौडेलका अनुसार खोट भएका १ सय ७ बोका, खोट नभएका बोका ७० वटा बलि दिने गरिएको छ । २५ भेडा, ३८ राँगा, ७४ मझौला हाँस र ४ वटा कुखुराको भाले काट्ने गरिएको छ ।
रथ निर्माण गर्ने वर्ष ३१ वटा थुमा भेडा पनि बलि दिने गरिएको उनले बताए । बर्सेनी ३ सय १७ किलोग्राम राँगाको मासु प्रसादको रूपमा चलाइने गरेको छ । ललितपुरमा तलेजु, दिगु तलेजु, मछिन्द्रनाथ, भीमसेनथानलगायत स्थानमा बलिदिने गरिएको छ ।
पशुपतिमा पनि बली
हिन्दु पवित्र तिर्थस्थल पशुपतिनाथमा पनि वर्षेनी पशुको बली दिइने गरेको छ । प्रत्येक वर्ष पशुपतिमा २ सय ५३ पशुपन्छीको बलि दिने गरेको गुठी संस्थानको पशुपति गोश्वारा कार्यालयका प्रमुख लछुना शर्मा काफ्लेले जानकारी दिएकी छन् ।
कृति भैरव, गुहेश्वरीलगायत मन्दिरमा बलि दिइन्छ । पशुबलिकै लागि करिब १२ लाख रुपैयाँ बजेट विनियोजन हुने गरेको छ । बेचोखा राँगा २०, चोखा राँगा १२, बेचोखा बोका १ सय ४, चोखा बोका २३, थुमा भेडा ४ र मझौला हाँस ९० वटा बलि चढाइन्छ । ५८ केजी राँगाको मासु पनि प्रसादका लागि प्रयोग गरिन्छ । बडादसैं, कालरात्री, कागेअष्टमीलगायत चाडपर्वमा बलि चढाइन्छ । पशुपतिमा महास्नानको बेलासमेत बलि दिइन्छ ।
बडादसैं, कालरात्री, कागेअष्टमीलगायत चाडपर्वमा बलि चढाइन्छ । पशुपतिमा महास्नानको बेलासमेत बलि दिइन्छ ।
यता गुठी संस्थानले बलि संस्कृति निरुत्साहित गर्ने रणनीति बनाएको छ । पशुअधिकारवादीहरूले पशु बलिको विरोध गर्न थालेपछि संस्थानले यो रणनीति बनाएको हो । त्रिपुरेश्वर महादेव र रणमुक्तेश्वर महादेवमा पुजारीका तर्फबाट बलि प्रथा निरुत्साहित गर्ने प्रस्ताव आएपछि बिस्तारै कार्यान्वयन गर्ने नीति लिएको छ ।
गुठीले स्थानीयबाटै यो प्रथा निरुत्साहित गराउने नीति लिएको छ । ‘जहाँ सहमति हुन्छ, त्यहाँ लागू हुन्छ तर जबर्जस्ती गर्ने काम कहीं पनि हुँदैन’, सह–प्रशासक रेग्मीले भने, ‘बलि घटाउँदै लैजाने नीति भने हाम्रो छ ।’ उनले पछिल्लो समय राँगा काट्ने मान्छेको समेत अभाव हुने गरेको बताए । काठमाडौंका अधिकांश मठमन्दिर नेवार समुदायमा केन्द्रित छन् । नेवारी संस्कृतिमा बलि अनिवार्य जस्तै छ । अधिकांश पुजारीसमेत नेवार समुदायका कर्माचार्य, राजोपाध्याय, बज्राचार्य छन् ।
प्रतिक्रिया दिनुहोस !
